Dịch giả: Vũ Nguyễn
22-11-2018
Ít có vụ giết người vì chính trị nào khủng khiếp như vụ Jamal Khashoggi đã được ghi nhận. Phóng viên lưu đày Arab này bị xiết cổ, cắt thân thể và có lẽ thân thể bị tan trong acid tại lãnh sự quán Saudi ở Istanbul Thổ Nhĩ kỳ tháng trước. Tình báo Thổ cho biết tên và mặt của 15 người trong đội “ám sát” từ Riyadh trên chuyến bay riêng tới Istanbul. Tình báo Mỹ đã nghe băng thu âm những khoảnh khắc cuối cùng của Khashoggi.
Sau nhiều tuần dối trá, chính quyền Saudi đã thừa nhận hành động bất nhân đó. Câu hỏi duy nhất là, có phải chính hoàng tử nối ngôi Muhammad bin Salman đã đích thân ra lệnh. Tổng Thống Donald Trump dường như không cần biết. “Có thể ông ta đã ra lệnh, có thể không!” Trump tuyên bố môt câu gây chú ý hôm 20 tháng 11, thêm rằng nước Mỹ vẫn là “steady Partner” (đối tác bền vững) của Saudi. Ông ta xem vương quốc đó như là một đồng minh có lợi để chống lại Iran và Hồi giáo cực đoan, một nguồn cung cấp dầu mà có thể giữ cho giá dầu thấp và một khách mua vũ khí Mỹ với số lựợng khổng lồ. Sự méo mó sai lệch và nhiều dấu chấm than trong bài tuyên bố cho thấy rằng chính Trump soạn. Nó bắt đầu và chấm dứt bằng “America First!”.
Thoạt đầu, Trump thẳng thắn. Rồi thái độ chuyển tiếp của ông ta tới quan hệ ngoại giao với Saudi Arabia có vẻ thật sự “chính trị” như những vị Tổng thống trước với Al Sauds, nhưng bỏ đi phần nhân quyền. Thật ra, sự giải thích của Trump về cái chết của một phóng viên chỉ trích nhà nước một cách hoà bình là một sự khởi đầu đáng báo động cho nước Mỹ. Nó giúp tạo ra môt thế giới nguy hiểm hơn và ít an toàn hơn.
Những Tổng thống trước đã tìm sự cân bằng giữa những giá trị đạo đức và lợi ích quốc gia. Ông Trump đã bỏ hầu như tất cả sự giả vờ trong việc bảo vệ đạo đức; việc ông ta cấm vận 17 viên chức Saudi chính là để bảo vệ hoàng tử, không phải là trừng phạt. Ông Trump đã bỏ đi một công cụ quan trọng trong quyền lực của Mỹ – Một vai trò mô hình của nền Dân chủ. Bằng cách lập lại những gì Saudi vô lý tuyên bố rằng Khashoggi là “kẻ thù của nhà nước”, ông Trump đã cấp phép cho độc tài ở khắp nơi giết phóng viên và bất đồng chính kiến. Ông ta cũng cho thấy, một lần nữa, rằng ông ta tin nhà người độc tài hơn là tin CIA, khi CIA đổ lỗi cho hoàng tử trong vụ giết Khashoggi.
Ngay cả trong những thuật ngữ địa chính trị hẹp, Ông Trump cũng đã sai. Hoàng tử đang chuyển Saudi Arabia thành một lực lượng bất ổn, và đang giúp cho Iran gia tăng ảnh hưởng. Cuộc chiến của ông ta với Yemen không thể thắng được và đang gây ra nạn đói và bịnh tật tràn lan; việc này làm tổn thương Saudi Arabia và những đồng minh Phương Tây hơn là Iran. Sự thù nghịch với Qatar đã khiến Qatar tiến gần với Iran. Ngay cả khi nó hợp tác chống lại những nhóm thánh chiến (jihadist), Saudi Arabia vẫn nuôi tư tưởng của họ qua những sách giáo khoa ủng hộ quan điểm cho rằng Do Thái, Christians, Shia Muslim và những thứ khác là bọn ngoại đạo (infidels). Còn về dầu và bán vũ khí thì sao ? Saudi Arabi muốn tăng giá dầu, không phải giảm (như Trump nói). Và nó mới chỉ ký hợp đồng 14.5 tỷ trong số $110 tỷ giá trị mua vũ khí mà Trump nói.
Có nhiều lý do cho các nước Phương Tây giữ quan hệ gần với Saudi Arabia. Đó là yếu tố quan trọng Hồi giáo và ổn định khu vực. Tuy nhiên, làm việc với Al Sauds không có nghĩa là làm bất cứ điều gì họ đòi hỏi. Họ cần Mỹ hơn là Mỹ cần họ. Mỹ nên bảo họ rút khỏi cuộc chiến ở Yemen và quan hệ với Qatar. Trên hết mọi thứ, nên bảo họ rằng, cai trị bằng sợ hãi không phải là công thức cho sự ổn định.
Không cần đến báo cáo của CIA để biết rằng trách nhiệm hoàn toàn về cái chết của Kashoggi chính là Muhammad bin Salman. Thanh danh của ông ta như là một nhà đổi mới xã hội và kinh tế khi cho phép phụ nữ vào rạp hát và lái xe, đã biến thành môt kẻ bạo chúa thời xưa: Không bảo đảm an toàn, tàn bạo và liều lĩnh.
Có một vài thiên thần trong cung điện Arab. Nhưng máu của Khashoggi luôn luôn dính trên người hoàng tử. Niềm tin càng khó hơn khi cho rằng ông ta sẽ là vị vua đáng tin cậy và ổn định. Những câu chuyện về sự lên tiếng bất bình trong số những Al Sauds đang tăng lên. Vua Salman nên khôn ngoan để bắt đầu chia quyền rộng rãi hơn – Bắt đầu bằng việc bổ nhiệm hoàng tử mới.
