Nguyễn Đình Cống
27-10-2021
Một câu từ phương Tây được dịch ra tiếng Việt là: “Một nửa cái bánh mỳ vẫn là bánh mỳ, còn một nửa sự thật là… xxx”. Nhiều người cho đó là câu ngạn ngữ và rất hay dùng.
Trong các văn bản tiếng Việt đoạn đầu khá giống nhau, nhưng khúc cuối …xxx loạn bát nháo. Wikipedia thể hiện rõ sự loạn đó. Tiếp đoạn ‘còn một nửa sự thật’ có các diễn đạt như sau:
1- Là giả dối.
2- Không phải là sự thật.
3- Chưa chắc còn là sự thật.
4- Có thể là giả dối.
5- Có thể không phải là sự thật.
6- Thường là giả dối.
1 và 2 là phán đoán khẳng định hoặc phủ định toàn bộ.
3; 4; 5; 6 là phán đoán bộ phận.
Câu đó được cho là của ông Benjamin Franklin, nhân vật được in trong tờ $100 đô la Mỹ. Nguyên văn của câu đó là: “Half the Truth is often a great Lie“. Nghĩa là: “Một nửa sự thật thường là một lời nói dối lớn“.
Thường là chứ không phải nhất định là, vì vậy cách diễn đạt 1 và 2 là sai lạc. Đó là do người ta trích dẫn dựa vào “nghe hơi nồi chõ” và thiếu suy nghĩ chính xác, thiếu kiểm chứng.
Cách diễn đạt 3; 4; 5; 6 tương đối đúng, nhưng thiếu mất ý “Lớn” trong từ lời nói dối.
***
Nhân đây tôi cũng xin mạn phép nhận xét rằng, dùng từ “một nửa” trong câu ngạn ngữ không thật chính xác nếu cho rằng một nửa là bằng 50%. Thay từ một nửa bằng từ ‘một phần’ sẽ chặt chẽ hơn.
Một phần sự thật thường là lời nói dối và cũng có thể là sự thật, tuy rằng chưa phải là toàn bộ. Lời nói dối có lớn hay không còn tùy tình huống của người nói.
Thí dụ: Một hộp đựng đầy trứng chim. Trứng được chèn bằng bông và giấy vụn. Lấy một phần của cái hộp ấy có thể là trứng (sự thật) hoặc bông và giấy (không phải sự thật).
Người ta thường dùng câu ngạn ngữ trên để vạch ra sự ngụy biện của những người dùng một số chứng cứ thu thập được từ một sự kiện nào đó rồi gán cho nó là bản chất của sự kiện. Chứng cứ là có thật chứ không phải được bịa ra, nhưng nó chưa chắc là bản chất sự kiện. Phạm lỗi này có thể do cố ý hoặc vô tình. Cố ý khi họ muốn lái người tiếp nhận thông tin ngã về phía họ, nhằm thực hiện thủ đoạn xảo trá. Lúc này đó là lời nói dối lớn. Khi bị hạn chế về trình độ hoặc điều kiện mà thu thập nhầm chứng cứ, lúc này là nói dối vô tình.
Những người phản biện dùng câu trên theo kiểu khẳng định hay phủ định toàn bộ là có tính cực đoan, suy nghĩ thiếu chặt chẽ, nó có thể đúng trong trường hợp đang xét, nhưng không đúng trong trường hợp chung.
Trong thực tế, thỉnh thoảng tôi gặp nhược điểm này trong các bài viết của một số người có học vị và bằng cấp cao. Thật đáng tiếc.
Xin lỗi, hình như gs.Cống nói hơi sai một chút thì phải ?
Thật ra, có 2 câu nói nhung không biết câu nào trước và câu nào sau “ăn theo”.
Một câu ngạn ngữ phương Tây ( chính xác là Nga) thì nói ” một nửa ổ bánh mì vẫn
là bánh mì, một nửa sự thật không còn là sự thật”.Có thể dựa vào câu này mà ông
sinh sau đẻ muộn Benjamin Franklin diễn tả cho mạnh mẽ hơn chăng ?
Viết rằng “Hệ thống và bộ máy quá thối nát” là vơ đũa cả nắm. …. Đầy đủ câu nói là: Hệ thống và bộ máy có phần thối nát… Đó là bác muốn đề cập đến loại nào sau đây:
1- Là giả dối.
2- Không phải là sự thật.
3- Chưa chắc còn là sự thật.
4- Có thể là giả dối.
5- Có thể không phải là sự thật.
6- Thường là giả dối.
Mong bác giải thích thêm
Bác Cống trí théc nhà bác Hù có khác toàn lí loạn trong khi nó rất đơn giản
Một nửa sự thật có nghĩa là chưa nói hết sự thật. Tại sao chưa nói hết sự thật, tại vì người nói đang có mưu đồ đen tối. Cũng giống như các bác chỉ dám nói một nửa sự thật vì mọi ng đều đã nhìn thấy, còn nửa kia các bác không bao giờ dám nói tời vì sự thật khốn kiêps đó nó liên quan tời khoảng thời gian các bác đã trải qua. Các bác muốn trôn vùi giấu nhẹm để bảo toàn cái danh Rác của các bác. So với Đẻn các bác chẳng khác họ tí tẹo tèo teo nào về âm mưu bào toàn danh dự.
Các bác không may r. Ai cho phép các bác mang danh dự xuống mồ.
“Trong thực tế, thỉnh thoảng tôi gặp nhược điểm này trong các bài viết của một số người có học vị và bằng cấp cao. Thật đáng tiếc”
Thường thì những người đó có học vị & bằng cấp xã hội chủ nghĩa . Ví dụ như phần trích này “tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Tư tưởng này tập trung rõ nhất trong bản Tuyên ngôn Độc lập và trong Di chúc. Trong 2 tài liệu đó không hề thấy Hồ Chí Minh bàn đến việc xây dựng Chủ nghĩa Xã hội“