Vụ án ‘giải cứu’: Vừa dễ hiểu, vừa khó hiểu

…Chẳng hạn tổng số chuyên bay giải cứu (bao gồm “giải cứu” và “combo”) là gần 2.000 như giới hữu trách từng công bố hay chỉ có 772 như Kết luận điều tra ghi nhận?

Công an Việt Nam đã công bố Kết luận điều tra về việc tổ chức các chuyến bay… “giải cứu” suốt từ tháng 4/2020 đến tháng 1/2022 và đề nghị truy tố 54 bị can, trong đó có 21 bị can bị đề nghị truy tố tội “nhận hối lộ”, 23 người bị đề nghị truy tố tội “đưa hối lộ”, bốn bị can bị đề nghị truy tố tội “lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” và hai bị can bị đề nghị truy tố tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Các cơ quan truyền thông chính thức đang thi nhau chẻ Kết luận điều tra để khai thác. Ví dụ như trong số năm bộ (Ngoại giao, Y tế, GTVT, Công an, Quốc phòng) tham gia xem xét – phê duyệt – tổ chức thực hiện các chuyến bay “giài cứu” thì có bốn bộ đóng góp… bị can cho vụ án “giải cứu”. Quốc phòng là bộ duy nhất không gửi… bị can nhưng không phải vì… sạch mà vì Bộ Công an không thể điều tra Bộ Quốc phòng (1). Hay chuyện ông Phạm Trung Kiên (Thư ký của Thứ trưởng Y tế Đỗ Xuân Tuyên) là người nhận số tiền hối lộ lớn nhất (42,6 tỉ đồng) [2]. Hoặc ông Vũ Anh Tuấn (Phó Phòng Tham mưu của Cục Quản lý Xuất nhập cảnh của Bộ Công an là người thay mặt ông Trần Văn Dự (Cục phó Cục Xuất nhập cảnh của Bộ Công an) để “đàm phán” với các doanh nghiệp muốn tham gia chiến dịch “giải cứu” về giá… “duyệt” kế hoạch “giải cứu” ở phía công an (3)

***

Đọc những bài lược thuật về Kết luận điều tra vụ án “giải cứu” sẽ dễ dàng nhận ra, hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam đã mục ruỗng từ gốc đến ngọn. Tham nhũng không chỉ là tình trạng phổ biến từ trên xuống dưới, từ trái sang phải mà còn được xem như… đương nhiên, thành ra cứ “thi hành công vụ” là viên chức thuộc đủ mọi cấp của tất cả các ngành thản nhiên “chặt đầu, lột da” đối tượng được họ… “phục vụ”.

Tuy cồng kềnh, nhiều tầng nấc nhưng hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam không có khả năng giám sát – kiềm chế lẫn nhau, phát giác – ngăn chặn – xử lý sai sót, sai phạm, điều chỉnh sai lầm. Các cơ quan công quyền phải có tổ chức đảng nhưng lãnh đạo tổ chức đảng trong các cơ quan công quyền cũng thản nhiên tham gia chia chác “tài sản do phạm tội mà có”.

Nếu các hệ thống không tồi tệ, viên chức của hệ thống chính trị, hệ thống công quyền có tự tin đến mức đồng tâm “vẽ vời”, nhất trí “ăn chia” theo kiểu “tập thể” như vậy? Nội dung Kết luận điều tra về vụ án “giải cứu” mà hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam đang thi nhau lược thuật còn chỉ ra một vấn đề khác, đó là hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam kém cả trí lực lẫn năng lực phản ứng trước tình thế ngặt nghèo, cấp thiết hay tàn bạo đến mức xem tình thế ngặt nghèo, cấp thiết là “cơ hội kiếm chác”? Vì sao trong tình thế ngặt nghèo, cấp thiết như đã biết, vẫn phải có tới năm bộ chia nhau xem xét – phê duyệt – kiểm soát việc thực hiện các chuyến bay… “giải cứu”? Chính phủ không đủ năng lực trong quản trị – điều hành nên phải chia việc cho các bộ hay chính phủ cũng thấy đó là “cơ hội” nên cần “tạo điều kiện” cho các bộ… “cải thiện”?

Vì lẽ gì mà lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền “không nghe, không thấy. không nói” suốt 30 tháng, bất kể dân tình ta thán về việc những nạn nhân của đại dịch COVID-19 đã cũng như đang bị “chặt đầu, lột da”? Khi khả năng… nghe, thấy, nhận biết yếu kém đến mức như vậy, chẳng lẽ việc tiếp tục lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền vẫn được xem là… ổn?

***

Ngoài những tình tiết dễ hiểu, có thể tự ngẫm để tìm câu trả lời, nếu so sánh Kết luận điều tra về việc tổ chức các chuyến bay… “giải cứu” với những thông tin, sự kiện đã xảy ra trước đó có liên quan đến hoạt động này, tự nhiên sẽ thấy vẫn còn không ít điều khó hiểu… Chẳng hạn tổng số chuyên bay giải cứu (bao gồm “giải cứu” và “combo” là gần 2.000 như giới hữu trách từng công bố (4) hay chỉ có 772 như Kết luận điều tra ghi nhận?

Tổng số nạn nhân của “tứ bộ” (đúng ra phải là “ngũ bộ” nếu Bộ Quốc phòng không được xem là cấm địa như thời chiến) đã được xác định là trên 200.000. Về lý, những nạn nhân này là “bị hại”, các “bị hại” có được xem xét bồi thường thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần không? Khi đưa vụ án và các bị cáo ra xét xử, hệ thống tư pháp có triệu tập các “bị hại” không, nếu không thì tại sao lại gạt họ qua một bên?

Đã có hai Ủy viên BCH TƯ đảng CSVN (trong đó có một còn là Ủy viên Bộ Chính trị) cùng kiêm Phó Thủ tướng bị cả tổ chức đảng, quốc hội, lẫn hệ thống công quyền “xử lý” vì bị xác định là phải chịu “trách nhiệm liên đới” nhưng tại sao ông Đỗ Xuân Tuyên – cấp trên trực tiếp của ông Phạm Trung Kiên – người nhận hối lộ khoảng… 180 lần với số tiền lên đến 42,6 tỉ – không bị gì cả? Tương tự, tại sao chỉ có Cục phó Cục Quản lý Xuất nhập cảnh của Bộ Công an bị xử lý hình sự mà Cục trưởng và những cá nhân ở cấp cao hơn trong Bộ Công an lại vô sự, cho dù về lý, rõ ràng là không thể né tránh “trách nhiệm liên đới”?.. Nên hiểu thế nào khi các hệ thống xử lý cả Ủy viên BCH TƯ đảng, không khoan nhượng với cả cá nhân được BCH TƯ đảng nhất trí đưa vào Bộ Chính trị, đã vậy còn là các Phó Thủ tướng nhưng lại nhẹ tay với một số cá nhân ở những vị trí thấp hơn?

Một số doanh nhân tham gia thực hiện các chuyến bay… “giải cứu”, một số lãnh đạo địa phương liên quan đến việc sắp đặt “nơi ăn, chốn ở” cho những người Việt bị các hệ thống “chặt đầu, lột da” chỉ vì có nguyện vọng được “giải cứu” đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng nếu chỉ chừng đó thì dường như… “sót người, lọt tội”. Với kiểu hoạt động như đã biết của các hệ thống đã được mô tả khá cặn kẽ trong Kết luận điều tra, ai tin một số tập đoàn, một số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực lưu trú tại Việt Nam, bỗng nhiên được chính quyền một số địa phương lựa chọn để cung cấp dịch vụ “cưỡng bức cách ly” , khiến chi phí hồi hương vọt lên như pháo thăng thiên và đó mới là lý do khiến dân tình ta thán, công chúng bất bình, góp phần dẫn tới quyết định phải khởi tố để điều tra – là… hoàn toàn… vô tư?

Chú thích

(1) https://thanhnien.vn/vu-chuyen-bay-giai-cuu-co-dau-hieu-nhan-hoi-lo-tai-bo-quoc-phong-185230404165154679.htm

(2) https://tuoitre.vn/cuu-thu-ky-thu-truong-bo-y-te-hon-180-lan-nhan-hoi-lo-42-6-ti-trong-vu-chuyen-bay-giai-cuu-20230404132237209.htm

(3) https://vnexpress.net/nhung-cuoc-nga-gia-hang-nghin-usd-khi-duyet-chuyen-bay-giai-cuu-4589276.html

(4) https://plo.vn/toan-canh-vu-an-chuyen-bay-giai-cuu-den-ngay-31-12-2022-post714327.html