Thổ Nhĩ Kỳ: Bên thắng cuộc

Telegraph

Nguyễn Tiêu Quốc Đạt, dịch

12-11-2022

Năm 1568, Sa hoàng Nga Ivan Bạo chúa lần đầu tiên dẫn quân của mình vào trận chiến chống lại Đế chế Ottoman. Trong hơn 500 năm sau đó, hai cường quốc đã chiến đấu với không dưới một chục cuộc chiến đẫm máu, để lại vô số người chết và trao cho người Nga quyền kiểm soát những vùng đất rộng lớn từ Crimea đến Caucasus. Giờ đây, nửa thiên niên kỷ sau, khi Moscow bị phân tâm bởi cuộc xâm lược ngày càng thảm khốc vào Ukraine, đối thủ cũ của họ là Thổ Nhĩ Kỳ đang tận dụng cuộc khủng hoảng tự tạo của Điện Kremlin để quay ngược thời gian.

Tại một cuộc mít tinh tưng bừng vào tuần trước, Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan đã tuyên bố rằng “Thế kỷ của Thổ Nhĩ Kỳ” đang ló dạng, cam kết sẽ đưa đất nước của ông trở lại vĩ đại một lần nữa sau nhiều thập kỷ suy giảm tương đối. Không giấu giếm sự ngưỡng mộ của mình đối với sức mạnh của Ottoman, sự thống trị trong khu vực và các giá trị Hồi giáo truyền thống, ông dường như có ý định theo bước chân của họ.

Tuy nhiên, Erdoğan phải đối mặt với cuộc chiến tái tranh cử quan trọng vào đầu năm tới trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế ngày càng tồi tệ khiến lạm phát tăng vọt lên 85,5% và giá lương thực và hàng hóa cơ bản tăng nhanh hơn nhiều so với tiền lương. Nhìn ra nước ngoài để tìm câu trả lời cho các vấn đề ở quê nhà, Thổ Nhĩ Kỳ đang khẳng định mình trên khắp Đông Âu và Trung Á như một phần trong nỗ lực đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng, nhập khẩu giá rẻ và tăng cường sức mạnh của mình. Điều đó có nghĩa là đậu xe tăng của mình ngay trong phạm vi ảnh hưởng của Nga.

Ở miền bắc Syria, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công mới chống lại các chiến binh người Kurd như một phần trong nỗ lực đảm bảo lãnh thổ, nơi có hàng chục nghìn người tị nạn chạy trốn nội chiến sang nước mình. Kế hoạch này đã khiến Ankara mâu thuẫn với Moscow, quốc gia ủng hộ chính phủ tàn bạo của Bashar Al-Assad và không thích chứng kiến ​​một thế lực bên ngoài khác giẫm chân lên sân cỏ của mình. Tuy nhiên, sau khi tổ chức chiến dịch đặc biệt ở Ukraine dường như Điện Kremlin không thể làm gì khác ngoài việc đưa ra cảnh báo.

Tương tự như vậy, tại Caucasus, Erdoğan đã ủng hộ đồng minh thân cận của mình là Azerbaijan trong cuộc xung đột leo thang với nước láng giềng Armenia, một thành viên của liên minh quân sự CSTO do Moscow dẫn đầu. Khi tên lửa và đạn pháo của Azerbaijan, nhiều loại do Ankara cung cấp, bắt đầu dội xuống Cộng hòa Liên Xô cũ vào tháng 9, Armenia đã kêu gọi Nga can thiệp. Với việc Điện Kremlin không muốn bị lôi kéo vào một cuộc xung đột khác ở sân sau của mình, những yêu cầu đó đã rơi vào tai người điếc, và lực lượng gìn giữ hòa bình của họ ở khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh đã không thể ngăn chặn bước tiến của Azerbaijan.

Trong khi đó ở Libya, từng là trung tâm của Ottoman ở Bắc Phi, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga từ lâu đã tranh giành ảnh hưởng, và ở hai phe khác nhau của một cuộc nội chiến khác. Tuy nhiên, giờ đây, phe nổi dậy được Moscow hậu thuẫn đã bỏ cuộc và ảnh hưởng của Điện Kremlin ngày càng suy yếu, trong khi Ankara gặt hái được nhiều lợi ích với các thỏa thuận rất cần thiết về dầu khí.

Tuy nhiên, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ đang tiến tới để lấp đầy khoảng trống do một nước Nga không còn có thể thu xếp tất cả các lợi ích của mình, thì Erdoğan đã cẩn thận tránh xa lánh Vladimir Putin. Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Ukraine, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã chơi với cả hai bên một cách thành thạo để đạt được điều mình muốn. Một mặt, Thổ Nhĩ Kỳ đã vận chuyển hàng chục máy bay không người lái tấn công Bayraktar TB-2 tiên tiến của mình cho đối tác thân cận của họ, Kyiv, nơi chúng được sử dụng để phá hủy các cột xe quân sự của Nga. Mặt khác, họ đã từ chối áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Nga, thu hút tiền mặt và tài sản từ các nhà tài phiệt cũng như khách du lịch, đồng thời tăng gấp đôi nhập khẩu dầu bị cấm vận của mình.

Không nơi nào có sự thay đổi về động lực quyền lực rõ ràng hơn ở Biển Đen, nơi Thổ Nhĩ Kỳ đã làm trung gian cho một thỏa thuận cho phép Ukraine xuất khẩu ngũ cốc ra thế giới bất chấp việc Nga phong tỏa các cảng của nước này. Khi Moscow đe dọa rút khỏi thỏa thuận sau cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào tàu chiến của họ vào tuần trước, một cuộc gọi từ Erdoğan là đủ để khiến Putin đứng vào hàng, rõ ràng là không muốn xa lánh đồng minh thỉnh thoảng của mình. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ cũng bị cáo buộc mua ngũ cốc bị đánh cắp của Ukraine với giá chiết khấu từ người Nga nhằm giảm giá lương thực tăng.

Khi Putin ra lệnh cho xe tăng bắt đầu lăn bánh vào tháng 2, ông ta không ngại ngần cho biết khôi phục lại những ngày vinh quang của Liên Xô với tư cách là một cường quốc. Tuy nhiên, với việc quân đội của Nga sa lầy và đối mặt với một chuỗi thất bại, một đế chế khác đang trỗi dậy và nó đang cướp lấy chỗ ngồi của Putin.