Món quà Giáng Sinh 2021

Đinh Từ Thức

24-12-2021

“Tôi tức giận vì đây là năm 2021 ở Hoa Kỳ, và chúng ta vẫn còn thấy nổ súng ở nhà trường” — Karen McDonald, Biện Lý

Người Việt và người Tầu, thường để cả tháng Chạp âm lịch sửa soạn Tết. Người Mỹ cũng để cả tháng 12 chuẩn bị trang hoàng nhà cửa và mua quà cho nhau dịp Lễ Giáng Sinh.

26 tháng 11, 2021, hôm sau Lễ Tạ Ơn (Thanksgiving), cũng là Black Friday, ngày bán hạ giá lớn nhất trong năm, ông James Crumbley, cư dân Oakland County, Michigan, dẫn con trai Ethan Crumbley, 15 tuổi, học sinh lớp 10 trường Trung Học Oxford, tới tiệm Acme Shooting Good, cũng ở Oxford, mua một khẩu súng ngắn bán tự động (semiautomatic handgun), thuộc loại SIG Sauer 9-millimeter, kiểu SP2022.

Sau đó, cùng ngày 26 tháng 11, cậu Ethan đăng trên truyền thông xã hội, hình khẩu súng ngắn bán tự động, với lời chú thích “vừa được của quý hôm nay. SIG Sauer 9 mm”. Kèm theo biểu tượng yêu mến, hình nhiều trái tim, và lời nhắn “Thắc mắc gì tôi sẽ trả lời.” (Just got my new beauty today. SIG Sauer 9 mm. Any questions I will answer).

27 tháng 11, 2021, bà Jennifer Crumbley, mẹ cậu Ethan, loan báo trên mạng xã hội, “Ngày mẹ và con trai, thử món quà Giáng Sinh mới của con” (Mom and son day, testing out his new Christmas present).

29 tháng 11, một giáo viên tại trường, thấy cậu Ethan Crumbley đang xem hình ảnh những viên đạn trên cellphone của cậu trong giờ học, đã báo cáo việc này với các viên chức nhà trường. Nhân viên trường nhắn tin qua điện thoại cho bà Jennifer Crumbley về việc con bà tìm kiếm những hình ảnh đáng ngại trên internet. Nhân viên trường cho biết họ đã gửi tiếp một điện thư nữa, nhưng không nhận được trả lời của cả cha lẫn mẹ Ethan.

Trong khi ấy, giáo viên hướng dẫn (counselor) và một viên chức khác của trường nói truyện với Ethan Crumbley. Cậu cho biết mẹ con cậu mới tới sàn bắn, và bắn súng là môn thể thao ưa thích của gia đình. Sau đó, trong cùng ngày, bà Jennifer Crumbley đã trao đổi text messages với con trai về việc này: “LOL mẹ không giận con. Con phải biết cách để không bị bắt. (LOL I’m not mad at you. You have to learn not to get caught). Ba chữ viết tắt “LOL” của mẹ của Ethan có thể hiểu theo nhiều nghĩa: laughing out loud (cười hô hố), hay lots of love (thương yêu nhiều), hoặc lots of luck (mong nhiều may mắn).

30 tháng 11, buổi sáng tại trường, cô giáo của Ethan thấy một mảnh giấy trên bàn của cậu, với những chữ viết và hình vẽ kinh hãi, khiến cô đã phải chụp lại bằng cellphone của mình. Tờ giấy gồm có: hình vẽ một khẩu súng ngắn bán tự động, hướng về mấy chữ: “Những ý tưởng cứ ám ảnh mãi. Cứu tôi” (The thoughts won’t stop. Help me). Ở chỗ khác của mảnh giấy là hình vẽ một viên đạn, trên viên đạn có những chữ: “Máu khắp nơi” (Blood everywhere). Khoảng giữa hình vẽ khẩu súng và viên đạn, là hình vẽ một người như đã bị bắn hai lần và đang chảy máu. Bên dưới hình người là hình vẽ biểu tượng đang cười. Phía dưới nữa của hình vẽ là những chữ “Đời tôi là vô dụng” (My life is useless). Và ở phía bên phải là những chữ, “Thế giới đã chết” (The world is dead).

Sau khi mảnh giấy với hình vẽ và chữ viết đáng sợ này bị khám phá, cha mẹ của Ethan được triệu tập ngay tới trường. Giáo viên hướng dẫn tới lớp của Ethan, dẫn cậu ra văn phòng cùng với bị đeo lưng (backpack). Tại đây, cậu giải thích rằng những hình vẽ và chữ viết trên mảnh giấy là nghệ thuật, “là một phần trong cái video trò chơi đang được cậu thiết kế”.

Khi ông bà Crumbley tới, nhà trường cho họ xem mảnh giấy có hình vẽ của Ethan. Bố mẹ Ethan không báo cho trường biết họ mới mua súng cho con làm quà Giáng Sinh, và cùng con đi tập bắn. Cũng không hỏi con có mang súng tới trường không. Nhà trường yêu cầu họ phải tìm người tư vấn tinh thần (counseling) cho Ethan trong vòng 48 giờ, nếu không, nhà trường sẽ báo cho Children’s Protective Service (Dịch vụ Bảo vệ Trẻ em). Nhà trường cũng yêu cầu ông bà Crumbley đem con về, nhưng họ cương quyết từ chối, rồi ra về, để Ethan ở lại. Trước thái độ của cha mẹ Ethan, nhà trường đành cho cậu được trở lại lớp học, vào khoảng 10 giờ sáng.

30 tháng 11, buổi trưa: 12:51 pm, nhà chức trách nhận được cú gọi cấp cứu đầu tiên trong hơn 100 cú 911, về vụ nổ súng tại trường Trung Học Oxford, ngôi trường có 1.700 học sinh, ở ngoại ô thành phố Detroit. Máy thu hình an ninh ghi lại hình ảnh cho biết, kẻ bắn súng từ phòng vệ sinh bước ra, bắn vào các học sinh ở hành lang. Khi nghe tiếng súng đầu tiên, các học sinh đã vội dùng ghế chặn cửa lớp học và tìm chỗ nấp trong lớp. Chỉ trong năm phút, thủ phạm đã bắn khoảng 30 phát, trúng 11 người, trong số này có bốn học sinh thiệt mạng, hai nam hai nữ, và bảy người bị thương, gồm sáu học sinh và một giáo viên. Kẻ bắn súng vẫn còn 18 viên đạn chưa dùng, đã bị nhân viên công lực bắt giữ ngay tại hành lang nhà trường, buông súng không chống cự.

1:22 pm, khoảng nửa giờ sau tiếng súng đầu tiên và tin tức về vụ nổ súng đã lan rộng, bà Jannifer Crumbley gửi text cho con trai: “Ethan, don’t do it” (Ethan, đừng làm thế). 15 phút sau, 1:37 pm, James Crumbley gọi 911 báo cho nhà chức trách biết ông đã không tìm thấy khẩu súng ở nhà, và có thể con trai ông chính là kẻ đã nổ súng. Tang vật tại hiện trường chính là khẩu súng ngắn bán tự động do ông đã mua cho con trai bốn hôm trước.

1 tháng 12, cậu Ethan Crumbley xuất hiện tại Toà Án Quận Oakland qua video, trong áo vest dầy, đeo kính và mặt nạ trắng. Cậu bị truy tố về tội khủng bố gây chết người, bốn tội cố sát, bảy tội tấn công với mục đích giết người, và mười hai tội dùng võ khí trong một vụ đại hình. Tuy là một thiếu niên 15 tuổi, cậu bị truy tố như người lớn. Cậu không được đóng tiền thế chân để tại ngoại. Tuy là một thiếu niên 15 tuổi, nhưng vì bị truy tố như người lớn, tên tuổi và hình ảnh của Ethan Crumbley đã bị công bố. Lúc đầu, Ethan bị giữ tại nhà giam dành cho thiếu niên, nhưng khi bị truy tố như người lớn, cậu đã bị chuyển tới nhà giam dành cho người trưởng thành.

Bà Biện Lý Karen McDonald nói vụ nổ súng có dự mưu (premeditated) dựa trên nhiều bằng chứng kỹ thuật số (digital evidence) chống lại Crumbley. Theo Phụ Tá Biện Lý Marc Keast, Ethan Crumbley vào phòng vệ sinh với một backpack và trở ra với một súng ngắn bán tự động, vừa đi vừa bắn vào các học sinh ở hành lang. Bốn học sinh bị thiệt mạng là Hana St. Juliana 14 tuổi, Tate Myre 16 tuổi, Madisyn Baldwin và Justin Shilling, cả hai cùng 17 tuổi.

Trung uý Tim Willis, thuộc văn phòng cảnh sát trưởng cho biết các viên chức điều tra đã tìm thấy một video vào đêm trước vụ nổ súng, trong đó có thảo luận về việc giết các học sinh.

2 tháng 12, quốc kỳ Mỹ treo rủ tại Trung Học Oxford, để tang các học sinh thiệt mạng, trong khi dư luận bàn cãi về vai trò của cha mẹ học sinh và nhà trường về vụ nổ súng.

Cùng ngày 2 tháng 12, cha mẹ của Ethan Crumbley là James Crumbley 45 tuổi, và Jennifer Crumbley, 43 tuổi, bị truy tố về tội ngộ sát (involuntary manslaughter). Lệnh tầm nã được công bố vì cả hai cùng không ra trình diện.

Trong khi ấy, qua một thông điệp dài trên YouTube vào cùng ngày 2 tháng 12, nói về vụ nổ súng, ông Tim Throne, viên chức đứng đầu học khu (superintendent) đã mô tả nhà trường sau vụ nổ súng trông giống như chiến trường (looked like a “war zone”) không thể sẵn sàng hoạt động lại trong nhiều tuần.

3 tháng 12. Trong cuộc họp báo cùng ngày, bà Karen McDonald, Biện Lý Quận Oakland, Michigan, đã nêu ra các lý do tại sao ngoài Ethan, bà còn truy tố cả cha mẹ kẻ nổ súng. Theo bà, ngoài kẻ tự tay nổ súng, còn có những người khác đóng góp vào vụ này. Bà cho rằng có súng là một quyền, và quyền này phải đi kèm với trách nhiệm to lớn. Bà không muốn những cha mẹ khác hay cộng đồng phải trải qua những ác mộng tương tự, như vụ 30 tháng 11.

Luật sư của cha mẹ Ethan đã dàn xếp để họ ra trình diện hôm nay, nhưng họ đã không có mặt tại toà. Cuộc tìm bắt tiếp tục.

4 tháng 12. Đêm 3 tháng 12, có người báo cảnh sát nhìn thấy xe của cha mẹ Ethan đậu tại một khu buôn bán ở Detroit, cách nơi họ sinh sống ở Oxford khoảng 40 miles về phía nam. Cả hai người cùng bị bắt vào sáng sớm 4 tháng 12. Có vẻ như họ đang trốn trong một cơ sở thương mại. Toà định mức tiền thế chân của họ, mỗi người nửa triệu đô la.

Cùng ngày 4 tháng 12, trong khi dư luận vẫn sôi nổi về vụ học sinh nổ súng tại Trường Oxford, qua mạng Twitter, Dân biểu Thomas Massie, (Cộng Hoà từ Kentucky), phổ biến hình gia đình mình trước cây Giáng Sinh, tất cả tươi cười, mỗi người ôm một khẩu súng, hầu hết thuộc loại bán tự động. Ông Dân biểu ôm một khẩu liên thanh cỡ lớn. Trên tấm hình là lời Chúc Mừng Giáng Sinh, kèm tái bút: Già Nô En, làm ơn mang theo đạn.

Cùng khoe súng vào dịp Giáng Sinh, gia đình Crumbley kém may mắn hơn. Thay vì cùng nhau ôm súng tươi cười trước cây Giáng Sinh, cha, mẹ và con nhà này, cùng bị giữ trong nhà giam Quận Oakland. Theo Cảnh Sát Trưởng Michael Bouchard, họ không được nói truyện hay trao đổi tin tức với nhau. Tất cả ba người đều bị cách ly. (No talking, no communication. They are all three in isolation).

***

Theo tài liệu do CBS và AP công bố vào sáng 17 tháng 12 năm 2021, dựa theo edweek.org, kể từ đầu năm 2021, trên toàn nước Mỹ có 31 vụ nổ súng tại các trường học, khiến 13 người chết, và 53 bị thương.

Theo ghi nhận của Small Arms Survey (2018), số súng do thường dân Mỹ sở hữu cao nhất thế giới, với 393 triệu 300 ngàn đơn vị. Tính đổ đồng vào năm 2017, cứ 100 người Mỹ, có 120.5 khẩu súng.

Theo Everytown Research, 54% những người có súng không khoá súng an toàn. 5,4 triệu trẻ em sống trong nhà có ít nhất một khẩu súng không khoá, hay lên đạn sẵn. Và, tại những vụ nổ súng trong học đường, 80% kẻ nổ súng dưới 18 tuổi đã lấy súng từ nhà hoặc từ nhà bạn bè, hay họ hàng.

Mặc dù súng nhiều hơn dân, và mặc dù 80% những vụ nổ súng ở trường học là do súng học sinh lấy từ nhà mang tới, chỉ có ít nơi trên nước Mỹ có luật buộc sở hữu chủ phải giữ súng tại nơi an toàn. Theo everytownresearch.org, chỉ có 6 tiểu bang và Thủ Đô Washington DC có luật này, và 16 tiểu bang có luật CAP (Child Access Prevention), theo đó, nếu để trẻ em lấy súng gây ra tội, người lớn phải chịu trách nhiệm. Michigan, nơi xảy ra vụ nổ súng ở trường Oxford, không có luật này. Việc kết án cha mẹ Ethan Crumbley sẽ rất khó khăn.

***

11 giờ 45, trưa 17 tháng 1 năm 1989, một tay súng 24 tuổi, Patrick Purdy, tuy có nhiều tiền sử phạm tội, vẫn có thể làm chủ hai súng ngắn và một khẩu AK-47, vào trường tiểu học Cleveland Elementary School ở Stockton, California, tàn sát các trẻ em học sinh từ lớp một đến lớp ba. Năm em thiệt mạng, từ 6 đến 9 tuổi. Tất cả đều thuộc các gia đình đến từ Đông Nam Á; bốn em người Căm Bốt, một em người Việt, tên Thủy Trần, 6 tuổi, lớp một.

Trong số 30 người bị thương, có một giáo viên và 29 học sinh, kể cả 18 em gốc Căm Bốt. Rất nhiều học sinh trường này có gốc Cam Bốt và Việt Nam. Các em đã được thân nhân liều mạng bồng bế rời quê cũ, với hy vọng thoát khỏi sự sát hại của Cộng Sản Khmer Đỏ, và Cộng Sản Việt. Rồi bị hạ sát ngay tại trường học Mỹ; nơi vẫn được mơ tưởng như đất hứa của dân tị nạn.

Thủ phạm Patrick Purdy vốn là học sinh mẫu giáo Cleveland khi 5 tuổi, cho đến khi học xong lớp ba. Gần hai thập niên sau, anh ta mang hai súng ngắn, và một khẩu tấn công bán tự động, cùng 105 viên đạn, trở lại tàn sát các đàn em cùng trường. Gây xong tội ác, tự sát tại hiện trường.

Sau vụ này, đã có luật liên bang cấm vũ khí tấn công (Federal Assault Weapons Ban) vào năm 1994. Nhưng luật này chỉ có hiệu lực trong 10 năm. Vì thế, ông Dân biểu Massie mới có thể ôm súng lớn, cùng gia đình võ trang cùng mình, chụp hình Giáng Sinh 2021 cho lên mạng xã hội, mà không sợ phạm luật.

Tháng 5, 2018, tại trường Trung Học Santa Fe, Texas, một học sinh 17 tuổi đã dùng súng của cha mình, hạ sát 10 người. Texas là nơi có luật về sơ sót trong việc giữ súng (negligent storage law), nhưng cha thủ phạm không bị truy tố, vì tại đây, 16 tuổi hay trẻ hơn mới bị coi là thiếu niên. Sau vụ này, Washington Post đã chạy tựa một bài báo: “2018 học sinh đã chết nhiều hơn các quân nhân xuất phát” (2018 has been deadlier for schoolchildren than deployed service members). Con số của báo Post đưa ra, cho đến tháng 5, 2018, có 31 học sinh thiệt mạng trong 16 vụ nổ sung. Thời gian này, có 13 quân nhân thiệt mạng, không kể những người thiệt mạng khi đang tập dượt.

Từ hàng thế kỷ trước, quân sĩ Mỹ đã được cử đi chiến đấu khắp nơi ở nước ngoài, để tránh trận địa có thể diễn ra ngay trên đất Mỹ. Nay, từ giữa năm 2021, Mỹ đã rút hết quân chiến đấu từ nước ngoài, cuối cùng là từ Afghanistan. Dịp Lễ Tạ Ơn và Giáng Sinh năm nay, Tổng Thống Mỹ khỏi còn bận tâm bay đi thăm binh sĩ đồn trú tại tiền đồn ở nước ngoài. Trận địa đã chuyển tới các trường học ngay trên đất Mỹ. Ông Tim Throne, Trưởng Khu Học Chính Oakland, Michigan, nhận xét sau vụ nổ súng ở Oxford: “nhà trường đã trông giống như trận địa”. Phụ huynh đưa con em đến trường, giống như tiễn thân nhân ra trận, lo sợ, không biết người thân có an toàn trở về, hay sẽ bị gọi khẩn cấp tới nhà thương, hoặc tệ hơn, nhà xác!

Tuy nhà trường đã biến thành trận địa, các nhà lãnh đạo và làm luật của Mỹ thuộc cả hai chính đảng, cho đến nay, vẫn chưa thể thoả thuận với nhau để hoàn thành một đạo luật liên bang, quy định trách nhiệm của những người làm chủ võ khí, để chắc chắn bảo đảm được an ninh cho các học sinh và sinh viên tại trường học. Khi an ninh của giới trẻ không được bảo vệ tại nơi học tập ngay trên đất Mỹ, làm sao nói chuyện bảo đảm hoà bình thế giới?

***

Món quà Giáng Sinh 2021 của gia đình Crumbley đã phải trả bằng giá quá đắt. Đắt hơn tất cả những gì có thể định bằng tiền, vì nó đã phải trả bằng mạng sống của bốn học sinh nam nữ với tương lai đầy hứa hẹn, tuổi từ 14 đến 17, và máu của 6 học sinh cùng một giáo viên bị thương.

Ngoài mạng sống của bốn học sinh và máu của những người bị thương, cùng sự đau khổ của gia đình các nạn nhân, chính gia đình Crumbley cũng đã phải trả một giá quá đắt cho món quà Giáng Sinh năm nay. Thay vì tươi cười chụp ảnh gửi bạn bè, họ đã phải “xum họp” trong nhà giam, và cách ly trong y phục tù nhân.

Dù sao, nhìn theo cách khác, Món Quà Giáng Sinh 2021 cũng có thể hữu ích. Theo Bác Sĩ Garen Wintermute tai Trung Tâm Y Khoa UC Davis, chuyên nghiên cứu về phòng ngừa bạo hành bằng vũ khí như một hiểm hoạ cho y tế công cộng, nạn lạm dụng súng cũng như một thứ bệnh dịch. Khi tình trạng đạt mức cao độ, nó sẽ bắt đầu giảm.

Ví dụ, sau vụ thảm sát tại trường tiểu học Cleveland năm 1989, California, đã phải có luật để đối phó. Rồi đến năm 1994, khi dịch súng đạn cao chót vót, Quốc Hội Liên Bang đã phải làm luật, tương tự như luật của California, cấm hàng trăm loại súng tấn công. Để dự luật được thông qua, Thượng Viện đã phải cho nó một thời hạn chỉ có hiệu lực trong mười năm. Trong thời hạn này, nạn nhân súng đạn đã giảm nhiều, có nơi từ 50 đến 70%. Sau khi luật cấm hết hiệu lực năm 2004, dịch súng đạn lại tăng.

Mười năm sau vụ Cleveland, là vụ tàn sát nổi tiếng khác tại trường Trung Học Columbine ở Colorado, vào ngày 20 tháng 4, 1999. Một cặp thủ phạm là hai học sinh lớp 12, giết 12 học sinh và một giáo viên, rồi cùng tự sát tại thư viện trường.

Đỉnh điểm mới của dịch súng đạn, là vụ tàn sát tại trường tiểu học Sandy Hook ở Newtown, Connecticut, ngày 14 tháng 12 năm 2012. Tất cả 26 chết, gồm 20 trẻ em, đa số 6 và 7 tuổi, và 6 người lớn, gồm cả hiệu trưởng, giáo viên và nhân viên trường. Thủ phạm là Adam Lanza, 20 tuổi, đã bắn chết mẹ ruột là Nancy Lanza, 52 tuổi, rồi dùng xe và rất nhiều súng đạn của mẹ, kể cả loại súng tấn công AR 15 từng bị cấm trong 10 năm, tới trường mở cuộc tàn sát. Tung hoành trong 5 phút, rồi tự sát.

Trong cuộc phỏng vấn công bố ngày 18 tháng 12, 2021, trên NPR, bà biện lý Karen McDonald của Oakland County, Michigan, người truy tố cả cha mẹ và con thuộc gia đình Crumbley, nói rằng: “Tôi tức giận rằng đây là năm 2021 ở Hoa Kỳ, và chúng ta vẫn còn thấy nổ súng ở nhà trường” (I’m angry that this is 2021 in the United States of America, and we still have school shootings).

Tức giận là phải. Sau vụ Sandy Hook, ít nhất ba lần đã có các dự luật hạn chế và kiểm soát kỹ hơn việc sở hữu và sử dụng võ khí, nhưng tại Thượng Viện, các dự luật đều không đủ phiếu thuận để thông qua. Cũng là một thứ dịch, nhưng dịch võ khí không phải là thiên tai, mà là nhân tai; tai nạn do người tạo ra. Người tạo ra, thì người cũng trị được, miễn là mọi người cùng ra tay.

Hy vọng Món Quà Giáng Sinh 2021 giúp mọi người tỉnh ngộ. Đã đến lúc, mỗi người dân, qua lá phiếu và các phương tiện truyền thông đại chúng, bày tỏ cho giới lãnh đạo biết nguyện vọng của mình, là bằng mọi cách, phải sớm chấm dứt nạn dịch súng đạn, và bảo đảm an ninh tại học đường, cũng như tại nhà riêng của người dân.