Sự độc quyền của EVN

Lâm Minh Chánh

28-4-2019

GIÁ TIỀN ĐIỆN. ĐIỆN VS DÂN. ĐIỆN VS NỀN KINH TẾ. SỰ ĐỘC QUYỀN CỦA EVN

Thân gởi các bạn bài viết này. Hôm thứ năm, tôi hẹn cuối tuần sẽ up bài. Hôm nay là chủ nhật, vẫn là cuối tuần, nhưng hơi trễ. Thật sự thì bài này đòi hỏi tôi phải tìm hiểu nhiều nguồn thông tin, để viết cho chính xác. Mà tôi vẫn phải làm những việc khác nên bài hơi trễ. Cả nhà thông cảm nhé.

GIÁ ĐIỆN BÌNH QUÂN TĂNG KHOẢNG 14% – 16%.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) thông báo rằng giá điện tăng 8,3%, nhưng nhiều người dân cho rằng hóa đơn tiền điện của họ đã tăng 50% thậm chí gấp đôi, và có một số bài viết cho rằng gía điện tăng lên đến 50%, 75% tùy theo số điện mình sử dụng. Thật ra cả hai nói đến 2 vấn đề khác nhau. EVN nói về giá cơ bản, còn dân thì nói về tổng tiền điện.

Tuyên bố của EVN chĩ tăng 8.3% giá điện rõ ràng là sai, cố tính lập lờ. 8.3% là mức tăng của giá điện cơ bản, chứ không phải mức tăng của giá điện bình quân. Trong đợt tăng giá này, EVN cài cắm nhiều mức tũy tiến khác, càng xài giá càng cao. Nên 8.3% là mức tăng thấp nhất dành cho những hộ dùng tiết kiệm nhất.

Còn những phân tích cho rằng giá điện tặng lên cấp số cộng của 8,3% cũng không đúng. Những hộ bị tăng hơn 30%, 50%, hay 100% là do nhiều lý do: giá điện tăng, ngày sử dụng dài hơn, và họ cũng sử dụng nhiều KWH hơn, và “bị phạt” vì sử dụng điện nhiều.

Tôi đã nhận được gần 30 hóa đơn tiền điện tháng này và tháng trước. Tôi tính giá điện bình quân = tiền điên chia cho số KWH, và so sánh gía tiền điện bình quân tháng này so với tháng trước. 

Kết quả: giá điện tháng này tăng so với tháng trước của tất cả 30 hóa đơn này là khoảng 15%.

(Muốn biết giá điện bình quân tăng chính xác bao nhiêu thì hết năm 2019, EVN lấy tổng tiền điện, chia cho tổng KWH để tính đơn giá bình quân trong 2019, và so sánh với đơn giá cũ thì sẽ biết chính xác số tăng là bao nhiêu).

TĂNG GIÁ ĐIỆN THÌ ẢNH HƯỞNG NHƯ THẾ NÀO?

Tăng giá điện thì làm cho túi tiền của người dân nhỏ lại. Giả sử rằng người dân chi tiêu 10% cho tiền điện. Nay người dân phải chi thêm 15%, thức là họ phải chi tổng cộng 11.5% cho tiền điện. Người dân làm ra 100 đồng, trước đây sau khi trả tiền điện thì còn 90 đồng để tiêu dùng và tiết kiệm, nay trả tiền điện chỉ còn 88.5 đồng. Đã vậy họ phải mua hàng hóa, sản phẩm với giá cao hơn, vì doanh nghiệp phải tăng chi phí sản xuất. Chưa kể, nhiều mặt hàng, ăn theo giá điện này sẽ ăn theo việc tăng giá điện và tăng giá cao hơn.

Đối với dân quá nghèo, như các sếp bộ công thương và EVN lý luận, thì chắc là họ “điếc”, mất luôn khả năng bị ảnh hưởng, chứ đối với lượng lớn người dân ở mức trung bình, thì sự ảnh hưởng của việc tăng tiền điện này là khá nặng.

Về mặt doanh nghiệp, thì chi phí sản xuất tăng lên, lợi nhuận hoặc khả năng cạnh tranh giảm xuống. Tăng giá điện cũng sẽ ảnh hưởng đến lạm phát. Mức độ như thế nào, tôi sẽ viết 1 bài khác

ĐIỆN LỰC VIỆT NAM HƯỞNG HƠN 30.000 TỶ ĐỒNG TỪ VỤ TĂNG GIÁ NÀY.

Theo EVCN, doanh số điện các năm của EVN như sau:

2015: 240 ngàn tỷ đồng (báo cáo thường niên)

2016: 272 ngàn tỷ đồng (báo cáo thường niên)

2017: 290 ngàn tỷ đồng (ông Thứ trưởng công bố)

2018: chưa công bố. Tôi đoán khoảng 310 – 320 ngàn tỷ đồng.

2019: nếu chỉ tăng cơ học, thì sẽ có mức doanh số khoảng 330 – 340 ngàn tỷ đồng.

Và thêm 15% tăng giá nữa, thì doanh số 2019 sẽ lên đến 375 – 385 ngàn tỷ đồng.

Tóm lại, tôi dự đoán khoảng doanh số EVN sẽ hưởng từ việc tăng này là từ 30.000 tỷ đồng đến 50.000 tỷ đồng. Chứ không đơn thuần ở mức 20.000 tỷ đồng như EVN công bố.

CÁCH EVN ĐANG LÀM LÀ KỀM HÃM NỀN KINH TẾ, LÀ RẤT SAI!

Hiện nay do thiếu điện, EVN đang tính giá điện tăng dần. Càng sử dụng nhiều thì đơn giá càng tăng. EVN làm như vậy nhằm giảm lượng cầu, vì EVN đang thiếu cung.

Theo Wiki, trung bình một người dần Việt Nam tiêu thụ 1,312 KWH/năm. Trong khi đó số trung bình của các thế giới là 2,674, Mỹ: 12,071, Singapore: 8,160 , Trung Quốc: 4,475, Thái Lan: 2,404.

Chúng ta đang muốn dân giàu. Dân càng giàu thì càng phải được thụ hưởng. Bắt họ phải trả tiền điện giá cao là đi ngược với cơ chế thị trường và không hợp lý. Muốn phân bổ thu nhập thì đánh thuế vào những mặt hàng cao cấp chứ không phải điện – hàng hóa thiết yếu, cơ bản.

Và chúng ta đang muốn tăng trưởng kinh tế. Muốn vậy thì các doanh nghiệp phải sản xuất và bán hàng nhiều hơn. Họ cần phải sử dụng điện nhiều hơn.

Nếu tìm trên Google cụm từ Electricity Consumption and Economic Growth, chúng ta sẽ thấy nhiều công trình nghiên cứu nhiều bài viết khoa học cho thấy sự liên quan mật thiết giữa lượng điện năng tiêu thụ và sự tăng trưởng của nền kinh tế. Để kinh tế phát triển thì phải tiêu thụ điện năng. Thậm chí có bài nghiên cứu của trường đại học Stanford cho rằng: nền kinh tế không thể tăng tưởng cao hơn sự tăng trưởng của lượng điện năng tiêu thụ. Nói cách khác, nếu Chính phúc đặt chỉ tiêu năm 2019 GDP Việt Nam tăng trưởng 6.7%, thì lượng điện năng tiêu thụ phải tăng cao hơn 6.7%.

Nghĩa là cách EVN đang làm: tăng giá điện để giảm tiêu thụ điện là sai hoàn toàn, là kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế.

Việc mà EVN cần phải làm là tìm mọi cách để tăng lượng cung cấp, với giá cả vừa phải và minh bạch, chứ không phải tăng giá để giảm cầu.

EVN THUA LỖ VÌ ĐẦU TƯ NGOÀI NGÀNH!?

EVN nói tăng giá điện để bù lỗ, nhưng theo báo cáo thường niên của EVN, thì kết quả kinh doanh của EVN đâu có tệ.

2013: 177.850 tỷ đồng, lợi nhuận: 8.500 tỷ đồng

2014: 202,648 tỷ đồng, lợi nhuận: 3,332 tỷ đồng

2015: 240,735 tỷ đồng, lợi nhuận: 3,556 tỷ đồng

2016: 272,703 tỷ đồng, lợi nhuận: 3,526 tỷ đồng

2017: 290,000 tỷ đồng, lợi nhuận: -2,219 tỷ đồng. (ông Thứ trưởng Bộ Công thương công bố).

2018: chưa có.

Theo những con số trên thì lợi nhuận của các năm trước hoàn toàn đủ để chi trả cho lỗ năm 2017, 2018, 2019. Tại sao EVN cần phải tăng giá điện bình quân lên khoản 14% – 16%, tức là tăng doanh số lên 45 – 60 ngàn tỷ đồng. 
Có phải EVN dùng doanh số, lợi nhuận khổng lồ thu được từ việc tăng giá điện này để chi trả cho khoản lỗ đầu tư ngoài ngành, còn treo chưa thể hiện trên sổ sách?

Nếu chúng ta tìm trên Google cụm từ “EVN đầu tư ngoài ngành” thì chúng ta sẽ thấy nhiều bài, trong đó Thanh tra chính phủ kết luận EVN đầu tư ngoài ngành số tiền khá lớn.

Nhiiệm vụ của EVN là đáp ứng điện cho Việt Nam, chứ đâu phải đi đầu tư ngòai ngành? 

Nhiệm vụ của EVN là giảm chi phí sản xuất và cung ứng điện đến mức thấp nhất, chứ đâu phải đi dâu tư ngoài ngành.

EVN CẦN MINH BẠCH THÔNG TIN VÀ QUẢN LÝ HIỆU QUẢ ĐỂ GIẢM GIÁ ĐIỆN.

Hiện tại EVN, mặc dù là một doanh nghiệp nhận vốn của nhà nước thực hiện nhiệm vụ quan trọng đó là sản xuất, truyền tải và xuất nhập khẩu điện năng, đảm bảo thực hiện kế hoạch cung cấp điện cho toàn Việt Nam.

Nhưng tính minh bạch của EVN còn thua xa một công ty cổ phần đại chúng niêm yết trên sàn chứng khoán. Báo cáo thường niên của EVN chỉ vỏn vẹn 40 trang, thiếu nhiều chi tiết quan trọng, thiếu các giải trình chi tiết, thiếu hẳn báo cáo dòng tiền, báo cáo kiểm toán. Đã thế còn rất chậm trễ. Thời điểm này (28/4/2019) chưa có báo cáo của năm 2017, và 2018.

EVN cần phải báo cáo minh bạch mọi chi tiết liên quan đến giá điện bình quân, như giá thành, chi phí sản xuất, các loại chi phí trực tiếp, gián tiếp khác. Và tất cả con số này phải cầm kiểm toán và thanh tra. Trong hoàn cảnh này mà bộ công thương xin quốc hội cơ chế bảo mật giá điện thì rất là khó hiểu, Đây là một bước thụt lùi, và là một cách làm không giống ai.

Hiện tại đang có tranh cãi giá điện Việt Nam thấp so với thế giới. (Xem wiki). Lại cũng có ý kiến cho rằng thu nhập của người Việt Nam còn thấp, nên giá điện cũng phải thấp. Theo tôi, quan trọng nhất là chúng ta phải tính cho đúng chi phí giá điện, và quản lý hiệu quả để giảm chi phí giá điện này xuống. Khi chúng ta làm được việc này và minh bạch thông tin thì người dân Việt Nam sẽ sẵn sàng trả tiền cho việc tiêu thụ điện của mình.

TIẾN ĐẾN KHÔNG ĐỘC QUYỀN.

Ở các nước, theo những gì tôi nghiên cứu được, ngành điện có nhiều khâu, trong đó chỉ duy nhất hệ thống truyền tải điện cần phải được giữ độc quyền. Có hai lý do cho việc này: 1) an ninh quốc gia, 2) hệ thống đòi hỏi đầu tư cao, nên phải độc quyền. Ngoài ra, tất cả nhưng khâu khác: sản xuất, phân phối, bán điện đều không cần độc quyền. Nhà nước cần nghiên cứu phá vỡ thế độc quyền của EVN thì dân mới đỡ khổ về giá điện, và kinh tế mới có thể phát triển mạnh mẽ, không bị kìm hãm vì thiếu điện.

Các ông EVN sẽ dùng nhiều ý kiến để tranh cãi về việc phá vỡ độc quyền này. Nhưng, ngành điện các nước làm được thì chúng ta làm được. Ngành viễn thông của VN làm được thì ngành điện cũng phải làm được. 
Vấn đề là chúng ta có thật sự muốn làm hay không thôi!