Tất cả những gì bạn biết về “Phong trào Azov” (Azov Movement) tại Ukraine

(A) AZOV KHÔNG “BÀI NGA”, KHI BẢN THÂN NÓ CŨNG CÓ GỐC NGA

Một trong những điểm có lẽ chúng ta cần làm rõ trước tiên là nhiều người hay nhầm tưởng Azov “bài Nga”. Từ khi thành hình vào năm 2005 cho đến ngày nay, Azov với nền tảng Neo-Nazi thu hút cả người Ukraine, các nhóm Nga “đầu trọc” và người Belarus trong khu vực.

Cho đến hiện nay, lực lượng thực chiến của Azov có bao gồm một nhóm đông đảo người Nga (hiển nhiên có tư tưởng chống Putin). Và đáng ngạc nhiên hơn, số đông thành viên Azov có tiếng Nga là ngôn ngữ “mẹ đẻ”. [1] [2]

Điều này cho thấy các cáo buộc Azov về mặt bản chất là một tổ chức bài Nga, chủ động “diệt chủng người Nga”, “thảm sát người Nga” sẽ có một số vấn đề nguyên tắc lớn mà chúng ta sẽ bàn ở sau với các bằng chứng liên quan.

(B) NỀN TẢNG NEO-NAZI CỦA AZOV: Vẫn là “da trắng thượng đẳng” và “bài Do Thái”

Tiền thân gốc của Azov là một tổ chức chính trị cực hữu có tên gọi Patriot of Ukraine (Người Ukraine Yêu Nước), được thành lập bởi một nhân vật có tên Andriy Biletsky tại khu vực Kharkiv từ những năm 2005. Biletsky sau này cũng thành lập hàng loạt các phong trào, hội nhóm và thậm chí là Đảng phái khác như Social Nationalist Assembly, Social-National Party of Ukraine (hay Svoboda).

Cũng như các nhóm neo-Nazi khác, Azov tiếp tục theo đường lối chính trị khẳng định vai trò thượng đẳng của người da trắng “Aryan”. Họ cho rằng các nhóm sắc tộc khác như người gốc Phi, người Gypsies và đặc biệt là người Do Thái… đều là tầng lớp hạ đẳng, cần phải bài trừ trong một xã hội lý tưởng của các nhóm Neo-Nazi.

Cần lưu ý rằng Neo-Nazi không đơn thuần chỉ là bài ngoại hay phân biệt sắc tộc/chủng tộc (Xenophobia + Racism). Nguyên tắc cơ bản của Neo-Nazi, vẫn như Nazi, là sự thù ghét chung của họ dành cho người Do Thái (theo đúng mô tả của các nhóm cực đoan khi họ diễn giải sai lệch Kinh thánh).

Một nhóm chính trị cực đoan “bài Nga” (anti-Russia), dù cũng không tốt lành gì, sẽ không có cái tên Neo-Nazi.

Mặc khác, Azov về cơ bản vẫn là một nhóm theo tư tưởng bài Do Thái hết sức phổ thông (anti-Semite).

Vì lý do này, trong một clip gần đây, Trung có thể tự tin khẳng định một khối chính trị theo tư tưởng Neo-Nazi không thể đưa người Do Thái lên lãnh đạo (như Tổng thống Zelensky của Ukraine).

(C) SỰ TRỖI DẬY QUÂN SỰ CỦA AZOV: Vạn sự nhờ… Nga

Azov chỉ thật sự tìm thấy cơ hội cất tiếng nói của mình sau khi Nga hậu thuẫn các nhóm ly khai miền Đông Ukraine tách khỏi Ukraine, cũng như chiếm cứ Crimea vào năm 2014.

Tại thời điểm này, lực lượng quân đội Ukraine rệu rã và không hề có tinh thần chiến đấu với Nga, đặc biệt sau nhiệm kỳ tham nhũng tràn lan của Tổng thống của Yanukovych với lợi ích gắn liền với Kremlin. Điều này có thể thấy qua việc quân đội Nga đuổi lực lượng quân sự Ukraine ra khỏi Crimea mà không hề qua một trận giao tranh nào.

Các lãnh đạo dân cử mới của chính quyền buộc phải kêu gọi sự hỗ trợ của các nhóm tình nguyện, và không ai hăng máu hơn các nhóm cánh hữu cực đoan. Azov Battalion được hình thành từ đây.

Kể từ năm 2014, Azov trở thành lực lượng chiến đấu hiệu quả bậc nhất tại miền Đông Ukraine. [3]

Tháng 6 năm 2014, các quân nhân Azov gây tiếng vang quốc nội và thế giới với việc hỗ trợ quân đội chính thức của Ukraine chiếm lại được thành phố Đông Nam Ukraine Mariupol từ tay Nga và lực lượng ly khai. Một chiến công có thể nói là không tưởng đối với quân đội Ukraine tại thời điểm đó.

Từ đó, với nhiều chiến tích trong việc phòng thủ các cứ điểm chiến lực cho Ukraine cũng như thực hiện nhiều cuộc tấn công thành công chống Nga và các nhóm ly khai thân Nga, Tiểu đoàn Azov hiện đã được chính thức sát nhập vào quân đội Ukraine.

Cuộc chiến mà Putin phát động với toàn bộ quốc gia Ukraine tiếp tục được Azov xem là một cơ hội “lửa thử vàng” để tăng cường danh tiếng, tầm ảnh hưởng và vai trò chính trị của họ trên toàn Châu Âu giai đoạn hậu chiến.

(D) MỐI QUAN HỆ “CỘNG SINH” giữa Azov và chính quyền Ukraine

Một điểm mà mình nghĩ nhiều người sẽ không thừa nhận là cả Azov lẫn chính quyền Ukraine đều có toan tính riêng, nói cách khác là “đồng sàng dị mộng”.

Như đã nói, Azov hoạt động quân sự hỗ trợ chính quyền Ukraine hiện nay là để gây tiếng vang quốc tế, tạo điều kiện hẫu thuận tài chính từ ngân sách nhà nước cho các hoạt động của họ, cũng như rèn luyện năng lực quân sự cho các thành viên. Trên cơ sở đó, nhóm Azov phổ biến, truyền cảm hứng, làm sống lại tư tưởng Neo-Nazi trên Châu Âu và Châu Mỹ.

Ở phía còn lại, chính quyền Ukraine với sự yếu kém quân sự của mình so với Nga rất cần những toán quân có quyết tâm và có năng lực như Azov, từ đó tạo động lực cho các nhóm quân đội chủ lực.

Một điểm nữa mà mọi người có vẻ không chú ý là nghe dịch “Binh đoàn” hay “Quân đoàn” Azov, chúng ta sẽ tưởng tượng ra một lực lượng quân sự hùng hậu với nền tảng chính trị lớn.

Điều này thật ra không đúng với thực tiễn. Lực lượng quân sự Azov hiện nay chỉ còn khoảng 900 người [4], vốn hoàn toàn không đủ khả năng thao túng hay gây ảnh hưởng lên mặt trận tư tưởng hay quân sự của chính phủ Ukraine như nhiều người tưởng tượng.

Một khi chính phủ Ukraine cho rằng vai trò của nhóm này đối với nhà nước Ukraine không còn, sự đào thải họ ra khỏi cấu trúc nhà nước Ukraine là không khó (ít ra là theo quan sát của Trung).

Mặt khác, các nhánh chính trị của Azov được hình thành sau này, như National Corps, cũng không có bất kỳ thành quả gì đáng kể trên chính trường Ukraine và tư tưởng chung của người Ukraine.

Vừa vào năm 2019 mới đây, National Corps thất bại trong việc vượt chuẩn chỉ… 5% phiếu bầu để bắt đầu có thể có ghế trong Quốc hội Ukraine. Trước đó một năm, thống kê cho thấy số lượng thành viên của National Corps chỉ là hơn 20,000 người trên toàn Ukraine. [5]

Diễn ngôn “chống EU, tái thiết lập Ukraine như là một cường quốc hạt nhân…” đều không được đón nhận bởi đại đa số cư dân Ukraine.

(E) CÁC CÁO BUỘC nhân quyền, nhân đạo được ghi nhận.

Với nền tảng Neo-Nazi, không khó để chúng ta dự đoán rằng sẽ có nhiều cáo buộc nhân quyền liên quan đến nhóm Azov.

Ngoài những câu chuyện gây tranh cãi về việc một số thành viên Azov giơ biểu tượng, chào theo kiểu Đức Quốc Xã… OHCHR (Cao Ủy Nhân quyền LHQ) cũng ghi nhận một số cáo buộc nhân quyền của nhóm Azov.

Ví dụ, trong một cáo báo của OHCHR vào năm 2016, ủng hộ viên Azov gây náo loạn trong một phiên tòa xét xử một thành viên Azov với hành vi phá rối (Hooliganism). [6]

Báo cáo đầy đủ hơn, cũng vào năm 2016, ghi nhận xung đột và ẩu đả của Azov với các nhóm ủng hộ Nga, biểu tình gây sự với các phóng viên thân Nga tại Ukraine, Nghiêm trọng nhất trong đó là việc một nhóm 10 thành viên Azov quấy rối tình dục và tra tấn một người đàn ông bị mắc bệnh tâm thần. [7]

Việc Azov bắt giữ và tra tấn các cá nhân họ tự cho là thân Nga, phá hoại, cướp bóc tài sản công dân… trong các vùng chiến sự cũng xảy ra xuyên suốt giai đoạn xung đột với Nga.

Đây đều là những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và chính quyền Ukraine cần phải nghiêm túc điều tra, xét xử một khi hòa bình được thiết lập.

Tuy nhiên, chúng có nghiêm trọng đến mức các cáo buộc diệt chủng, giết người tùy tiện… như các nhóm thân Nga mô tả hay không thì có thể nói là không.

[1] https://www.theguardian.com/world/2014/sep/10/azov-far-right-fighters-ukraine-neo-nazis

[2] https://www.aljazeera.com/features/2015/9/25/ukraines-other-russians

[3] https://cisac.fsi.stanford.edu/mappingmilitants/profiles/azov-battalion#_ftn34

[4] https://www.aljazeera.com/news/2022/3/1/who-are-the-azov-regiment

[5] https://www.bbc.com/news/world-europe-30414955

[6] https://www.ohchr.org/en/2016/09/cooperation-and-assistance-ukraine-field-human-rights-remarks-kate-gilmore-deputy-high?LangID=E&NewsID=20591

[7] https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Countries/UA/Ukraine_14th_HRMMU_Report.pdf