Tác giả: Mary Ilyushina, Robyn Dixon, Adela Suliman và Francesca Ebel
Cù Tuấn, dịch
25-2-2023
Khi các chính trị gia và người dân trên toàn thế giới kỷ niệm một năm ngày Nga xâm lược nước láng giềng Ukraine vào thứ Sáu 24/2, các cuộc biểu tình lẻ tẻ nhỏ đã nổ ra trên khắp nước Nga, nơi việc chỉ trích quân đội hoặc cuộc xung đột là bất hợp pháp.
Đài tưởng niệm phản chiến đã xuất hiện để ủng hộ Ukraine ở Matxcơva và các nơi khác, và lực lượng cảnh sát đã tăng cường hiện diện ở các thành phố lớn để ngăn chặn tình trạng bất ổn.
Tại Matxcơva, người dân đã mang hoa đến trước bức tượng của nhà văn nổi tiếng người Ukraine, Lesya Ukrainka, nơi đã trở thành đài tưởng niệm tạm thời cho các nạn nhân Ukraine trong cuộc xâm lược của Nga sau vụ tấn công bằng tên lửa vào một tòa nhà dân cư ở Dnipro vào tháng 1 khiến ít nhất 46 người thiệt mạng.
Tại St. Petersburg, thành phố đông dân thứ hai của Nga, cảnh sát đã bắt giữ một số người khi họ cố gắng đặt hoa gần tượng của nhà thơ Ukraine thế kỷ 19, Taras Shevchenko, theo báo địa phương đưa tin.
Tại Kazan, thủ phủ của khu vực bên sông Volga, người dân đã mang hoa, đồ chơi và hình ảnh các thành phố của Ukraine bị quân đội Nga phá hủy đến một tượng đài tưởng niệm các nạn nhân bị đàn áp chính trị.
Ở những nơi khác, áp phích có dòng chữ “Tất cả để làm gì?” hoặc mang những lời tố cáo gay gắt về cuộc chiến đã được đặt trên những hàng hoa cẩm chướng đỏ gần đài tưởng niệm ở Khanty-Mansiysk, phía tây Siberia.
Ở Ivanovo, cách Matxcơva khoảng 200 dặm về phía đông bắc, các nhà hoạt động đã giăng một biểu ngữ bên cạnh cầu vượt đường cao tốc, có nội dung “Quá đủ cho ‘cuộc chiến vì hòa bình’ thấm đẫm máu này rồi”.
Theo một cách tiếp cận trực quan hơn, tại thành phố Kaluga, phía tây nam Matxcơva, những người biểu tình không rõ danh tính đã sơn một dấu hiệu chữ “Z” lớn, biểu tượng của quân đội Nga, bằng màu vàng và xanh lam – màu của quốc kỳ Ukraine.
Các cuộc biểu tình này hầu như bị đặt ngoài vòng pháp luật ở Nga và sự phản đối chiến tranh của công chúng đặt ra những rủi ro cá nhân lớn, bao gồm cả việc bị truy tố và kết án tù dài hạn, mặc dù phe diều hâu ủng hộ chiến tranh thường được phép phàn nàn rằng Nga không chiến thắng đủ nhanh hoặc đòi hỏi các chiến thuật tàn bạo hơn. Ít nhất 19 người đã bị giam giữ trên khắp nước Nga trong ngày 24/2, theo các nhà chức trách.
Khi các cuộc biểu tình nổ ra vào năm ngoái khi bắt đầu cuộc xâm lược, cơ quan thực thi pháp luật của Nga đã đàn áp, thực hiện gần 20.000 vụ bắt giữ để cho thấy rằng sự phản đối kịch liệt của công chúng sẽ không được dung thứ.
Nga vào thứ Sáu 24/2 đã có một ngày nghỉ quốc gia, một phần mở rộng của kỳ nghỉ “Ngày của Người bảo vệ Tổ quốc” vào thứ Năm để tạo ra một ngày cuối tuần kéo dài bốn ngày. Các thành phố lớn hầu như yên tĩnh và ít có đề cập chính thức nào về lễ kỷ niệm cuộc xâm lược – mà Nga tiếp tục gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt”, mặc dù Tổng thống Nga Vladimir Putin vào cuối tháng 12 đã gọi đó là “chiến tranh”.
Nhìn chung, Điện Kremlin dường như muốn người dân Nga không tập trung quá nhiều vào ngày kỷ niệm, những thất bại quân sự của Nga hoặc tổn thất nhân mạng nặng nề trong cuộc chiến, với những sinh mạng bị mất đi và sự hủy diệt của bom đạn. Truyền thông nhà nước Nga tập trung chủ yếu vào tin tức quốc tế.
Bất chấp những ý kiến phản đối, nỗ lực của Điện Kremlin nhằm coi cuộc chiến của Nga với Ukraine chỉ là tiếng ồn ào trên đường phố Matxcơva hầu như đã thành công – ít nhất là trên bề mặt. Các bảng quảng cáo về các nhân vật quân đội Nga rải rác dọc các đường cao tốc và nhiều người dân coi chiến tranh như một cuộc xung đột xa vời diễn ra trên truyền hình, không có tác động lớn đến cuộc sống hàng ngày của họ.
Người Matxcơva vui vẻ trượt băng trên sân băng Quảng trường Đỏ như thường lệ. Các siêu thị và trung tâm thương mại mà những người Matxcơva giàu có thường xuyên lui tới chật cứng hàng hóa xa xỉ, từ túi xách hàng hiệu của Ý cho đến cá vược tươi từ Thổ Nhĩ Kỳ. Vào các tối thứ bảy, các nhà hàng trong khu phố sang trọng của Hồ Tổ quốc chật ních các nhân viên với nhiệm vụ từ chối những vị khách đến muộn vì quán đã đầy.
Hàng trăm công ty phương Tây đã rời khỏi Nga sau cuộc xâm lược, nhưng không người Nga nào có tiền phải vất vả quá nhiều để có được những sản phẩm có thương hiệu phương Tây mà họ vẫn khao khát.
Vì vậy, các nhóm nhỏ phản đối chiến tranh ở Nga đã rất nổi bật vào thứ Sáu 24/2.
Bên ngoài nước Nga, đã có các cuộc tuần hành, biểu tình, thắp nến và các hành động khác để lên án chiến tranh, một số do các nhà hoạt động người Nga ở nước ngoài tổ chức hoặc tham gia. Nhiều cuộc biểu tình đã được tổ chức bên ngoài các đại sứ quán Nga.
“Vào ngày kỷ niệm đáng sợ này, người Nga hãy xuống đường và biểu tình công khai ở các thành phố châu Âu, châu Á, châu Mỹ… để thể hiện tình đoàn kết với người dân Ukraine và bày tỏ sự phản đối tích cực đối với cuộc chiến tội ác ở Ukraine và các hành động khủng bố của chế độ Kremlin”, một tuyên bố được một trong những nhóm tổ chức khác nhau của phong trào này đưa ra.
Những người tổ chức hành động toàn cầu cho biết họ đang kêu gọi chấm dứt ngay lập tức các hành động thù địch và rút quân hoàn toàn khỏi các khu vực bị chiếm đóng của Ukraine, cũng như đưa ông Putin ra tòa án hình sự.
Tại London, Vua Charles III của Anh đã đưa ra một tuyên bố ca ngợi “lòng dũng cảm và khả năng phục hồi phi thường” của người Ukraine, những người đã “chịu đựng những khó khăn không thể tưởng tượng được”. Thủ tướng Rishi Sunak đã dành một phút mặc niệm bên ngoài dinh thự ở Phố Downing của ông, trong khi những người biểu tình vẽ một lá cờ Ukraine khổng lồ trên đường phố bên ngoài Đại sứ quán Nga và chính quyền đổi tên một con phố ở thủ đô thành “Đường Kiev”.
Tại Đức, các nhóm hoạt động đã đẩy một chiếc xe tăng T-72 của Nga bị phá hủy tới bên ngoài Đại sứ quán Nga ở Berlin, sau khi nó bị phá hủy trong cuộc giao tranh ở Kiev năm ngoái, gần Bucha, theo một tuyên bố của các nhà tổ chức. Người Đức xếp hàng để chụp ảnh tự sướng và giương cờ Ukraine gần Cổng Brandenburg trong một sự kiện kỷ niệm cuộc xâm lược của Nga.
Tại Hà Lan, quốc ca Ukraine đã được vang lên trước Đại sứ quán Nga ở The Hague. Ở Belgrade, Serbia, một chiếc bánh được để bên ngoài Đại sứ quán Nga với hình đầu lâu chết chóc.
Tháp Eiffel của Paris thắp sáng với hai màu xanh và vàng, cũng như Nhà hát Opera mang tính biểu tượng của Sydney, trong khi các buổi cầu nguyện dưới ánh nến diễn ra ở Nhật Bản và người dân ở New Zealand ném hoa hướng dương xuống nước để thể hiện sự ủng hộ của họ đối với Ukraine.
Các nhà lãnh đạo thế giới cũng đưa ra một loạt các tuyên bố hôm 24/2 lên án cuộc chiến của Điện Kremlin, trong số đó có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz. Liên minh quân sự NATO đã lên án cuộc xâm lược của Nga là “mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với an ninh châu Âu-Đại Tây Dương trong nhiều thập kỷ” và kêu gọi Matxcơva “tham gia một cách xây dựng vào các cuộc đàm phán đáng tin cậy với Ukraine”.
Sự đoàn kết quy mô toàn cầu này diễn ra một ngày sau khi 141 quốc gia bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết không ràng buộc tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào đêm trước ngày kỷ niệm, kêu gọi chấm dứt chiến tranh và yêu cầu Nga rút quân khỏi lãnh thổ Ukraine. Khoảng 32 quốc gia, bao gồm cả các quốc gia nặng ký của châu Á là Trung Quốc và Ấn Độ, đã bỏ phiếu trắng. Bảy quốc gia, bao gồm cả Nga, đã bỏ phiếu chống lại nghị quyết.
