Các quan chức tốt thì không tiến xa…

Thức Phạm

21-6-2023

Nghe tin nguyên PTT Vũ Khoan mất trùng Ngày Báo chí cách mạng, mình nhớ về một số kỷ niệm với ông và nghề báo.

Khoảng năm 1997, lúc đó mình là phóng viên (PV) đài VTV, một hôm được sếp giao đi làm tin Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Khoan tiếp một đoàn nước ngoài nào đó, hình như một đoàn Mỹ (lâu rồi, mình quên mất) ở chỗ nhà khách Chính phủ phố Lê Thạch. Một lần khác là ông Khoan đi khánh thành tòa nhà ĐSQ mới của Australia ở Đào Tấn, Hà Nội.

Hồi đấy mình trẻ măng mới hơn 20 tuổi và có cái nhìn rất lý tưởng, lý thuyết về nghề báo. Mấy ông anh nhiều tuổi hơn gà cho mình là đi làm tin thì tìm vị thư ký của quan chức là sẽ có nội dung về viết bài. Mình lại cho rằng làm báo dễ thế, nói làm gì, nên mình tìm tòi, chắt lọc thông tin có ích, phỏng vấn một vài người, kể cả ông Vũ Khoan để viết bài.

Thế nhưng đến lúc sếp duyệt bài lại nhận xét là “mày không có kinh nghiệm”.

Hóa ra bài theo kiểu “có kinh nghiệm” phải theo công thức mà thư ký quan chức đọc cho, đại loại “Hôm nay, ngày… tại…, đã diễn ra sự kiện… Tham dự sự kiện là đồng chí… [liệt kê các chức vụ, phẩm hàm]. Phát biểu tại sự kiện, đồng chí nhấn mạnh…, chỉ đạo…”

Về cơ bản, cho đến ngày nay, loại tin cúng cụ kiểu này vẫn không thay đổi mấy.

Kiểu làm tin theo công thức này là một trong những lý do mình bỏ công việc trong cơ quan báo chí nhà nước.

Qua vài lần tiếp xúc với ông Vũ Khoan để làm tin, mình thấy ông vui vẻ, thân thiện với những người cấp thấp như mình và nói tiếng Anh tốt với khách nước ngoài, là điều được đánh giá cao về quan chức VN ở thời điểm đó, khi VN mới hội nhập thế giới. Nói như thế là vì mình nhớ một hình ảnh tương phản là trước khi vào VTV, có một lần đi dịch cho một đoàn Mỹ đến làm việc ở cơ quan tiền thân của Bộ KH-ĐT, có một vị vụ trưởng tiếp, trông rất khệnh khạng, phát biểu xong thì hất hàm nói với mình “dịch đi”.

Về sau không làm VTV, mình vẫn hay đọc tin tức, các bài phỏng vấn về ô Vũ Khoan, thấy ông là quan chức hiểu biết và tốt hơn, đạo đức hơn các vị quan khác cùng thời kỳ. Có lẽ vì thế ông không lên được chức thủ tướng. Nếu ông lên được, có lẽ đã không có những năm kinh tế sa vào các quả đấm thép đấm nát mặt dân.

Sau này ngồi ngẫm lại, có lẽ là có một ban bệ nào đó ngồi chọn phóng viên chuyên trách cho các quan chức, phóng viên đó có lẽ phải hợp với tính cách, trình độ của quan chức, và mình được chấm để đi theo ông Vũ Khoan. Nhưng nếu mình vẫn làm ở VTV, sự nghiệp của mình chắc không tiến xa và không giàu được vì ông Vũ Khoan sống cần kiệm liêm chính quá và chỉ dừng ở PTT.

Có một số đồng nghiệp cũ của mình là PV chuyên trách các quan chức khác sau này các vị đó thành Thủ tướng, Chủ tịch nước thì các đồng nghiệp cũ của mình rất “ấm”. Chỉ riêng khoản hóng tin quy hoạch rồi đi mua đất trước đón đầu đã giàu to, chưa nói đến các bổng lộc khác.

Làm PV mà tận dụng được mối quan hệ với các quan chức sẽ thăng tiến tốt nhưng không nhất thiết là sẽ tốt cho xã hội. Một trong các đồng nghiệp cũ của mình biết kết nối với “hội đồng hương” Thanh Hoá với ông Phạm Minh Chính nên đã lên làm TGĐ đài, một người khác biết xoay sở trong chốn quan trường đầy mưu mô thủ đoạn nên đã thành thứ trưởng của một bộ. Hai người này nếu nói về trình độ chuyên môn thì ở hai đầu của thước đo, nhưng rồi cuối cùng họ đều có tác dụng kìm hãm tự do thông tin, tự do ngôn luận như nhau. Mà thôi mình sẽ không nói sâu thêm vì dù sao đó cũng là những đồng nghiệp cũ, ở cơ quan cũ.

Thật tiếc là các quan chức tốt thì không tiến xa nên đất nước và nền báo chí vẫn chỉ nhúc nhích chứ không nhảy vọt.