18-12-2023
Sau khi thằng đầu đảng ở Bến Tre là Lê Đức Thọ (nghe cái tên rất kinh, rất “Sáu búa”) bị bắt, có những tờ báo mậu dịch nhìn ra ngay nội dung thời sự nóng sốt, câu được bạn đọc, kiếm viu (view) dễ, liền khai thác mở rộng, kể chuyện đời tư, chuyện y làm quan.
Tờ Tiền Phong đăng bài “Đường quan lộ của ông Lê Đức Thọ”, còn tờ Người Lao Động thì “Quan lộ của ông Lê Đức Thọ”… Tiền Phong sau đó thấy chối tỉ quá, giật tít lại, bỏ chữ “đường”, giống như Người Lao Động, cứ nghĩ thế là ổn.
Lỗi dùng sai này trên báo mậu dịch dốt đã khá phổ biến và cũng từ lâu rồi chứ không phải bây giờ. Vừa nhầm lẫn, vừa cẩu thả, vừa dốt khi họ không phân biệt được “hoạn lộ” và “quan lộ”, phải dùng thế nào, trong trường hợp nào mới đúng…
Trước hết nói về cái từ “hoạn lộ” mà đám phóng viên, biên tập viên, thậm chí tổng biên tập mù tịt, ngu ngơ không hiểu gì. “Hoạn” có nghĩa là làm quan, quan. Cụ Ngô Thì Nhậm có câu “Cảnh khả nhàn thê kiêm hoạn ẩn” (cảnh khá thanh nhàn, vừa làm quan, vừa ở ẩn).
Hoạn cũng có khi để chỉ viên thái giám trong cung (người đã tự thiến mình hoặc bị thiến, còn thiến cái gì thì ai cũng hiểu, nói ra đây ngại chết đi được) ở hẳn trong cung phục vụ vua, và nhất là hầu hạ hoàng hậu/ công chúa (nhằm đảm bảo an toàn). Người này được gọi là quan thái giám, dân gian gọi là hoạn quan (từ ‘hoạn’ là quan, đồng nghĩa với động từ ‘hoạn’ trong tiếng Việt là xẻo cắt, chỉ đúng đối tượng, thế mới tài).
“Lộ” là con đường, đường đi, đường lối. Sinh lộ là đường sống, tử lộ – đường chết…
“Hoạn lộ” nghĩa là con đường làm quan, quá trình làm quan. Để nói về con đường hoặc quá trình làm quan của ai đó, chỉ dùng từ này, hoặc từ “hoạn đồ”, chứ không ai dùng “quan lộ” bao giờ. Cụ Khiếu Năng Tĩnh (đời Nguyễn) có câu “Hoạn lộ khi khu vị thủy am” (Bước vào đường làm quan, lúc ban đầu gập ghềnh lắm).
Thực ra “quan lộ” cũng có nghĩa, nhưng nghĩa khác, chứ không phải trong trường hợp trên. “Quan” tức là quan, người có chức vụ trong bộ máy cai trị. Thời xưa, “quan lộ” để chỉ con đường, hoặc dành riêng cho quan chức triều đình đi, hoặc đường do nhà nước (quan) làm, xây dựng. Những con đường nhà nước làm ấy được dân gọi tên đường cái quan, đường quan. Trong bài thơ “Phá đường” của Tố Hữu có câu “Nhà em con bế con bồng/ Em cũng theo chồng đi phá đường quan”, nghĩa là vậy.
Tóm lại, để nói về đường làm quan của Lê Đức Thọ hay bất cứ đứa nào, phải dùng từ “hoạn lộ” chứ không phải “quan lộ”, càng không ngớ ngẩn thành “đường quan lộ” (đã lộ lại còn đường, cũng như đã “sinh nhật”, lại còn “ngày sinh nhật”).
Ghép từ một cách hợp lý, có đủ nghĩa để tạo ra từ mới, làm phong phú cho tiếng Việt thì mới gọi là sáng tạo , khi đọc, người ta dễ dàng chấp nhận mà không cãi . Chứ còn, dùng lâm tặc thì được , lại ghép thành cát tặc, vàng tặc , đinh tặc thì chẳng còn ra thể thống gì . Như thế là “cưỡng hiếp” từ ngữ !
Hề… hề…., Nguyễn Thông này:
1. Không rõ vì sao mà chương trình Tiếng Việt trong SGK lớp 10 lại bỏ đi bài Việt hóa chữ Hán, chính vì thế sau này, Tiếng Việt bị Hán hóa trở lại: Ngoài đời thì ty tỉ các từ ĐẠI GIA, THIẾU GIA, CÔNG NƯƠNG… tràn ngập ở các lỗ mồm khi nó làm nhiệm vụ giao tiếp, còn, ở trong trường học thì mọi từ phải lấy từ điển Hán Việt ra soi xem mình có dùng sai hay không!!
2. Nếu Nguyễn Thông còn một chút lương tri thì hãy nên nhớ rằng trong quá trình VIỆT HÓA CHỮ HÁN VIỆT thì cha ông ta có rất nhiều thủ pháp, trong đó, thủ pháp rất hay được dùng là NÓI TẮT MỘT CỤM TỪ, BIẾN NÓ THÀNH MỘT TỪ để nó trở thành MỘT TỪ MỚI (có thể về mặt hình thức trông nó như là từ Hán Việt nhưng không phải), ví dụ như từ QUAN LỘ chẳng hạn, nó chính là từ viết tắt của cụm từ: LỘ TRÌNH PHẤN ĐẤU ĐỂ TRỞ THÀNH QUAN (của một thứ củ că*c nào đó).
3. Trong quá trình phát triển, thì, các nhà văn và các nhà báo tử tế chính là những người sáng tạo ra các từ mới để làm phong phú thêm nền văn học của nước nhà nói riêng cả của cả nhân loại nói chung: Họ không bao giờ dùng TỪ ĐIỂN CŨ để bắt bẻ CÁC TỪ MỚI SƠ SINH. Nguyễn Thông nên chú ý tới điều này nhé, CẢM ƠN!!!!
Nên hoạn tất cả các quan đỏ thì lộ mới tinh thông, sẽ không còn nạn hống hách cửa quyền.
Tức là : cánh nhà báo dùng 2 chữ theo âm Hán Việt ( lộ ) , ghép với 1 chữ Nôm ( quan ) , mà không hiểu 2 chữ ấy đồng nghĩa . Hiện nay , trong khẩu ngữ ta còn nhiều tình trạng ghép như vậy . Không hiểu Viện Ngôn ngữ và các ông bà tiến sỹ , giáo sư có nghiên cứu vấn đề này không ? Để ít nhất dù không cứu được kiến thức các nhà báo , thì cũng làm cho thế hệ học sinh phổ thông hiểu và phân biệt 2 loại âm đồng nghĩa , đặng sử dụng chúng đúng cách .