28-5-2023
Bài minh của GS Vũ Khiêu trên “đại hồng chung” ở Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn có 4 câu như sau:
“Bát ngát Trường Sơn hồn liệt sĩ
Dạt dào Đông Hải khí anh linh
Ba hồi chiêu mộ rung tâm trí
Muôn dặm non sông nặng nghĩa tình”.
Phía dưới bài minh có dòng chú thích “GS, AHLĐ Vũ Khiêu đề từ”.
Không lẽ ở đây có lỗi tam sao thất bản, “triêu mộ” khắc lầm thành “chiêu mộ”?
Không phải!
Trong sách “Hồ Chí Minh ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” (GS Vũ Khiêu – NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2004) mục “Văn bia, hoành phi, câu đối, bài minh tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh và các anh hùng liệt sĩ”, chính GS Vũ Khiêu đã chú thích rõ ràng như sau:
“Ba hồi chiêu mộ nói lên ba hồi chuông vào buổi sáng và buổi chiều (chiêu là buổi sáng, mộ là buổi chiều)”.
Dĩ nhiên đây là lời giảng sai hoàn toàn.
Nói về hồi chuông sớm chiều, phải là “triêu mộ” [朝暮 – triêu = sớm; mộ = chiều] mới đúng. Ví dụ: triêu tịch 朝夕 = sớm và tối; triêu dương 朝陽 = mặt trời buổi sáng; Triêu lệnh mộ cải 朝令暮改 = Lệnh ra buổi sáng, buổi chiều đã sửa đổi.
Còn “chiêu mộ” [招募 – chiêu = tuyển mộ; mộ = tìm kiếm, tập hợp] lại có nghĩa là tuyển mộ]. Ví dụ chiêu 招 trong chiêu hồn 招魂 (gọi hồn người chết về); chiêu binh mãi mã 招兵買馬 (chiêu mộ binh lính, mua sắm chiến mã); chiêu sinh 招生 (mời gọi, tuyển sinh khóa mới); chiêu tập 招集 (làm cho người ở nhiều nơi tập hợp lại); mộ 募 trong mộ lính; mộ dân, mộ phu, v.v…
Ở đây dĩ nhiên không phải là quy ước chính tả, hoặc liên quan cách phát âm vùng miền, giữa “triêu” hay “chiêu”, mà liên quan đến nghĩa từ nguyên.
Trong Hán tự thì chữ triêu 朝 thuộc chữ hội ý, hình trong giáp cốt văn bên trái có bộ nhật 日và mộc 木; bên phải có bộ nguyệt 月, biểu thị trăng chưa lặn hẳn mà mặt trời đã nhô lên phía rặng cây, nghĩa gốc là buổi sáng sớm. Còn chữ chiêu 招 trong chiêu mộ 招募, lại có bộ thủ 扌(cái tay), biểu thị dùng tay để vẫy gọi, tập hợp người lại, chữ triệu 召 có bộ khẩu biểu ý kêu gọi, vừa ghi âm vừa ghi nghĩa.
Như vậy, GS Vũ Khiêu đã viết sai chính tả, “triêu” thành “chiêu”; hoặc ông cứ ngỡ “chiêu”, mới có nghĩa là “buổi sáng” [*].
Vấn đề đáng nói ở đây là, tuy viết sai chính tả, nhưng “chiêu mộ” lại vẫn có nghĩa, và trở thành rất trớ trêu khi đặt vào ngữ cảnh của bài minh. Theo đây, căn cứ chữ nghĩa của GS Vũ Khiêu, thì câu “Ba hồi chiêu mộ rung tâm trí”, không thể có nghĩa là “ba hồi chuông vào buổi sáng và buổi chiều”, như ông giảng, mà buộc phải hiểu thành “Ba hồi ‘tuyển mộ’ rung tâm trí” mới đúng (!).
Các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh và yên giấc ngàn thu, vậy còn “chiêu mộ” vào việc gì nữa?
Điều đáng chú ý là cách giảng sai của GS Vũ Khiêu giống hệt cái sai của GS Nguyễn Lân trong Từ điển từ và ngữ Việt Nam (cuốn sách do chính GS Vũ Khiêu viết lời giới thiệu, và ca ngợi là “một tác phẩm có giá trị mà cả xã hội mong đợi”). GS Nguyễn Lân giảng như sau: “chiêu mộ • dt. (H. chiêu: sáng; mộ: buổi chiều) Sáng và chiều <> Ba hồi chiêu mộ, chuông gầm sóng (HXHương); chiêu mộ • đgt. (H. chiêu: vời tới; mộ: cầu tìm) Tuyển người làm một việc gì <> Thực dân chiêu mộ người đi làm đồn điền cao-su”. (Lỗi này đã được chỉ ra trong sách Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân – Phê bình và Khảo cứu – Hoàng Tuấn Công – NXB Hội Nhà văn. 2017)
Có lẽ chính GS Vũ Khiêu đã tham khảo và đặt niềm tin tuyệt đối vào “cuốn từ điển sống” Nguyễn Lân (chữ của GS Vũ Khiêu dành cho tác giả Từ điển từ và ngữ Việt Nam), khi cho rằng “chiêu mộ” vừa có nghĩa là “sáng và chiều”, vừa có nghĩa là “tuyển người làm một việc gì”(!)
Chuyện viết sai chính tả không hiếm trên sách báo. Tuy nhiên, một bài minh viết sai chính tả, dùng từ sai hoàn toàn như vậy mà vẫn được khắc trên chuông đồng, thì có lẽ là trường hợp hiếm có!
Ở đây, nếu kể về thứ tự, thì dĩ nhiên lỗi trước tiên thuộc về GS Vũ Khiêu, nhưng nếu nói về trách nhiệm, thì lỗi lớn lại về phía người xét duyệt nội dung dẫn đến lỗi chính tả hết sức trớ trêu: Ba hồi chuông triêu mộ/sớm chiều, bỗng hoá thành ba hồi chuông chiêu mộ/ tuyển mộ binh sĩ!
Điều đáng nói thêm ở đây, là câu “Ba hồi chiêu mộ rung tâm trí/ Muôn dặm non sông nặng nghĩa tình” của GS Vũ Khiêu na ná như câu “Ba hồi triêu mộ chuông gầm sóng/ Một vũng tang thương nước lộn trời”, được cho là của Hồ Xuân Hương.
Câu chuyện sai sót hi hữu này đã được nêu ra cách đây 5 năm. Tuy nhiên, căn cứ vào những hình ảnh mới nhất, thì lỗi chính tả trên “đại hồng chung” ở Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn vẫn chưa được sửa lại cho đúng.
Cuối cùng Đêm nay – Sáng Mai Đất Nước tươi đẹp hơn !
*******************
ANH:
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Bộ chính CHỊ liệt âm
Bộ chính Em liệt dương liệt giường !
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Tầu sân bay Quảng Đông mãi võ vườn hoang
Tầu sân bay Liêu Ninh chìm đống vụn sắt suy tàn
Đường lưỡi bò bị cắt đứt
Đường lưỡi lợn chặt tiêu tan
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Đêm nay – đêm cuối cùng
EM:
Từ Đêm nay Toàn Dân Việt sẽ yên bình thôi
Đêm nay mọi người sẽ hạnh phúc thôi
Không ai buồn phiền
Chẳng ai giận hờn
Toàn Dân Việt nghĩ về Ngày mai tươi sáng Tương lai
Đêm nay:
Đêm cuối cùng – Sáng Mai Đất Nước tươi đẹp hơn !
EM & ANH:
Chúng mình Chúng ta yêu thương Đất Việt này
Chúng mình Chúng ta yêu Quê Hương này đến khi mất
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Bộ chính CHỊ liệt âm
Bộ chính Em liệt dương liệt giường !
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Tầu sân bay Quảng Đông mãi võ vườn hoang
Tầu sân bay Liêu Ninh thành đống vụn sắt suy tàn
Đường lưỡi bò bị cắt đứt
Đường lưỡi lợn chặt tiêu tan
Mọi điều sẽ tốt đẹp hơn từ Đêm nay
Đêm nay – đêm cuối cùng
Ngày mai Đất Việt phục sinh hồi sinh
Tương lai Dân Việt hạnh phúc tự do thanh bình
https://universite-digitale1.com/wp-content/uploads/2018/05/MeVietNam.jpg
TRIỆU LƯƠNG DÂN VIỆT
Hề… hề…., tôi xin có vài lời để mong được sự chỉ giáo từ tác giả khi tác giả giảng tới câu 3 của bài minh (cần phải nói thêm rằng bài minh có 4 câu thì các câu khác đều nhạt toẹt, sáo rỗng)
1. Tác giả khi bàn tới “ba hồi”, tại sao lại nghĩ tới “ba hồi chuông…” tương tự như trong bài thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Ngộ nhỡ có người hiểu “ba hồi” là như thế này: Hồi 1 – DÂN NGHÈO CÓ RUỘNG; Hồi 2 – DÙ CÓ PHẢI ĐỐT CHÁY DÃY TRƯỜNG SƠN ĐỂ GIÀNH ĐỘC LẬP; Hồi 3 – CHỐNG MỸ CỨU NƯỚC thì tác giả nghĩ sao?
2. Tác giả quá đà phê phán Vũ Khiêu ….”Các anh hùng….. vào việc gì nữa?” nhưng quên béng đi rằng Vũ Khiêu không bắt chước Hồ Xuân Hương mà là theo cách diễn tả của cụ Đồ Chiểu: NHỚ LINH XƯA CÔI CÚT LÀM ĂN….
Bổ sung: Thưa tác giả:
1. Nếu xét “ba hồi” THEO NGHĨA “THUẦN VIỆT” như tôi đã trình bày, thì, bài minh này cũng coi là niềm an ủi sơ sài đến các hương hồn tử sĩ & liệt sĩ.
2. Vấn đề là, các cụ cần phải làm cho rõ: Thái độ sáng tác của QUỐC SƯ VŨ KHIÊU đối với CÁC LIỆT SĨ & TỬ SĨ ra sao:
a. Đây là bài minh, nếu suy nghĩ theo kiểu “THUẦN VIỆT” thì đó chỉ là Ô… HÔ… TẬN HƯỞNG!
b. Chỉ là thứ VUỐT VE LẤY TIẾNG mà thôi. Vì, oan hồn cúa 9 ngư dân THANH HÓA hàng đêm vẫn ám vào giấc ngủ của bất kỳ kẻ nào LUÔN LẤY NGƯỜI CHẾT làm TỔ QUỐC GHI CÔNG!!
Lại bổ sung: Có khi nào, tác giả nghĩ rằng QUỐC SƯ, từ bài minh thuần Việt lại mượn Nguyễn Lân để xập xí xập ngầu (ra vẻ là mình dốt từ Hán Việt) để CHẠY TỘI không?
“Ba hồi chiêu mộ chuông liền trống ”
Theo thiển ý thì chữ CHIÊU có lẻ đúng hơn :ba hồi chiêng trống tập họp (mời gọi) các linh hồn tụ tạp về nơi đây . Theo đó CHIÊU MỘ là tập họp ,tìm kiếm (mộ còn là mồ mả/chiêu hồn người chét ,tử sĩ!)
Một cảnh buồn đất trời gần nhau ,lẫn vào nhau không phân rỏ ….
“một cỏi tang thuơng đất lẫn trời !”
Còn nỗi buồn nào hơn !
(Memorial Day)
Không lẽ bây giờ vất cái chuông đi, hoặc vạch chữ “ch” đi và khắc lại chữ “tr” như vậy thì sẽ “cứu” được cái chuông mà không phải vất nó đi.
Tuy nhiên, nghĩ cho cùng, theo tôi, chúng ta vẫn có thể giữ như cũ: tức là chiêu mộ và hiểu chiêu mộ đây đúng theo nghĩa tuyển mộ tìm kiếm.
Nghĩa là thỉnh 3 tiếng chuông đây để kêu gọi các người lính trẻ mới, đến để gia nhập hàng ngũ quân đội bảo vệ non sông.
Ba tiếng chuông này cũng để kêu gọi hồn các tử sĩ về đây chứng giám cho sự gia nhập hàng ngũ quân đội của các anh tính tò te.
Đại nịnh thần: Vũ Khiêu