Người tố giác lỗi thiết kế xe điện Vinfast đã bị Jaguar Land Rover sa thải

***

Email mật giữa các giám đốc điều hành tại Tata Group tiết lộ họ đã trả đũa kỹ sư cơ khí Hazar Denli vì ông đăng tải những lo ngại của mình trên Reddit rằng tính mạng con người đang bị đe dọa. Sau đó, Denli đã bị đưa vào danh sách đen.

Chính quyền Hoa Kỳ hiện đang điều tra một mẫu xe tương tự sau 28 báo cáo về lỗi an toàn và một vụ tai nạn khiến một gia đình bốn người bị thiệt mạng.

Khi được yêu cầu trả lời chi tiết từ BBC, cả JLR và Tata Group đều từ chối bình luận.

Ông Denli, đến từ Milton Keynes, lần đầu tiên nêu lên mối lo ngại nội bộ khi làm việc tại một bộ phận khác của Tập đoàn Tata, công ty tư vấn kỹ thuật toàn cầu Tata Technologies.

Ông nói với BBC rằng, trong các nguyên mẫu lái thử do Tata Technologies thiết kế cho hãng sản xuất ô tô Việt Nam Vinfast, ông đã phát hiện ra các bộ phận được thiết kế không phù hợp trong khung xe, bao gồm cả hệ thống treo.

Ông cho biết, khi chạy ở quãng đường ngắn, một số trong số chúng đã bị gãy.

Ông Denli cho biết thêm rằng, việc này tạo ra nguy cơ khi xe phải chịu áp lực, chẳng hạn như khi đâm vào ổ gà ở tốc độ cao, bánh xe có thể bị lệch, khiến xe lệch sang trái hoặc phải mà không có cảnh báo trước và người lái xe có thể bị mất kiểm soát.

Ông nói: “Ví dụ, chúng tôi thấy mối nối thanh chống trước với khớp nối bị lỏng, điều này có thể cực kỳ nguy hiểm. Việc này có thể khiến toàn bộ cấu trúc bị lỏng, khiến bánh xe bị rơi ra. Trong trường hợp xảy ra va chạm, điều này có thể hoàn toàn không an toàn. Nó có thể khiến xe bị mất kiểm soát“.

‘Chuông báo động’

Denli, vốn là một chuyên gia thiết kế khung gầm, được bổ nhiệm làm trưởng nhóm kỹ sư làm việc trên hệ thống treo trước và khung gầm của xe từ tháng 9 năm 2022, giữa giai đoạn thiết kế và thử nghiệm mà ông cho biết có thời gian biểu vô cùng gấp rút.

Ông sớm lo ngại rằng, VinFast đang cắt giảm vấn đề an toàn, giảm chi phí bằng cách tuyển dụng một nhóm nhỏ các kỹ sư thiếu kinh nghiệm.

Mối lo ngại của ông tăng lên khi nghe tin ba người tiền nhiệm của ông đã nghỉ việc sau một thời gian ngắn điều hành dự án này.

Ông cho biết hồi tháng 2 và tháng 3 năm 2023, trong khi tiến hành thử nghiệm với áp lực mạnh trên xe VinFast tại Công viên Công nghệ Mira gần Nuneaton, hai bộ phận của xe đã bị gãy và hai bộ phận khác bị hỏng.

Ông đã báo cáo những sự cố “rất đáng lo ngại” này cho các đồng nghiệp tại Tata Technologies Limited (TTL), chi nhánh của công ty tư vấn ở Anh, có trụ sở tại Leamington Spa, Warwickshire.

Trong các thử nghiệm tiếp theo, Denli thấy rằng một số thành phần khác của xe cũng đã có lỗi.

Ông Denli cho biết, chúng đã hỏng sau khi chạy chưa đầy 25.000 km (15.534 dặm), trong khi thông thường chúng phải chạy được ít nhất 150.000 km (93.205 dặm).

Ông nói: “Trong các bộ phận truyền động, một số giá đỡ đã hỏng hoàn toàn và rơi xuống đường. Chúng tôi đang nói đến một hoặc hai kilogam nhôm.

Những [sự cố] này bắt đầu gióng lên hồi chuông báo động chỉ một thời gian ngắn trước khi chúng tôi bắt đầu sản xuất“.

Ông đã nêu mối quan ngại của mình với các giám đốc điều hành cấp cao tại TTL và VinFast, và khuyến nghị họ thiết kế lại các thành phần bị lỗi và sản xuất các bộ phận an toàn hơn, với chất lượng cao hơn.

Điều đó sẽ làm chi phí tăng nhiều và sẽ khiến cho Tập đoàn VinFast phải hoãn việc sản xuất xe.

Nhưng VinFast, công ty đang chuẩn bị bán cổ phần và huy động vốn bằng cách niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán New York vào thời điểm đó, lại tiếp tục đẩy mạnh sản xuất.

Ông Denli đã yêu cầu Tata Technologies điều chuyển ông sang một dự án khác nhưng các nhà quản lý cấp cao từ chối.

Ông cho biết ông không hài lòng khi gắn bó với xe VinFast nên đã từ chức vào tháng 5 năm 2023.

Với kỹ năng của một kỹ sư tư vấn đang được săn đón, sau đó ông Denli tìm được công việc mới thông qua một công ty môi giới tại JLR ở Gaydon, cũng thuộc sở hữu của Tập đoàn Tata.

Nhưng Denli liên tục thấy các báo cáo trực tuyến cho thấy những khiếm khuyết nghiêm trọng về an toàn ở các mẫu xe VinFast đời đầu – bao gồm một đoạn video cho thấy một chiếc xe tự lùi mà không có tài xế bên trong – và những chiếc xe bị tai nạn khiến bánh xe bị văng ra khỏi xe.

Trong một báo cáo khác, một chiếc xe VinFast tại một phòng trưng bày ở Đức đã bốc cháy.

Các thành phần mà Denli đã thử nghiệm trên mẫu xe VF6 và VF7 của VinFast cũng chính là những thành phần được sử dụng trên hai mẫu xe trước đó đã được bán tại Hoa Kỳ, Việt Nam và Châu Âu – VF8 và VF9.

Sau đó, vào ngày 24 tháng 4 năm nay, một gia đình bốn người đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn ở Pleasanton, California. Cảnh sát báo cáo rằng, chiếc xe mất kiểm soát, chệch khỏi đường, đâm vào một cột điện và bốc cháy.

Tháng sau, cơ quan quản lý an toàn của Hoa Kỳ là Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia (NHTSA) thông báo rằng, họ đang xem xét xe VinFast VF8. VinFast cho biết, họ đang hợp tác với cuộc điều tra trên.

Các báo cáo về vụ tai nạn trên đã thúc đẩy ông Denli đăng bài viết trên tài khoản Reddit, nói rằng ông đã tham gia thiết kế chiếc xe và ông tin rằng đây là phương tiện gây nguy hiểm đến tính mạng.

“Tôi sẽ lái mọi chiếc xe khác do tôi thiết kế từ các thương hiệu khác… và chiếc xe nào cũng có khuyết điểm… Nhưng Vinfast, tôi sẽ không lái một chiếc nào… sẽ không bao giờ và tôi cũng sẽ không để những người thân yêu của tôi lái một chiếc nào“, ông viết.

Hai tháng sau, vào ngày 18 tháng 7 năm nay, hợp đồng của ông Denli tại JLR đã bị chấm dứt.

Các tài liệu nội bộ thu được thông qua yêu cầu truy cập dữ liệu của chủ thể (DSAR) tiết lộ, một giám đốc điều hành cấp cao tại công ty cũ Tata Technologies đã liên lạc với các giám đốc điều hành của JLR để yêu cầu sa thải Denli.

Sau khi xem các bài đăng trên Reddit, giám đốc nhân sự của Tata Technologies, Patrick Flood đã thảo luận về mong muốn của công ty mình muốn chấm dứt hợp đồng lao động của ông Denli với giám đốc nhân sự và thành viên hội đồng quản trị của JLR, Dave Williams.

Ông Flood nói với ông Williams rằng, khách hàng VinFast của Tata Group đã tiến hành điều tra riêng và xác định Denli là tác giả của các bài đăng trên Reddit: “Điều đáng lo ngại là nếu ông ấy đã làm điều này, ông ấy có thể làm điều tương tự tại JLR“.

Cùng ngày bị sa thải, ông Denli cũng bị đưa vào danh sách đen trên nền tảng tuyển dụng của ngành Magnit. Nền tảng này thông báo với JLR rằng, ông [Denli] đã bị “đánh dấu đỏ” nên bất kỳ đơn xin việc nào của ông thông qua nền tảng này sẽ tự động bị từ chối.

Vào ngày 19 tháng 7, ông Flood gửi email cho các điều tra viên của JLR: “Tôi chỉ muốn kiểm tra xem liệu JLR đã chấm dứt hợp đồng lao động của cá nhân đó hay chưa?“. Điều tra viên xác nhận là đã chấm dứt.

Các tài liệu nội bộ cho thấy một kỹ sư khác của Tata Technologies xác nhận với JLR rằng, có vấn đề với các thành phần mà ông Denli đã cảnh báo trên Reddit.

Ông Denli cho biết, các ông chủ của ông tại JLR biết ông không làm gì sai trong quá trình làm việc tại JLR và nói với ông rằng, ông bị sa thải vì Tập đoàn Tata cảm thấy xấu hổ về các bài đăng của ông về khách hàng VinFast của tập đoàn này.

Hiện tại, ông đang đưa JLR ra tòa án để bảo vệ quyền lợi người lao động.

“Tôi rất đau buồn trước những gì đang xảy ra trên khắp thế giới, nơi những người dân vô tội đang phải trả giá – một cái giá rất đắt“, ông nói.

“Tôi nghĩ rằng nếu một số người bắt đầu lên tiếng về vấn đề này, họ thực sự sẽ buộc phải thực hiện một số thay đổi. Thật không may, phản ứng của họ không phải là thực hiện những cải thiện này, mà là, ‘Này, ai đã nói thế? Hãy làm cho anh ta phải im lặng’.”

Vào ngày 12 tháng 9, NHTSA đã mở cuộc điều tra về Vinfast VF8.

Công ty này thông báo đang điều tra 3.118 xe VinFast được bán tại Hoa Kỳ sau khi 14 tài xế báo cáo rằng, hệ thống hỗ trợ giữ làn đường bị lỗi trên những chiếc xe VF8 mua vào năm 2023 và 2024.

NHTSA cho biết, các tài xế báo cáo rằng hệ thống “gặp khó khăn trong việc phát hiện làn đường trên đường, cung cấp thông tin lái không phù hợp và tài xế khó có thể thay đổi hướng đi“.

VinFast cho biết sẽ hợp tác toàn diện với NHTSA trong suốt quá trình này.

“Chúng tôi coi trọng mọi lo ngại về an toàn và sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ tình hình“, VinFast trả lời Reuters, thể hiện sự tin tưởng của công ty vào các tiêu chuẩn an toàn của mình.

Số lượng báo cáo về các vấn đề an toàn mà NHTSA nhận được hiện đã tăng lên 28.

Dự luật của Quốc hội hỗ trợ người tố giác

Theo luật lao động của Anh, người lao động được cho là sẽ được bảo vệ khỏi sự trả thù của chủ lao động nếu họ tiết lộ thông tin mà họ có lý do để tin rằng sức khỏe và sự an toàn của bất kỳ cá nhân nào có khả năng bị đe dọa.

Theo Đạo luật Công bố vì lợi ích công cộng tại nơi làm việc năm 1998, bất kỳ điều khoản nào trong hợp đồng nhằm ràng buộc họ phải im lặng đều là vô hiệu.

Tuy nhiên, Quốc hội Anh đang ngày càng có áp lực đòi tăng cường biện pháp bảo vệ người tố giác trong bối cảnh lo ngại các biện pháp bảo vệ hiện tại quá yếu.

Một dự luật sẽ được đưa ra vào thứ Tư đề xuất thành lập Văn phòng Người tố giác để bảo vệ những người lao động đã lên tiếng tố giác.

Những người ủng hộ như Nữ Nam tước Susan Kramer, cựu bộ trưởng giao thông, cho biết trường hợp của ông Denli không phải là trường hợp ngoại lệ và nhấn mạnh lý do tại sao dự luật này là cần thiết.

Bà cho biết: “Những người tố giác thường bị sa thải, bị đưa vào danh sách đen các công việc trong tương lai và họ phải trả giá rất lớn về sự nghiệp cá nhân“.

“Điều đó là không thể chấp nhận được, vì chúng ta cần những người tố giác để ngăn chặn và vạch trần các hành vi sai trái“.

Georgina Halford-Hall, giám đốc điều hành của Whistleblowers UK, cho biết: “Đây là một trong hàng trăm câu chuyện mà chúng tôi nghe được hàng năm từ những người tố giác bị trả thù vì làm điều đúng đắn. Hiện tại, những người tố giác phải quyết định giữa việc lên tiếng và phúc lợi cá nhân của họ. Động lực tốt nhất mà các đại biểu quốc hội có thể mang lại là bảo đảm những người tố giác được bảo vệ đúng cách và các hành vi sai trái sẽ bị điều tra“.

BBC đã tạo cơ hội cho cả Tata Group và JLR đưa ra bình luận chi tiết.

Tata Group, tập đoàn đa quốc gia sở hữu JLR, đã không phản hồi.

JLR cho biết, họ không bình luận về các thủ tục pháp lý đang diễn ra.