Trân Văn
19-10-2021
Cho dù thực tế chứng minh, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) khiến quốc gia lụn bại, Ban Chấp hành Trung ương (BCH TƯ) đảng khóa 10 (2006 – 2011) phải quyết định xóa bỏ tình trạng DNNN độc quyền hoặc được hưởng đặc quyền sản xuất, kinh doanh như “then chốt của nền kinh tế”, chỉ duy trì DNNN trong một số lĩnh vực liên quan đến kết cấu hạ tầng, sản xuất tư liệu sản xuất và dịch vụ quan trọng của nền kinh tế, một số lĩnh vực công ích… song DNNN vẫn còn tồn tại như một loại ung nhọt không thể trị tuyệt căn.
Đầu năm nay, BCH TƯ đảng khóa 13 (2021 – 2026) vẫn xác định phải duy trì DNNN trong các lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng, quốc phòng, an ninh vì kinh tế nhà nước là công cụ, là lực lượng vật chất quan trọng để nhà nước giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, định hướng, điều tiết, dẫn dắt thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, khắc phục các “khuyết tật” của cơ chế thị trường nhằm bảo đảm bản sắc của kinh tế thị trường theo định hướng XHCN!
DNNN có thể… hoạt động theo cơ chế thị trường, quản trị hiện đại theo chuẩn mực quốc tế, lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí đánh giá chủ yếu, cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế như… ý chí của BCH TƯ đảng khóa này không?
Báo cáo mới nhất của chính phủ về hiệu quả hoạt động của khối DNNN trong năm 2020 tiếp tục cung cấp thêm nhiều số liệu đáng giận… Tuy số DNNN (hoặc 100% vốn nhà nước, hoặc một phần là vốn nhà nước) do chính phủ trực tiếp giám sát đã giảm, chỉ còn 807 nhưng bất chấp hiệu quả hoạt động, nhà nước vẫn rót thêm vốn vào những DNNN này. Theo báo cáo thì so với năm 2019, tổng vốn đầu tư vào DNNN của nhà nước đã tăng thêm 2% và đang ở mức khoảng 1 triệu 597 ngàn tỉ đồng!
Dẫu tổng vốn đầu tư tiếp tục tăng nhưng tổng doanh thu và lãi vẫn như trước… nghĩa là vẫn tiếp tục giảm, thậm chí giảm rất sâu. So với năm 2019, tổng doanh thu của khối DNNN đã kể giảm khoảng 12 % và tổng lãi tính trước thuế giảm khoảng 22%. Đáng lưu ý là tính riêng năm 2019, khoảng 15% DNNN thuộc nhóm này lỗ nặng, tổng lỗ (lỗ phát sinh) là 15.740 tỉ. Khoảng 21% DNNN rơi vào tình trạng tổn thất tài sản (lỗ lũy kế), tổng giá trị tài sản bị tổn thất khoảng 33.750 tỉ đồng.
Báo cáo cho biết thêm là 73 tập đoàn nhà nước, tổng công ty nhà nước, cộng ty mẹ – con, cũng không khá hơn. Tổng lỗ trong năm 2019 của những tập đoàn, tổng công ty, công ty mẹ – con này là 3.262 tỉ. Khoảng 18/73 tập đoàn nhà nước, tổng công ty nhà nước, cộng ty mẹ – con, rơi vào tình trạng tổn thất tài sản (lỗ lũy kế), tổng giá trị tài sản bị tổn thất khoảng 17.500 tỉ đồng. Đó là chưa kể những DNNN độc lập do bộ, ngành chính quyền địa phương trông coi, mức độ thua lỗ trong năm 2019 khoảng 2.000 tỉ đồng nữa (1)…
***
Xây dựng CNXH ở Việt Nam đã, đang và sẽ còn là một tiến trình không những hết sức tốn kém xương máu, mồ hôi, nước mắt mà còn vắt kiệt nội lực quốc gia và DNNN chính là công cụ khiến tiến trình này càng ngày càng… đắt đỏ nhưng lại vô giá trị.
Cho dù thực tế buộc giới lãnh đạo đảng CSVN phải đẩy DNNN từ vị trí… chủ đạo của nền kinh tế… sang giữ vai trò… then chốt khi xây dựng kinh tế thị trường theo… định hướng XHCN để khắc phục các… khuyết tật của cơ chế thị trường nhưng dù được bơm và đã hút gần như toàn bộ nội lực quốc gia nhưng DNNN chỉ dẫn đầu về… chỉ số nợ – tổng nợ/tổng vốn (3,6 lần), hơn gấp đôi so với doanh nghiệp có vốn đầu tư ngoại quốc – FDI (1,6 lần) và gần gấp đôi doanh nghiệp tư nhân (2 lần).
Bạch thư về Doanh nghiệp 2021 do Tổng cục Thống kê công bố cho thấy, DNNN thua doanh nghiệp tư nhân nhiều tiêu chí liên quan đến hiệu quả hoạt động như chỉ số quay vòng vốn (tổng doanh thu thuần/tổng vốn bình quân), hoặc doanh nghiệp FDI về hiệu suất sinh lợi (khả năng sinh lợi của tài sản) (2)… Không chỉ có thế, ngoài việc làm quốc gia khánh kiệt, kinh tế thị trường theo định hướng XHCN mở thêm lối cho nhiều đảng viên trung kiên trở thành tư sản đỏ qua… cổ phần hóa DNNN!
Năm ngoái, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) công bố kết quả kiểm toán 30 DNNN đã được cổ phần hoá và phát giác, những… lỗ hổng trong định giá, chuyển đổi quyền sở hữu tài sản cả hữu hình lẫn vô hình gây thiệt hại khoảng 30.000 tỉ đồng. Không chỉ mất tiền mà còn mất cả đất đã giao cho DNNN. Về nguyên tắc, nhà nước chỉ là tập thể được ủy nhiệm quản trị – điều hành quốc gia, tiền hay tài sản của nhà nước là tiền và tài sản của dân giao cho nhà nước quản lý, sử dụng. Nợ nần, thất thoát do DNNN gây ra, dân lãnh trọn!
Lúc đó, ông Nguyễn Minh Phong – một chuyên gia kinh tế xác nhận, cổ phần hóa DNNN đã giúp một số cán bộ, đảng viên trở thành chủ của một số DNNN, biến sở hữu toàn dân thành sở hữu cá nhân, gây hệ lụy tiêu cực cho công bằng xã hội. Ông Phong nhấn mạnh, cổ phần hoá DNNN chỉ có thể đạt hiệu quả cao nhất nếu thượng tôn pháp luật, theo đúng các nguyên tắc của thị trường! Làm sao có thể làm được như thế để gỡ bỏ một phần gánh DNNN vốn đã quá nặng khi ngoài kinh tế thị trường còn… định hướng XHCN (3)?
***
Giá mà người Việt đã trả, đang trả và sẽ còn trả cho DNNN chính là giá của việc thực thi… kinh tế thị trường theo định hướng XHCN để xây dựng CNXH. Muốn biết giá này đắt như thế nào cứ nhìn đợt dịch COVID-19 thứ tư. Nếu hạ tầng y tế tốt hơn, chính sách an sinh xã hội hoàn hảo hơn, hậu quả chắc chắn sẽ không thảm khốc như đã thấy! Tuy nhiên làm sao hạ tầng y tế, chính sách an sinh xã hội có thể hơn khi gần như toàn bộ nguồn lực quốc gia đã dồn cho các DNNN?
Cứ so các khoản thua lỗ của DNNN từ trước tới nay, so cả với việc tiếp tục rót vốn cho DNNN dù BCH TƯ đảng đã cam kết… những doanh nghiệp này sẽ hoạt động theo cơ chế thị trường, lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí đánh giá chủ yếu, cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, với chuyện chính quyền TP.HCM đề nghị hỗ trợ thành phố này – trụ cột chính của kinh tế quốc gia – 28.800 tỉ nhằm ngăn ngừa đại dịch, thực thi các biện pháp nhằm sớm hồi phục nhưng chỉ được hứa sẽ cấp… 2.000 tỉ (4), ắt thấy, chiến tranh đã chấm dứt vài thập niên nhưng ngoài đẫm mồ hôi, nước mắt lương dân, định hướng XHCN để xây dựng CNXH vẫn còn thấm đẫm máu đồng bào!
Chú thích
(1) https://thanhnien.vn/nhieu-ong-lon-nha-nuoc-thua-lo-hang-chuc-ngan-ti-post1392129.html
(2) https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2021/08/01-Sach-trang-DNVN-2021-phan-tich.pdf
