Bà Nà, BOT và Đặc Khu Kinh Tế của Sun Group

Bà Nà cách Đà Nẵng chừng 40km về hướng Tây, có khí hậu quanh năm mát mẻ. Với độ cao gấp hai lần Sơn Trà, từ đây có thể quan sát toàn bộ đồng bằng bên dưới kéo dài đến tận các phá ở Quảng Trị hay phố thị ở Hội An, nên khi được phát hiện trong một cuộc thám hiểm của đại uý Debay đầu thế kỷ 20, người Pháp nhanh chóng chọn nơi đây để xây dựng làm khu nghỉ mát cho quan lại và giới thượng lưu ở Trung Kỳ.

Năm 1912, người Pháp cho tiến hành nghiên cứu, quy hoạch Bà Nà và đến năm 1919, khi luật sư Beisson đặt những viên gạch đầu tiên đã đánh dấu việc “nàng tiên xanh” lần đầu được đánh thức. Bằng sự khảo sát kỹ lưỡng, người Pháp bố trí các biệt thự nằm rải rác trên nhiều cao độ khác nhau để ở đâu cũng có thể hướng tầm nhìn về ĐN và các công trình kiến trúc được thiết kế tinh tế, ẩn vào bên trong các thung lũng, kết hợp với các lối đi nhỏ quanh co đầy hơi sương tạo nên khung cảnh huyền ảo đẹp như cổ tích. Sau đó người Pháp tiếp tục mở rộng đường bộ lên đỉnh, bổ sung thêm nhiều công trình phụ trợ khác như bưu điện, nhà nghỉ, hầm rượu và Bà Nà nhanh chóng trở thành khu nghỉ dưỡng hàng đầu xứ Đông Dương.

1954, người Pháp rút đi, Bà Nà được chính quyền mới tiếp quản. Sau nhiều lần loay hoay tìm cách vực dậy khu nghỉ mát vang bóng một thời, song vì các nhà đầu tư nhỏ lẻ, manh mún lại thiếu một kế hoạch tổng thể nên Bà Nà giẫm chân tại chỗ và ngày càng hoang vắng. Đến những năm 2000, để tìm động lực phát triển du lịch cho cả ĐN, chính quyền chủ trương giao cho duy nhất một đối tác đủ tiềm lực tài chính. Và cuối cùng ĐN giao “trứng” cho những nhà đầu tư không chút kinh nghiệm đến từ Đông Âu. Từ đây, Bà Nà được đánh thức lần thứ hai, khoác lên mình chiếc áo mới sặc sỡ theo một cách rất Sun Group.

Đầu tiên, họ cho phá rừng xây tuyến cáp treo đạt kỷ lục TG để đưa những du khách lười biếng lên đến tận đỉnh và gọi là “Đường lên tiên cảnh”. Sau đó, họ ồ ạt bê tông hoá, biến Bà Nà hoang sơ còn đang ngái ngủ thành một đại công trường với các toà nhà có hình thức kiến trúc kỳ quái không biết ăn cắp hay vay mượn ở đâu. Sun Group còn mở rộng hàng loạt công trình mua sắm, giải trí và để cho ra vẻ “Pháp”, họ thuê các nhóm người ăn mặc kiểu châu Âu nhảy múa cạnh các đền chùa có mái ngói cong cong kiểu Trung quốc khiến những ai từng biết đến một Bà Nà huyền ảo đẹp đến nao lòng không khỏi ngậm ngùi nuối tiếc.

Không chỉ ầm ầm đục đẽo núi rừng, Sun Group còn dựng barie, ngang ngược chặn cả con đường bộ duy nhất đi lên Bà Nà, bắt tất cả người dân và phật tử muốn lên rừng hay vãn cảnh chùa Linh Ứng (do dân xây dựng trước khi SG đến) buộc phải… mua vé cáp treo như một hình thức BOT bẩn sớm nhất nước. Thậm chí cả cán bộ kiểm lâm muốn đi kiểm tra rừng trong địa hạt mình quản lý cũng phải xuất trình thẻ và chờ Sun Group đồng ý vì theo lời ông Nguyễn Điểu, cựu giám đốc Sở Tài nguyên- môi trường, toàn bộ chùa Linh Ứng và rừng đặc dụng đã được thành phố giao hẳn cho Sun Group toàn quyền quản lý, biến Bà Nà từ tài sản chung của người dân trở thành một dạng đặc khu kinh tế với nhiều ưu đãi khuất tất cho riêng đám đại gia phất lên từ Đông Âu.

Đành rằng giao cho một nhà đầu tư đủ nguồn lực để phát triển là một ý tưởng không tồi, song việc giao hẳn mà không kiểm soát đã gây ra nhiều hệ luỵ không chỉ là thất thu ngân sách. Lẽ ra với một vùng đất được tạo hoá ưu đãi nhiều như vậy, ĐN hoàn toàn có khả năng khai thác du lịch theo hướng bền vững bằng cách kiểm soát nghiêm ngặt các dự án ảnh hưởng thiên nhiên và thúc đẩy loại hình du lịch sinh thái, khuyến khích các hoạt động khám phá trải nghiệm như đạp xe, leo núi, trekking. Ngoài ra, chính quyền có thể học hỏi các nước bên cạnh là làm thêm các tuyến đường bộ men theo sườn núi, kết hợp xây dựng các điểm vọng cảnh để từ đấy mở ra các góc nhìn tuyệt đẹp về thành phố cho người dân, du khách có thêm sự lựa chọn thưởng lãm. Chỉ khi khai thác theo hướng bảo tồn, kết nối con người với thiên nhiên và chia sẻ các lợi ích cho cộng đồng như vậy thì việc phát triển mới có thể bền vững được.

Tiếc thay, vì định hướng sai lầm cộng với sự mê muội, sùng bái cá nhân một thời gian dài, Đà Nẵng đánh mất một trong những thứ quý giá nhất mà thiên nhiên đã ban tặng cho mình. Đó cũng là bài học có giá trị cảnh tỉnh cho những gì còn lại và cho những người luôn thờ ơ trước các diễn biến xã hội xảy ra quanh mình, nhất là trước các thế lực tư bản thân hữu đang ngày càng lớn mạnh.

Nguồn ảnh: Lê Trọng Vũ