Tác giả: Alastair Gale và Brian Spegele
Cù Tuấn, dịch
4-3-2023
Tóm tắt: Bất kỳ động thái nào của Bắc Kinh nhằm cung cấp trang thiết bị cho quân Nga sẽ có tác động đến chiến trường Ukraine.
Việc cung cấp vũ khí của Trung Quốc cho Nga sẽ là một tác động đáng kể trong nỗ lực chiến tranh ở Ukraine, nhờ vào khả năng tương thích của các hệ thống vũ khí của Trung Quốc và Nga, cũng như cơ sở sản xuất quân sự lớn của Bắc Kinh.
Các quan chức Mỹ cho biết, Trung Quốc đang xem xét cung cấp pháo và máy bay không người lái cho quân đội Nga khi quân Nga đang cạn kiệt đạn dược và thiếu hụt các thiết bị quan trọng. Trung Quốc phủ nhận việc họ đang dự tính hành động như vậy và ngược lại, đã chỉ trích Mỹ và các đồng minh của họ vì đã thúc đẩy cuộc xung đột bằng cách cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Bất kỳ động thái nào của Bắc Kinh nhằm giúp đỡ quân đội Nga đều có thể có tác động sâu rộng, cả trong quan hệ của Trung Quốc với phương Tây và trên chiến trường vì Bắc Kinh có khả năng cung cấp cho Nga một kho vật tư, bao gồm cả đạn pháo cho các đơn vị đang chiến đấu của Nga.
Timothy Heath, nhà nghiên cứu quốc phòng cấp cao tại Rand Corp., một tổ chức tư vấn của Mỹ, cho biết: “Rào cản chính đối với việc Trung Quốc cung cấp loại đạn dược như vậy cho Nga nằm ở ý chí chính trị, chứ không phải bất cứ điều gì thực tế”.
Trung Quốc cũng là nhà sản xuất lớn của máy bay không người lái, từng được cả hai bên sử dụng hiệu quả trong cuộc chiến Ukraine. Dữ liệu thương mại cho thấy, một số máy bay không người lái thương mại của Trung Quốc đã có mặt tại tiền tuyến.
Trong nhiều năm, Trung Quốc là nhà xuất khẩu vũ khí cho các khu vực có xung đột trên khắp thế giới, từ Châu Phi đến Trung Đông. Các nhà phân tích an ninh cho biết, nếu Bắc Kinh chọn gửi vũ khí cho Nga, phần lớn những gì Matxcơva muốn có thể sẽ được tìm thấy từ các nguồn cung cấp hiện có hoặc có thể được sản xuất tương đối nhanh chóng.
Lý do một phần bắt nguồn từ mối quan hệ của các quốc gia này. Trong những thập kỷ đầu dưới sự cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Trung Quốc đã dựa vào bí quyết quân sự và xuất khẩu của Liên Xô để xây dựng xương sống ban đầu của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA).
Mối quan hệ giữa Liên Xô và Trung Quốc không phải lúc nào cũng hợp tác, nhưng sự chồng lấn trong hệ thống quân sự của các quốc gia này vẫn còn. Nhiều loại vũ khí của Trung Quốc, từ vũ khí nhỏ đến máy bay chiến đấu phản lực và thậm chí cả tàu sân bay, đều dựa trên các thiết kế từ thời Liên Xô. Trong một số trường hợp, Trung Quốc đã chia tách vũ khí của Nga, chẳng hạn như hệ thống tên lửa, để tạo ra các mặt hàng tương tự.
Nga đã cung cấp 81% lượng vũ khí nhập khẩu của Trung Quốc tính theo giá trị trong 5 năm tính đến năm 2021, theo dữ liệu do Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm tổng hợp.
Ngay cả khi Trung Quốc đã phát triển các hệ thống vũ khí tự sản xuất, họ vẫn tiếp tục sản xuất các thiết bị có nguồn gốc từ Liên Xô. Một số vật tư phục vụ PLA, trong khi phần lớn được dành cho thị trường quốc tế. Thương mại như vậy đã giúp cơ sở công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc phát triển nhanh chóng, tạo ra lợi nhuận lớn cho các công ty như China North Industries Group Corp., còn được gọi là Norinco.
Norinco là một trong ba công ty nhà nước Trung Quốc hiện được xếp hạng trong số 10 nhà sản xuất vũ khí hàng đầu toàn cầu dựa trên số liệu bán hàng, xếp dưới các nhà thầu quốc phòng của Hoa Kỳ như Lockheed Martin Corp. và Northrop Grumman Corp., theo báo cáo năm 2020 của SIPRI.
Norinco, một công ty có tài sản hơn 60 tỷ đô la và 200.000 nhân viên, đã cung cấp vũ khí đi khắp thế giới. Trong cuộc nội chiến ở Nam Sudan nổ ra vào năm 2013, Norinco đã gửi cho chính phủ nước này số súng trường, súng phóng lựu và đạn dược trị giá hàng triệu đô la, theo một cuộc điều tra của Liên Hợp Quốc.
Hợp đồng của Norinco bao gồm 20 triệu viên đạn súng trường 7,62 mm, theo hóa đơn thu được trong cuộc điều tra. Sản phẩm theo cùng một thiết kế hộp đạn đang được một số cánh quân Nga ở Ukraine sử dụng ngày nay, theo tiết lộ vào tháng 10 của tình báo quân đội Anh.
Norinco đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.
Xuất khẩu quân sự của Trung Quốc chủ yếu là công nghệ thấp, chẳng hạn như pháo binh và đạn dược, và rất ít được dành cho Nga trong những năm gần đây. Theo SIPRI, gần 2/3 giá trị xuất khẩu quân sự của Trung Quốc là sang Pakistan và Bangladesh trong 5 năm tính đến năm 2021.
Tuy nhiên, nhu cầu về đạn pháo của Nga khiến Trung Quốc trở thành nhà cung cấp lý tưởng vì nước này có kho đạn dược với cỡ nòng mà Matxcơva đang tìm kiếm. Ông Heath của Rand Corp cho biết chính xác lượng hàng tồn kho của Trung Quốc lớn đến mức nào vẫn chưa được tiết lộ công khai, nhưng các công ty Trung Quốc có nguyên liệu thô và năng lực sản xuất để tạo ra nguồn cung lớn.
Tăng cường huấn luyện giữa quân đội Trung Quốc và Nga đã giúp các quốc gia đồng minh này quá quen thuộc lẫn nhau và không ngại bất kỳ sự khác biệt nào trong hệ thống vũ khí của nhau. Nga và Trung Quốc hiện tổ chức khoảng 4-5 cuộc tập trận quân sự lớn mỗi năm, và trong một số trường hợp, quân đội của quốc gia này được đặt dưới sự chỉ huy của quốc gia kia.
Gần đây nhất, Nga và Trung Quốc đã tổ chức tập trận hải quân với Nam Phi vào tháng 2/2023.
Alexander Korolev, một chuyên gia về quân sự Trung Quốc-Nga tại Đại học New South Wales ở Úc, cho biết kho dự trữ vũ khí tiên tiến hơn của Trung Quốc từ Nga, chẳng hạn như máy bay chiến đấu phản lực và hệ thống tên lửa, cũng có nghĩa là Matxcơva có thể quay sang Bắc Kinh để mua phụ tùng thay thế nếu các mặt hàng đó cạn kiệt.
Tiến sĩ Korolev nói rằng bất kỳ động thái nào của Trung Quốc nhằm cung cấp hỗ trợ quân sự cho Nga trong cuộc chiến ở Ukraine sẽ rất đơn giản ở hoạt động hậu cần, vì mối quan hệ chặt chẽ giữa mỗi bên và sự tương đồng về công nghệ vũ khí của họ.
“Việc này sẽ dễ dàng hơn so với việc Ukraine nhận vũ khí từ phương Tây,” ông nói, đề cập đến việc huấn luyện theo yêu cầu của lực lượng Ukraine về các hệ thống vũ khí do Mỹ và các nước châu Âu cung cấp.
