Cù Tuấn, dịch
8-1-2023
Tóm tắt: Các rạp chiếu phim ở Nga đang chiếu các bộ phim tài liệu về cuộc xung đột để chuẩn bị cho một đợt tổng động viên mới có thể xảy ra
Các rạp chiếu phim Nga sẽ mở cửa vào mùa đông này không phải để giúp khán giả xem phim giải trí nhằm để tâm trí tách rời khỏi cuộc chiến đã kéo dài gần một năm ở Ukraine, mà hoàn toàn ngược lại.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tuần này đã ra lệnh cho Bộ Quốc phòng cung cấp quyền truy cập để các nhà làm phim làm phim tài liệu về quá trình cố gắng chinh phục lãnh thổ ở nước láng giềng Ukraine của Nga. Bộ văn hóa được hướng dẫn tổ chức chiếu phim.
Mặc dù các bộ phim tài liệu này được giao nhiệm vụ mô tả “chủ nghĩa anh hùng của những người tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt”, thay vì thực tế tàn khốc về nỗ lực chiến tranh đang bị sa lầy của Nga, nhưng quyết định này là một dấu hiệu cho thấy Điện Kremlin đang điều chỉnh lời văn của mình – bất chấp lời kêu gọi một lệnh ngừng bắn đơn phương ở Ukraine trong lễ Giáng sinh Chính thống giáo.
Thay vì tiếp tục che mắt người dân Nga khỏi chiến tranh và cái giá phải trả của nó, Putin dường như ngày càng có xu hướng cho họ thấy rõ chiến tranh. Theo các nhà phân tích, đó là một phản ứng không thể tránh khỏi khi mà cuộc chiến tại Ukraine đã trở thành một cuộc xung đột kéo dài và tiêu tốn toàn bộ sức lực. Đây là một cách buộc người dân phải hy sinh trong tương lai, bao gồm cả việc có thể huy động thêm đàn ông Nga trong độ tuổi chiến đấu.
Tatiana Stanovaya, thành viên cao cấp tại Carnegie Endowment for International Peace, cho biết từ khi bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm ngoái, Putin đã có “quan điểm rõ ràng rằng xã hội nên tránh xa chiến tranh”.
Thông điệp của Tổng thống Nga là “cuộc chiến đang được các quân nhân chuyên nghiệp xử lý. Cuộc sống vẫn tiếp diễn ở Nga như bình thường. Và ông ấy đã cố gắng bảo vệ xã hội bằng mọi cách trước các vấn đề chiến tranh, cố gắng đảm bảo với họ rằng chính phủ sẽ tự giải quyết vấn đề đó”, Stanovaya nói.
“Nhưng mặt khác, có một thực tế khách quan. Và nó đã bắt đầu tạo ra những thay đổi đối với tình hình theo những cách nằm ngoài tầm kiểm soát của Putin.”
Putin đã đổi giọng văn mới bằng một bài phát biểu đêm giao thừa theo chủ nghĩa quân phiệt trước toàn quốc vào tuần trước, xung quanh là những người đàn ông và phụ nữ có khuôn mặt dữ tợn trong trang phục quân đội.
Nhà khoa học chính trị người Nga Ekaterina Schulmann cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh tuần này rằng Tổng thống Nga luôn thể hiện mình là “tông đồ của sự cân bằng, người bảo vệ sự cân bằng vĩ đại”. “Ông ấy luôn ra ngoài và nói với mọi người rằng mọi thứ đều ổn, ru ngủ họ… thông báo với họ rằng ngày mai sẽ giống như ngày hôm qua.”
Mặt khác, thông điệp Năm mới của Putin đã “gửi một bức tranh rất gợi cảm” rằng năm 2023 sẽ khác xa so với bình thường, Schulmann nói.
Vài giờ sau bài phát biểu của ông Putin, các tên lửa dẫn đường của Ukraine đã lao xuống một trường cao đẳng kỹ thuật đang đóng vai trò là doanh trại tạm thời cho lính nghĩa vụ Nga ở Makiivka, một thị trấn ở miền đông Ukraine bị chiếm đóng.
Điện Kremlin có thể đã cố gắng che đậy vụ tấn công, như họ đã che giấu sau vụ Ukraine đánh chìm soái hạm Moskva ở Biển Đen vào tháng Tư. Thay vào đó, Nga đã xác nhận có vụ tấn công, lúc đầu nói rằng có 63, và sau đó là 89 binh sĩ người Nga đã thiệt mạng — số người chết cao nhất mà Nga đã thừa nhận từ một sự việc kể từ cuộc xâm lược vào tháng Hai, mặc dù một số phóng viên và nhà bình luận chiến trường Nga cũng như Kyiv nói rằng con số binh lính thiệt mạng đã tăng cao hơn nhiều.
Ở Samara, miền trung nước Nga, nơi có nhiều người đàn ông nhập ngũ bị thiệt mạng, chính quyền địa phương đã tổ chức một lễ tưởng niệm chính thức hiếm hoi có sự tham dự của các gia đình quân nhân.
Ngay cả Yegveny Prigozhin, người đứng đầu nhóm bán quân sự Wagner đã gửi hàng chục nghìn người ra tiền tuyến ở Ukraine, đã bắt đầu tỏ ra thẳng thắn hơn về bản chất tàn khốc của cuộc chiến.
Trong năm mới, Prigozhin đã đưa ra một video có cảnh ông xuất hiện trong một nhà xác tạm thời, nơi thi thể của những chiến binh đã chết của Wagner được xếp chồng lên nhau. Trong một clip khác, ông nói quân đội Wagner có thể dành nhiều ngày chiến đấu chỉ để giành quyền kiểm soát một ngôi nhà ở thị trấn Bakhmut phía đông.
Nhóm vũ trang bán quân sự của Prigozhin trước đó đã khoe khoang những thành tích của họ trong trận chiến giành thành phố tiền tuyến ở tỉnh Donetsk và so sánh độ hiệu quả của họ với các lực lượng chính quy của Nga.
Các blogger quân sự Nga và các nhà phân tích phương Tây cho biết quy mô thiệt hại của Nga trong cuộc tấn công Makiivka lớn đến mức nước này phải quản lý câu chuyện hơn là che giấu nó. Họ đổ lỗi cho các chỉ huy địa phương và các tân binh đã sử dụng trái phép điện thoại di động, làm lộ vị trí đóng quân.
Những người theo chủ nghĩa dân tộc Nga, trong đó có Prigozhin, và một số quan chức Điện Kremlin trong nhiều tháng đã kêu gọi Putin chuyển sang lập trường “chiến tranh tổng lực” nhằm huy động người dân và các nguồn lực to lớn của đất nước này.
“Nga luôn chiến thắng trong bất kỳ cuộc chiến nào nếu cuộc chiến đó trở thành chiến tranh nhân dân”, Sergei Kiriyenko, phó chánh văn phòng Tổng thống, cho biết vào tháng 10.
“Chúng ta chắc chắn sẽ chiến thắng trong cuộc chiến này: cuộc chiến trên thực địa “nóng bỏng”, cuộc chiến kinh tế và tâm lý đã tiến hành chống lại chúng ta. Nhưng điều này đòi hỏi nó phải là một cuộc chiến tranh nhân dân, để mọi người đều cảm thấy có liên quan.”
Dara Massicot, một chuyên gia về quân đội Nga tại tổ chức tư vấn Rand Corporation, cho biết sự thay đổi trong giọng văn nói về cuộc chiến bắt đầu với việc tổng động viên 300.000 người vào tháng 9. Bà nói, đó là một “hình thức điều kiện hóa”, điều đó sẽ giúp củng cố việc huy động nhiều tân binh hơn nữa trong những tháng tới.
“Tôi nghĩ có khả năng họ sẽ cần một đợt tổng động viên khác vào năm 2023 để thay thế số quân mất đi từ đợt đầu tiên và cho phép luân chuyển — theo những gì họ đã nói, họ có thể cố gắng thực hiện điều đó trên cơ sở luân chuyển với số lượng nhỏ hơn nếu có thể.”
Tuy nhiên, Tổng thống Nga Putin vẫn còn mơ hồ về việc phơi bày thực tế chiến tranh cho công chúng Nga, Stanovaya nói, mặc dù ông muốn nó được coi là sự lựa chọn của xã hội và là sản phẩm của quá trình lịch sử, hơn là quyết định của cá nhân mình.
“Ông ấy có mong muốn chia sẻ trách nhiệm [đối với cuộc chiến] cho toàn xã hội, nhưng đồng thời không làm tổn thương nó và giảm mức độ lo lắng càng nhiều càng tốt, mặc dù các lo lắng này hiện đang tăng vọt”, Stanovaya nói. “Putin đang cố đi cùng lúc trên cả hai con thuyền, nhưng điều này ngày càng trở nên khó thực hiện hơn”.
