16-9-2024
Ngôi nhà Đốc phủ Võ Hà Thanh (phường Bửu Long, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) là căn biệt thự cổ đẹp nhất của tỉnh Đồng Nai và có thể nói là đặc sắc cho cả khu vực miền Nam. Căn nhà cổ này được xây dựng vào năm 1924 không chỉ mang giá trị nghệ thuật kiến trúc mà còn mang cả giá trị nhân văn.
Trong trận lụt năm Nhâm Thìn 1952 tại Biên Hòa, một trận lụt bão đã làm thiệt hại nặng nề người và của khi nước sông Đồng Nai và nước Sông Bé dâng cao nhấn chìm đô thị Biên Hòa bấy giờ. Thương người, con trai cụ Võ Hà Thanh là ông Võ Hà Thuật (1901- 1969) đã mở cửa cưu mang gần 100 đồng bào lánh nạn trên tầng 2 của căn biệt thự, chờ nước rút…
Căn biệt thự xinh đẹp này còn được xuất hiện trong bộ phim Người đẹp Tây Đô. Theo khảo sát, căn nhà vẫn còn vững chãi, mặc dầu đã có tuổi đời 100 năm nhưng hiện vẫn chưa có dấu hiệu xuống cấp nặng. Hiện nay, dự án đường ven sông Đồng Nai sẽ tiến hành đập bỏ căn biệt thự này trong vòng từ một đến hai tháng nữa. Dự tính đường ven sông sẽ ăn vào 2/3 căn nhà, do vậy người ta sẽ tiến hành đập bỏ nó.
Trong khi thực hiện dự án, một loạt các công trình có giá trị lịch sử, di chỉ khảo cổ học đã bị phá hủy san bằng như ngôi miếu Ngũ Hành (xây dựng năm 1848) và di tích Bến Đá (người dân còn gọi là Bến Đò Quan) là một bến đò cổ được kè đá xanh Biên Hòa nằm phía trước căn biệt thự này dẫn xuống bờ sông Đồng Nai (có một không hai tại miền Nam)… đã không còn nữa.
Khi khảo sát khu vực đào cống phía trước biệt thự, chúng tôi cũng đã phát hiện một số lượng lớn các mảnh gốm, phế phẩm gốm và khả năng khu vực này từng có một lò gốm cổ tồn tại từ trước khi xây dựng căn biệt thự, mang dấu ấn của buổi đầu khai phá và xây dựng của các lớp dân cư. Phát hiện này đã được gửi thông báo đến hội nghị khảo cổ học trong năm nay.
Trở lại Biên Hòa, có thể thấy thành phố treo rất nhiều pano “Văn hóa còn, dân tộc còn”. Hy vọng sẽ có một vị lãnh đạo có tâm, có tầm, có phương án thích hợp để giữ lại căn biệt cổ cho mai sau để văn hóa sẽ tiếp tục còn mãi.
Chỉ cần điều chỉnh lại quy hoạch một chút, giảm phần công viên bờ sông và dời phần đường tránh một bên, căn nhà cổ đúng 100 năm tuổi này sẽ có cơ hội được giữ lại và góp thêm một di tích quý cho vùng đất Biên Hòa – Trấn Biên xưa.
PS: Hiện nay căn nhà chưa có phương án được tỉnh bảo tồn và quá trình phá bỏ chỉ còn đếm ngược từ 1-2 tháng nữa. Ai chưa tham quan chiêm ngắm có thể tìm từ khóa “nhà đốc phủ Thanh” trên google map hoặc truy cập: https://maps.app.goo.gl/r8T95wKoYT6Sp7Rx6
Rất mong sẽ có nhiều người được đến tham quan một kiệt tác đẹp, trước khi nó bị phá dỡ hoàn toàn.
Được ăn được ị được cả đôi đàng, khi đập bỏ căn nhà cổ “vô dụng” ấy đi thì :
1. Các đồ cổ quí hiếm trong đó sẽ tự động được “bỏ” vô một chỗ nào đó, vì ‘”đập” và “bỏ” mà…
2. Xây cất căn nhà cổ hoành tráng khác thay thế, lẽ nào không “cất” được một mớ vì “xây” và “cất” mà…