17-1-2022
Được biết, vào ngày 9-1, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Lễ phát động cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi, trao giải thưởng Tác giả trẻ lần thứ nhất. Ông Chủ tịch Nguyễn Xuân Phúc dự và phát biểu chỉ đạo. Cùng dự có ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương.
Nói trong buổi lễ này, ông Phúc nói “Tôi luôn mong ước đến một ngày không xa Việt Nam ta sẽ có nhà văn đoạt giải Nobel văn chương, mang về niềm tự hào cho đất nước chúng ta. Tôi có niềm tin mạnh mẽ ở những nhà văn, những Tác giả trẻ hôm nay”.
Nhân ý tưởng này, xin phép được phỏng vấn nhà văn Nguyễn Viện về văn học và đời sống của nó chung quanh “ước mơ” này.
Tuấn Khanh: Nếu nghĩ đến một giải Nobel văn chương cho Việt Nam vào năm năm nữa, ông có đề cử tác giả nào trong nước? Nếu có hoặc không, xin ông lý giải thêm về điều này.
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Cứ như tình hình sáng tác và phổ biến văn học Việt Nam hiện nay, không chỉ năm năm mà còn rất nhiều năm nữa Việt Nam cũng chưa thể có giải Nobel.
Lý do:
– Các giám khảo ở Viện Hàn Lâm Thụy Điển không đọc được chữ Việt.
– Như chúng ta đều biết, chữ quốc ngữ xuất hiện chưa lâu. Hơn nữa, văn học chữ quốc ngữ xuất hiện còn trễ hơn nữa, chỉ mới hơn 100 năm. Và thật sự cái gọi là văn chương Việt đúng nghĩa chỉ hoàn chỉnh từ thời tiền chiến, tức trước 1945 mà tiêu biểu nhất thuộc về nhóm tác giả Tự Lực Văn Đoàn. Tuy thế vốn từ của chúng ta lúc đó cũng chưa nhiều. Phải kể từ hậu bán thế kỷ 20 đến nay, ngữ vựng các thể loại mới được cập nhật bổ sung từ lãnh vực triết học đến khoa học… tương đối đầy đủ. Như thế có thể nói tiểu thuyết hay văn học chữ quốc ngữ vẫn còn nằm trên đường tiến hóa không những về mặt ngôn từ mà cả văn hóa, chính trị, xã hội. Điều ấy cũng có nghĩa chỗ đứng của văn học Việt Nam còn cách giải Nobel khá xa.
Tuy nhiên, nếu cần đề cử một tác giả Việt Nam cho giải Nobel trong một hai năm tới, tôi nghĩ nhà văn Nguyễn Xuân Khánh có thể là một niềm hy vọng, với điều kiện hội đồng xét giải Nobel này cũng có tiêu chí “đậm đà bản sắc dân tộc” như tuyên giáo ở Việt Nam.
Tuấn Khanh: Theo ông, mơ ước của ông Chủ tịch nước, có thể hiện chung cho giới viết văn trong cả nước, không phân biệt các thế hệ và quan điểm tư tưởng, hay chỉ nhắm vào thế hệ mới, nhà văn xã hội chủ nghĩa?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Không chỉ ông Chủ tịch nước, mà giới viết văn trong nước cũng mơ ước một giải Nobel, đặc biệt từ khi các nhà văn Nguyễn Huy Thiệp hay Bảo Ninh xuất hiện. Tuy nhiên, ông Chủ tịch nước chỉ đặt niềm hy vọng vào thế hệ mới.
Đấy là một ước mơ chính đáng, nhưng tôi nghĩ nó có thể sẽ hiện thực hơn nếu chúng ta biết đặt cho nó một lộ trình. Trước hết, cần tạo một không gian tự do cho sáng tạo. Cũng có nghĩa là nên để cho Ban Tuyên giáo hoàn thành nghĩa vụ lịch sử, chấm dứt mọi chỉ đạo hay đường hướng. Sau đó, cần có kế hoạch cho việc phổ biến tác phẩm ra thế giới. Như tôi đã nói trên, Hội đồng xét giải Nobel không biết đọc chữ Việt.
Nhân đây, tôi cũng mạn phép nói thêm một chút. Tôi không biết giới hạn của tùy viên văn hóa của ta ở nước ngoài thế nào. Nhưng tôi cho rằng, đối ngoại về văn hóa không chỉ là áo dài, múa quạt, phở hay đàn bầu, đàn T’rưng… mà còn là văn học, mỹ thuật…
Tuấn Khanh: Trong 10 năm đổ lại đây, cây viết nào – được phía nhà nước chấp nhận – là sáng giá và có khả năng nhất? Nếu có, xin mô tả ngắn về người được liệt kê. Và nếu không thì xin giải thích thêm theo quan điểm riêng?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Thật ra, tôi đọc cũng không nhiều, chỉ vì mắt tôi sau này kém, đọc sách hay xem phim một chút là mắt bị mờ nhòe. Cho nên, nhận định của tôi ở đây sẽ rất chủ quan và hạn hẹp, nó không thể bao quát hết nền văn học đương đại.
Dẫu sao cũng có một tác giả trẻ tôi kỳ vọng, đó là nhà văn nhà thơ Vũ Lập Nhật, sinh năm 1990, hiện sống ở Sài Gòn. Cả thơ và văn của cô đều rất mới với những ý tưởng lạ và một cách diễn đạt thông tuệ. Cách đây hai năm, cô được giải thưởng thơ của Văn Việt (Văn đoàn Độc Lập). Rất tiếc, vì những áp lực phi văn hóa, cô đã phải từ chối nhận giải, thậm chí chấm dứt cộng tác bài vở với Văn Việt.
Vũ Lập Nhật, theo tôi là một hiện tượng hiếm hoi của văn học Việt Nam đương đại. Văn chương của cô từ bỏ mọi lối mòn, mọi truyền thống. Đó là một thế giới của riêng cô, được sản sinh từ một đời sống đô thị. Và tác phẩm biến thành một thứ game của cô, cả về mặt ngôn ngữ lẫn trạng thái con người. Nó không uốn éo kiểu cọ, làm dáng mà trong trẻo xuyên suốt qua các tầng ý thức như qua nhiều lớp gương phản chiếu lẫn nhau trong cách ứng xử của cô với đời sống. Đó là một thứ văn chương toàn cầu. Con người và chính nó thuần khiết, không đậm đà bản sắc dân tộc hay nghĩa vụ này nọ.
Nếu cần đề cử một tác giả Việt Nam cho giải Nobel trong một hai năm tới, tôi nghĩ nhà văn Nguyễn Xuân Khánh có thể là một niềm hy vọng, với điều kiện hội đồng xét giải Nobel này cũng có tiêu chí “đậm đà bản sắc dân tộc” như tuyên giáo ở Việt Nam.
Tuấn Khanh: Các giải thưởng văn học trong những năm dài do Hội Nhà Văn Việt Nam chủ trì thường gây tốn kém cho ngân sách quốc gia không it, nhưng hầu như ít có tác phẩm nào có thể đọng lại trong công chúng. Theo ông, hướng tập hợp và giới thiệu qua giải thưởng của Hội Nhà Văn Việt Nam có nhằm phục vụ tìm tài năng với tiêu chí của Nobel Văn Chương?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Hẳn nhiên là không. Văn học Việt Nam hiện nay trong phạm vi “chính thống” hay “lề phải” là một thứ văn chương phải đạo, thậm chí với nhiều tác giả là thứ văn chương phục vụ chế độ như tiêu chí của Hội Nhà văn Việt Nam “Vì chủ nghĩa xã hội”. Một nền văn chương mang logo búa liềm tất nhiên không phải là một tiêu chí phổ quát của loài người, cũng có nghĩa không phải là tiêu chí của giải Nobel.
Tuấn Khanh: Kể từ năm 1991, khi tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh bị thu hồi sau khi được đề cử giải thưởng, văn học trong nước nói chung có vẻ bằng phẳng và không còn nhiều góc cạnh, sôi động như thời của Dương Thu Hương, Nguyễn Huy Thiệp… Có phải đã có một rào chắn rõ ràng trong việc viết văn trong khung Nhà nước?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Vâng, một rào chắn cụ thể hữu hình nhất là sự có mặt của các nhà xuất bản hệ nhà nước. Mọi tác phẩm muốn được phổ biến phải qua sự cho phép của các nhà xuất bản này mới được lưu hành. Từ chối kiểm duyệt để in chui có nghĩa là một hành động phạm pháp được qui định rõ ràng trong Bộ Luật Hình sự.
Nhà tù và các bản án dành cho những người bất đồng chính kiến với các khung hình phạt dành cho tội “tuyên truyền chống chế độ” hay “lợi dụng quyền tự do dân chủ…” là nỗi ám ảnh của tất cả những người viết.
Nhà văn, ngoài nỗi sợ hãi phải tự kiểm duyệt, họ còn phải đối diện với dao kéo của các nhà xuất bản. Đó là một hiện thực của văn học nghệ thuật đương đại. Điều đó giải thích cho cái mà anh gọi là thiếu góc cạnh hay sôi động.
Tuấn Khanh: Còn về phía những nhà văn không hợp tác với hệ thống kiểm duyệt và tư tưởng phục vụ – như ông chẳng hạn – làm gì với nghề viết của mình? Ông có thể tâm tình với độc giả?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Với những người viết văn tự do như tôi hiện nay ở Việt Nam cũng không thiếu. Chúng tôi phải làm gì trước cánh cửa đóng của hệ thống phát hành trong nước?
Rất may cho tất cả chúng ta, người viết và người đọc, internet đã cứu rỗi thế giới khỏi những lằn ranh của kiềm tỏa. Việc có tự tháo gỡ gông cùm hay không tùy thuộc vào ý thức cũng như phẩm giá của từng người viết. Không ai có thể ban tự do cho anh ngoài chính anh. Những bức tường lửa chỉ là vấn đề kỹ thuật.
Ngoài những trang mạng nổi tiếng như Tiền Vệ, Talawas trước đây và hiện nay là Da Màu, Văn Việt… chúng ta còn vô số cách để đưa tác phẩm của mình đến với công chúng, miễn là có chút can đảm.
Tâm tình của tôi? Tôi chỉ muốn nói một điều đơn giản, nếu chúng ta không dám thành thật với mình để viết như chúng ta muốn (không sợ đụng chạm đến hệ thống chính trị hay truyền thống văn hóa) thì cơ may trở thành một nhà văn như ý nghĩa của nó sẽ không hiện thực. Tài năng là chuyện khác.
Tuấn Khanh: Dù biết Việt Nam là một thể chế độc tài và kiểm duyệt, nhưng vẫn có không ít tác phẩm của các nhà văn Việt Nam ở hải ngoại về in lại, hợp tác phát hành và chấp nhận cắt bỏ những gì Nhà nước không thích. Tạm thời không bàn gì về lý do cá nhân của các tác giả ấy, nhưng ông nhận định gì về xu hướng này? Và điều đó có thể giúp cho Nhà nước Việt Nam tập hợp thêm được nhiều cây viết tài năng hơn cho ước mơ Nobel hay không?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Trong khi ở trong nước, nhiều người viết từ chối kiểm duyệt để tồn tại như một người tự do, thì lại có những người viết ở xứ sở tự do tình nguyện quay về chui vào vòng kiềm tỏa. Sự khao khát được chia sẻ hay vinh quang gì đó được đánh đổi bằng phẩm cách. Dẫu sao thì đó cũng là chọn lựa của họ.
Tất nhiên, điều đó chẳng giúp gì “cho Nhà nước Việt Nam tập hợp thêm được nhiều cây viết tài năng hơn cho ước mơ Nobel” như anh nói. Vì đơn giản là hội đồng xét giải Nobel không đọc được tiếng Việt.
Tuấn Khanh: Trong lịch sử, Liên Xô cũng đã có Nobel cho Boris Pasternak hay Trung Quốc với Mạc Ngôn… đó có là niềm tin thầm kín cho nhà lãnh đạo Việt Nam khi nghĩ về một Nobel? Và theo ông, vì sao ông Phúc không nghĩ đến giải thưởng văn chương nào của Trung Quốc, Cuba hay Bắc Hàn… mà lại mơ đến một giải thưởng của thế giới tư bản?
Nhà văn NGUYỄN VIỆN: Vâng, “trong lịch sử, Liên Xô cũng đã có Nobel cho Boris Pasternak hay Trung Quốc với Mạc Ngôn”. Và Việt Nam cũng có quyền đặt niềm tin vào các nhà văn trong nước. Tuy nhiên như tôi đã nói, hội đồng xét giải Nobel không biết đọc tiếng Việt. Tôi lập lại câu nói này nhiều lần trong bài trả lời phỏng vấn này cũng chỉ để muốn nhấn mạnh đến một việc thiết thực nhất là hãy nỗ lực giúp các nhà văn Việt Nam phổ biến tác phẩm ra thế giới bằng cách vận động hay tổ chức dịch thuật các tác phẩm ra tiếng nước ngoài (ít nhất là Anh-Pháp) và được phát hành bởi những nhà xuất bản uy tín. Nếu không, chúng ta chỉ còn cách phổ cập tiếng Việt cho các viện sĩ hàn lâm Thụy Điển.
“Và vì sao ông Phúc không nghĩ đến giải thưởng văn chương nào của Trung Quốc, Cuba hay Bắc Hàn… mà lại mơ đến một giải thưởng của thế giới tư bản?”
Làm thế nào tôi có thể đưa cái icon mặt cười haha của Facebook vào đây nhỉ? Nhưng thử tưởng tượng nếu ông Nguyễn Viện được một giải văn chương tự do hay phản kháng gì đó của đồng chí Kim Jong-Un thì chắc chắn sẽ “chấn động địa cầu” hơn cả giải Nobel. Cũng vui mà.
Bổ sung minh họa:
Ở một quốc gia nào đó, các quan chức giáo dục (có thể ở cấp cao hơn nữa) vừa ngu vừa ngông ngạo cho rằng nước mình là nước CƯỜNG QUỐC về MÔN TOÁN, vì thế, cần phải tham gia các kỳ thi Olympic quốc tế để chứng tỏ VỊ THẾ CỦA NƯỚC NHÀ. Ban đầu chỉ là MÔN TOÁN rồi sau này MỌI MÔN KHÁC NỮA cũng tát nước theo mưa để tham gia.
1. Vậy là, các phong trào thi tuyển trong nội địa diễn ra rất sôi động để tuyển chọn học sinh giỏi theo quy trình chọn từ cấp huyện đến cấp tỉnh để tạo nguồn nhân lực cho đội tuyển quốc gia đi thi đấu.
2. Nhà nước hóa trò chơi Olympic, chính là việc tạo nguồn trực tiếp bằng cách THÀNH LẬP CÁC TRƯỜNG CHUYÊN, học sinh các trường này sẽ thi đấu với nhau để thành lập đội tuyển quốc gia, thông qua cách thi cử như cũ là kỳ thi tuyển chọn học sinh giỏi.
3. Các trường chuyên, ngoài việc đào tạo nguồn cho đội tuyển quốc gia thì sẽ kiếm thêm bằng cách mở ra các LỚP CẬN CHUYÊN (số học sinh ở các lớp này cao hơn nhiều so với các nhóm chuyên) đã đẻ ra phong trào thi vào trường chuyên để CÁC PHỤ HUYNH TỰ SƯỚNG vỗ ngực mình và khoe với bên ngoài rằng: CON TAO GIỎI LẮM, NÓ LÀ HỌC SINH TRƯỜNG CHUYÊN CƠ ĐẤY (trong khi họ không hề biết rằng nước Mỹ, chẳng hạn, không hề có trường chuyên mà chỉ tuyển chọn học sinh giỏi từ các trường thông thường)
4. Hậu quả: Tất cả mọi loại học sinh ở các trường thông thường, từ quốc lập đến dân lập và đến giáo dục thường xuyên đều phải đi học thên để có đủ kiến thức “kèn cựa” với các đám chuyên khi thi vào đại học, cực kỳ mất tiền của cha mẹ và rất hao sức vì khi đã vào đại học rồi thì cái mớ kiến thức đã phải học thêm ấy chẳng dùng đến nữa, chẳng có tác dụng nền móng gì cho việc tiếp thu kiến thức ở bậc đại học.
5. Đấy cũng chính là nguyên nhân nảy sinh vấn nạn DẠY THÊM, HỌC THÊM ở các nước tự sướng này, và cũng chính là nguyên nhân kiến thức ở bậc phổ thông bị đẩy lên quá cao. Hề…., hề…., tịt pẹ…. cũng chính là nguyên nhân mà đất nước ấy có tới BA VẠN CHÍN NGHÌN các THẠC SĨ, TIẾN SĨ VẬT LÝ CHẤT RẮN mà vẫn phải đi nhập ĐINH VÍT TỪ BÊN NGOÀI.
Bổ sung: Điều đau buồn nhất là cái đám tạo ra trò chơi thích chơi xỏ, chúng nhằm đúng vào cái đám không có một chút kiến thức gì về lý thuyết trò chơi nhưng lại rất háo danh: chỉ vậy thôi là đã bỏ mẹ toàn bộ các thứ dân ngu cu đen rồi, khi lãnh tụ của họ là những kẻ háo danh!
Tất cả mọi giải thưởng, từ Noben cho tới các giải rút giải quần chỉ là CÁC GAME do các tổ chức phi chính phủ lập ra.
1. Đã là TRÒ CHƠI thì mình thích chơi hay không là tùy mình.
2. Vấn đề là, có một vài Nhà nước, một vài Tổ chức lại NHÀ NƯỚC HÓA các TRÒ CHƠI, coi đó là tiêu chí phấn đấu của cả HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ.
Cô VLN. chỉ mới được giải của Văn Việt mà đã sợ đến mức “chấm dứt cộng tác
bài vở với VV.” thì… chán qúa nhỉ ! Dũng khí để đâu ?
Viết về đề tài dân chủ, lương thực hàng hóa tập trung theo gông cùm của đảng cộng sản gây ra đói nghèo bệnh tật cho trẻ em nửa thế kỷ
Đầu tiên là vấn đề chọn lọc tài năng . Nguyên Ngọc đã áp dụng lại quy trình của đại trí thức Tạ Quang Bửu và đã thành công với Bảo Ninh & Dạ Ngân . Nên chăng ta đem lại mô hình đào tạo nhân tài của bộ trưởng Tạ Quang Bửu, cũng trùng hợp với mong muốn của nhiều trí thức khác, ví dụ như giáo sư Mạc Văn Trang ?
Kế tới, thay vì nghĩ làm sao để văn việt đoạt giải Nô Beo, chúng ta có thể nghĩ ngược lại là làm sao để văn thế giới đoạt giải Hồ Chí Minh . Điều cần làm làm nâng giá trị vật chất của giải thưởng HCM, rùi trao giải cho người nước ngoài/ngoại đạo nhưng viết theo ý ta theo chủ nghĩa tốc kê ít, như giải thưởng Phan Chu Trinh vậy . Khi tăng giá trị vật chất của giải thưởng Hồ Chí Minh tới tròm trèm 100K, chắc chắn giới văn nước ngoài sẽ để ý & cố viết thế nào để đoạt giải . Cho tới 1 lúc nào đó (khoảng 10-20 năm nếu giải ra hàng năm), giải thưởng HCM sẽ trở thành 1 giải văn học danh giá, và những người đạt giải HCM sẽ trở thành có tiếng -> serious candidates cho giải Nô Beo .
“Sự khao khát được chia sẻ hay vinh quang gì đó được đánh đổi bằng phẩm cách”
No Star Where. Nguyễn Đức Tùng, Nguyễn Đăng Hưng … đều là những trí thức lớn trong tâm tưởng người Việt trong nước . Phẩm cách không quan trọng đến thế đâu.
Ông “Muỗi” này chẳng lẽ là nickname của NĐT. nên mới “tự nhiên như người
Hà Nội” đặt NĐT. ngang tầm với gs.NĐH…là những “trí thức lớn” ?