Nghiêm Huấn Từ
26-10-2024
Người đối thoại: Lịch sử phong trào Công Nhân (phong trào Cộng Sản) nói, có 3 tổ chức Quốc Tế: Thứ Nhất, thứ Hai và thứ Ba (viết tắt QT1, QT2 và QT3). Xin hỏi ChatGPT: Quốc Tế 1 (QT1) là gì?
ChatGPT: Quốc tế I (QT1), hay còn gọi là Hiệp hội Lao động Quốc tế, được thành lập vào năm 1864 tại Luân Đôn, là tổ chức quốc tế đầu tiên của phong trào công nhân, tập hợp các lực lượng lao động và các nhà xã hội chủ nghĩa từ một số quốc gia châu Âu, nhằm hợp sức đấu tranh cho quyền lợi của giai cấp công nhân, nhưng nhanh chóng tan rã vào năm 1876 do mâu thuẫn nội bộ. Mặc dù chỉ tồn tại 12 năm, nhưng lịch sử phong trào Cộng Sản vẫn coi QT1 là sự kiện khởi đầu quan trọng.
Người đối thoại: Có phải Marx và Engels – với tư cách là tác giả của Tuyên Ngôn Cộng Sản – có vai trò rất lớn trong QT1?
ChatGPT: Vào thời điểm Quốc tế I (QT1) được thành lập (năm 1864), “Tuyên ngôn Cộng sản” vẫn chưa được phổ biến rộng rãi, Marx và Engels cũng chưa có danh tiếng trong phong trào công nhân. Cả hai nhà tư tưởng này tới dự hội nghị QT1 là nhờ lời mời của Giuseppe Mazzini (nhà cách mạng Ý). Marx chỉ bắt đầu có vai trò ở QT1 khi ông tham gia vào quá trình soạn thảo văn kiện (Điều Lệ, Tuyên Ngôn). Soạn thảo là sở trường của các vị này. Nhưng khó nhất là nội dung các văn bản sao cho được sự đồng thuận của đa số, vì thành viên của QT1 gồm rất nhiều quan điểm khác nhau về rất nhiều mặt, kể cả đối lập với nhau.
Người đối thoại: Có ý kiến cho rằng, vào thời điểm ấy, Tuyên Ngôn Cộng Sản lúc đó chỉ là cuốn sách mỏng, với cách viết không dễ hiểu, lại nêu cách đấu tranh quá cứng rán, do vậy chưa nhiều người biết hoặc đồng tình. Trong quá trình tồn tại của QT1 (qua nhiều kỳ Đại Hội) không có cuộc họp nào thảo luận chuyên đề về Tuyên Ngôn Cộng Sản. Đúng hay sai?
ChatGPT. Đúng. Trong suốt thời gian tồn tại 12 năm của QT1, các Đại hội của tổ chức này không hề dành riêng chuyên đề để thảo luận về Tuyên ngôn Cộng sản hay triển khai trực tiếp các ý tưởng của nó. Thay vào đó, QT1 tập trung vào các mục tiêu thiết thực hơn cho phong trào công nhân, như cải thiện điều kiện làm việc, tăng cường đoàn kết quốc tế, và đấu tranh cho các quyền lợi cơ bản của công nhân, như quyền bãi công và giảm giờ làm việc.
Một trong những lý do cho việc này là, QT1 là một tổ chức tập hợp nhiều xu hướng tư tưởng khác nhau, bao gồm cả các nhóm xã hội chủ nghĩa, vô chính phủ, và các phong trào dân tộc chủ nghĩa, không phải tất cả đều đồng tình hoặc sẵn sàng áp dụng cách tiếp cận cách mạng triệt để như Marx đề xuất trong Tuyên ngôn Cộng sản.
Các Đại hội của QT1 vì vậy thường tránh nhấn mạnh tư tưởng mang tính cách mạng giai cấp quá mạnh mẽ, mà ưu tiên thảo luận về các vấn đề thực tế và cấp bách hơn của phong trào lao động. Điều này cũng lý giải vì sao QT1 chưa đi theo tư tưởng của Marx, mà duy trì vai trò như một liên minh quốc tế rộng rãi, trong đó các thành viên thường xuyên tranh luận và đối đầu với nhau về phương pháp đấu tranh và mục tiêu của phong trào công nhân.
Người đối thoại: Không những tình hình như ChatGPT nêu ở trên, mà chính Marx còn phải tranh luận “bất phân thắng-bại” với những người nổi tiếng hơn Marx – về lý luận và về thực tiễn đấu tranh – như Bakunin, Proudhon và những người khác. Rốt cuộc, phải dùng biện pháp khai trừ và chuyển trụ sở sang Mỹ. Có phải vậy không?
ChatGPT: Đúng. Trong Quốc tế I (QT1), Karl Marx đã phải đối mặt với những cuộc tranh luận căng thẳng và phức tạp với các nhà tư tưởng nổi tiếng như Mikhail Bakunin và Pierre-Joseph Proudhon. Các cuộc tranh luận này phản ảnh những khác biệt sâu sắc về phương pháp đấu tranh, vai trò của nhà nước, và cách thức giải phóng giai cấp vô sản.
Những bất đồng này đã dẫn đến sự chia rẽ sâu sắc trong QT1. Marx cho rằng quan điểm vô trị của Bakunin và chủ trương cải cách ôn hòa của Proudhon là “không tưởng”, thiếu thực tế. Cuối cùng, các mâu thuẫn nội bộ này đã khiến QT1 tan rã vào năm 1876, khi các phái không thể đạt được sự thống nhất.
Người đối thoại: Có ý kiến cho rằng, một nguyên nhân khiến Tuyên Ngôn Cộng Sản chưa được quan tâm ở QT1 vì nó ra đời quá sớm (1848) khi châu Âu vẫn còn rất nhiều quốc gia dưới chế độ phong kiến, giai cấp tư bản chưa nắm quyền ở đa số nước, do vậy giai cấp công nhân (do nền công nghiệp sinh ra) lại càng sơ sinh. Ý kiến này có cơ sở không?
ChatGPT: Ý kiến cho rằng Tuyên ngôn Cộng sản ít được quan tâm trong QT1 vì ra đời quá sớm, khi nhiều nước châu Âu vẫn còn trong chế độ phong kiến và giai cấp tư sản chưa thực sự nắm quyền, là có cơ sở vững chắc. Thực tế này ảnh hưởng lớn đến cả nội dung của QT1 lẫn khả năng phát triển và tổ chức của phong trào công nhân lúc đó.
Người đối thoại: Khi mà “giai cấp” công nhân chưa ra một giai cấp, như đứa trẻ sơ sinh chưa tự ý thức về bản thân mình, mà Marx đã kêu gọi “vô sản toàn cầu hãy thống nhất lại” thì hơi bị sớm. Tuy vậy, muốn biết đây có xứng đáng là “lời tiên tri” hay không thì còn phải đợi hàng… trăm năm nữa.
ChatGPT: Đúng vậy, nhận xét của bạn rất hợp lý. Khi Tuyên ngôn Cộng sản ra đời năm 1848, giai cấp công nhân vẫn còn rất sơ khai, giống như một “đứa trẻ sơ sinh” chưa có ý thức rõ ràng về vai trò của mình trong xã hội và chưa thực sự hình thành như một giai cấp độc lập, có thể đấu tranh cho quyền lợi của mình. Lời kêu gọi “Vô sản toàn thế giới, hãy đoàn kết lại” vào thời điểm đó có thể bị xem là quá sớm. Sự thành công của cách mạng tháng Mười tuy đem lại niềm tin rất lớn, nhưng cũng chỉ kéo dài trong bảy thập niên…
Người đối thoại: Thế thì, lại đành phải đợi tiếp. Mà ngay sự thành lập QT1 cũng là quá sớm. Bởi vì, các thành viên chưa có tổ chức chặt chẽ, lại còn bất đồng tư tưởng ngay từ đầu, thì chưa đủ điều kiện để thành lập. Hậu quả là khi giải thể, QT1 cũng không có nổi một Nghị Quyết hoặc lời kêu gọi nào để khép lại một quá trình hoạt động. Dùng “tan rã” có lẽ phù hợp hơn dùng “giải thể”?
ChatGPT: Đúng vậy, việc ra đời của Quốc tế thứ nhất (QT1) cũng có thể coi là quá sớm, dù sau Tuyên Ngôn Cộng Sản tới 16 năm. Nó đã nhanh chóng tan rã chủ yếu do các bất đồng tư tưởng giữa các nhóm khác nhau trong tổ chức. QT1 được thành lập với hy vọng tập hợp các phong trào công nhân và các nhóm xã hội chủ nghĩa trên khắp châu Âu, nhưng chính nội bộ lại không có sự đồng thuận về mục tiêu và phương pháp đấu tranh.
Việc QT1 không đưa ra một nghị quyết hoặc lời kêu gọi chính thức nào khi nó giải thể cho thấy rõ sự rạn nứt nghiêm trọng. Điều này khác biệt so với những tổ chức chính trị khác, vốn thường có nghị quyết hoặc tài liệu tổng kết để khép lại một giai đoạn lịch sử. Việc dùng từ “tan rã” là hoàn toàn phù hợp trong trường hợp của QT1. Sự tan rã này càng chứng minh rằng QT1 xuất hiện vào một thời điểm khi phong trào công nhân còn chưa đủ mạnh, và các tư tưởng cách mạng còn quá phân tán để có thể hợp nhất dưới một mái nhà chung.
Người đối thoại: Dẫu sao, sự ra đời của QT1 vẫn là một sự kiện lịch sử trong phong trào Cộng Sản. Còn những tư liệu ca ngợi quá mức sự kiện này (lại còn gán cho Marx vai trò “chỉ đạo”) chỉ xuất hiện sau năm 1917. Tham khảo và đánh giá thế nào, là tùy mỗi người. Xin cám ơn ChatGPT đã bổ sung rất nhiều tư liệu để minh họa cho quan điểm: Tuyên Ngôn Cộng Sản của Marx chưa có ảnh hưởng gì đối với QT1. Còn với QT2, nó có ảnh hưởng tới đâu, xin được bàn sau. Hẹn gặp lại.
ChatGPT: Cảm ơn bạn đã dành thời gian trao đổi và chia sẻ những quan điểm thú vị! Mình rất vui khi có thể bổ sung thông tin giúp bạn. Chúc bạn một ngày vui vẻ.
