Lê Minh Nguyên
13-12-2017
Trong cuộc bầu cử đặc biệt để điền ghế nghị sĩ do ông Sessions bỏ trống ở Alabama hôm thứ Ba 12/12, cử tri đã chọn ông Doug Jones của đảng Dân Chủ với tỷ số 49.9% (671,151 phiếu) thay vì ông Roy Moore của Cộng Hoà với 48.4% (650,436 phiếu). Ghế này sẽ được tái tranh cử năm 2020.
Đây là tiểu bang đỏ sậm mà đảng Dân Chủ không thể thắng được trong hai thập niên qua và chỉ mới cách đây 13 tháng ông Trump thắng trên 20%, coi là thành trì của Cộng Hòa cực bảo thủ. Nghị sĩ Cộng Hòa thâm niên Richard Shelby thắng bang này năm 1992 với tư cách Dân Chủ nhưng chỉ hai năm sau ông đổi qua Cộng Hòa. Trong cuộc bầu cử này ông Shelby không ủng hộ ông Moore và kêu gọi cử tri viết tên một nguời thứ ba (write-in) thay vì bầu cho ông Moore hay ông Jones. Ông Jones thắng một phần là do cử tri bảo thủ da trắng trí thức vùng ngoại ô không đi bầu hoặc bầu theo hướng dẫn của Nghị sĩ Shelby. Ông Jones thắng phần lớn nhờ da đen đi bỏ phiếu ồ ạt và có phiếu da trắng cao gấp đôi ông Obama có được năm 2008, 58% phụ nữ bỏ phiếu cho ông Jones.
Ông Steve Bannon, cựu chiến lược gia của TT Trump và cùng ông Trump nổi dậy trong đảng Cộng Hòa với chủ trương cực hữu Trumpism (da trắng, dân tộc chủ nghĩa, cắt thuế cho tư bản, Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại…) đã hết lòng vận động cho ông Moore với dự định dùng Alabama làm bàn đạp để thay thế các dân cử Cộng Hòa truyền thống ở các tiểu bang đỏ miền Nam, chỉ chừa Nghị sĩ Ted Cruz ở Texas. Phong trào Trumpism phất lên mạnh đến độ ông Trump từng tuyên bố là ông có thể đứng giữa đại lộ Fifth Avenue ở New York và bắn người mà vẫn đắc cử (Bloomberg 13/12).
Trước bầu cử chỉ bốn ngày, hôm 8/12 Tổng thống Trump đến vùng cán chảo Pensacola ở Florida sát biên giới Alabama để vận động cho ông Moore, trong khi đó thì lãnh tụ Cộng Hòa đa số Thượng Viện Mitch McConnell thuộc cánh Cộng Hòa truyền thống nói rằng, nếu ông Moore đắc cử thì ông sẽ cho mở cuộc điều tra vi phạm luân lý của ông Moore với các trẻ vị thành niên. Chủ tịch đảng Cộng Hòa, Nghị sĩ Cory Gardner bang Colorado nói rằng, dù ông Moore đắc cử thì đảng cũng loại ông ra, không cho làm nghị sĩ (Time 13/12).
Định hướng thứ nhất của cuộc bầu cử này là chủ nghĩa Trumpism của TT Trump và ông Bannon để thay thế Cộng Hòa truyền thống bị khựng lại nếu không nói là đang đi đến sự thất bại cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2018. Ông Bannon hô hào vận động cho ông Moore hai lần trong tuần lễ trước ngày bầu cử, ông cũng tích cự vận động cho ông Moore khi tranh trong nội bộ với nghị sĩ được chỉ định tạm thời Luther Strange để thế ông Sessions, và đọc diễn văn trong lễ chiến thắng nội bộ Cộng Hòa của ông Moore. Với sự thất bại này, phía Cộng Hòa truyền thống đổ lỗi cho ông Bannon, giống như trước đây đã làm cho các ghế nghị sĩ bị mất ở Delaware, Indiana và Missouri.
Định hướng thứ hai là khi các dân cử Cộng Hòa thấy rằng TT Trump không còn thu hút cử tri được nữa thì họ phải lo tự giữ ghế bằng cách giữ khoảng cách hay xa TT Trump để bầu cử 2018 không bị ảnh hưởng tiêu cực của TT Trump làm mất ghế. Điều này sẽ làm cho các chủ trương của ông Trump khó thông qua Quốc hội hơn. Nó cũng làm cho lằn nứt lớn hơn giữa TT Trump và lãnh tụ Cộng Hòa đa số McConnell ở Thượng Viện. Những ứng viên được TT Trump hậu thuẫn đã thất bại, như cuộc đua thống đốc vừa qua ở Virginia, New Jersey, tranh nội bộ Cộng Hòa ở Alabama (NS Strange), tranh với bên ngoài ở Alabama của ông Moore (WSJ 13/12).
Định hướng thứ ba là bên phía Dân Chủ hình thành chiến lược mới, dựa vào thế hệ trẻ millenials sinh 1981-1997 (thắng 69%), phụ nữ (58%), dân da màu (88%) để tìm đa số ở hai viện quốc hội, và thống đốc từ Maine cho đến Arizona. Ở Hạ Viện, các con số cột mốc cho Dân Chủ là 24, 23 và 12, tức phía Dân Chủ cần chiếm 24 ghế của Cộng Hòa để kiểm soát Hạ Viện mà trong đó có 23 đơn vị Cộng Hòa nắm giữ nhưng bà Clinton thắng trong cuộc bầu cử tổng thống vừa qua, cùng lúc Dân Chủ cần bảo vệ được 12 đơn vị mà Dân Chủ đang nắm nhưng ông Trump thắng (WSJ 13/12).
Ở Thượng Viện, Dân Chủ phải bảo vệ 10 ghế bầu lại năm 2018 mà các bang này ông Trump thắng 2016, trong khi Cộng Hòa chỉ lo có một ghế ở Nevada (Nghị sĩ Dean Heller) nơi bà Clinton thắng. Để thắng Thượng Viện, bên Dân Chủ phải giữ được tất cả ghế của họ, lấy được ghế của Nghị sĩ Heller, và thắng được một trong hai ghế trống ở Arizona, Tennessee, hay lật được Nghị sĩ Ted Cruz ở Texas. Ông Jones thắng sẽ làm cho việc TT Trump muốn dẹp bỏ Obamacare (Affordable Care Act) sẽ bị khó khăn hơn nhiều vì có vài nghị sĩ Cộng Hòa chống đối.
Định hướng thứ tư là người da đen đổ xô đi bầu dù không có thỏi nam châm thu hút như Obama trước đây, cuộc bầu cử này cung cấp cho bên Dân Chủ một mô hình cho năm 2018, dù ở các tiểu bang đỏ sậm cực nam (Politico 13/12).
Định hướng thứ năm là các cuộc bầu cử trong nội bộ của Cộng Hòa sắp tới ở hai tiểu bang Arizona và Nevada, nơi mà ông Bannon đang đưa các ứng viên vùng dậy để lật Cộng Hòa truyền thống sẽ khó thắng. Các chiến lược gia của Cộng Hòa truyền thống có lý do thuyết phục cho rằng, họ không thể đắc cử và phẩm chất ứng viên (không tai tiếng) mới là quan trọng.
Định hướng thứ sáu là các cuộc bỏ phiếu sắp tới ở Thượng Viện sẽ có khuynh hướng thoả hiệp giữa hai đảng hơn, thay vì theo lằn ranh đảng cầm quyền như trước. Bây giờ với tương quan 51-49 thì chỉ cần hai nghị sĩ Cộng Hòa bất đồng là tình thế bị đảo ngược. Lãnh tụ đa số Nghị sĩ McConnell không muốn ông Jones chính thức vào Thượng Viện cho tới sau ngày 3/1/17 tức hạn chót để thông qua luật thuế, nhưng các Nghị sĩ Dân Chủ như Elizabeth Warren (CA), Chris Van Hollen (MD) đòi ông Jones có tư cách nghị sĩ ngay để tham gia bỏ phiếu. Văn phòng Thư ký tiểu bang Alabama nói rằng sẽ chứng nhận ông Jones là nghị sĩ trong khoảng thời gian 27/12 đến 3/1, cho phép Cộng Hòa có hai tuần ở Thượng Viện để thông qua luật ngân sách và luật thuế (Washington Post 13/12).
Nhìn chung, qua cuộc bầu cử này thì phong trào Trumpism có vẻ hết hơi, Cộng Hòa truyền thống có thể phục hồi, và phía Dân Chủ có vẻ lạc quan cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2018.
