15-4-2021
Nói không quá ngoa, làm luật ở Việt Nam ta hiện nay như thể “Kim Dung viết truyện chưởng”, phần nào đấy, cũng giống như viết luận án hay luận văn mà chẳng có đề cương được dựng trước, có nghĩa là cứ viết đại đi, chép đại vào mà không hề có hình hài dự liệu trước, đôi khi tùy hứng “sáng tạo” như Kim Dung.
Cho đến giờ, không ai có thể tìm thấy bất kỳ tài liệu nào diễn giải một cách có hệ thống, đầy đủ và chi tiết từng vấn đề pháp lý mà bất kể Ban soạn thảo dự án luật nào ở ta đưa vào dự thảo (kể cả lý do để lựa chọn mô hình này, quan điểm này hay mô hình kia, quan điểm kia, ngoài cái tờ trình sơ sài và bản giải trình tiếp thu ý kiến…).
Trên thế giới, khi xây dựng luật, Ban soạn thảo thường lý giải cực kỳ kỹ lưỡng và chi tiết từng vấn đề pháp lý nhỏ một đưa vào dự thảo luật. Kết quả là sau khi luật được thông qua, tài liệu đó được in ấn, xuất bản để nghiên cứu, giảng dạy, học tập và hướng dẫn thực hành. Chẳng hạn: Ban soạn thảo Bộ luật Dân sự Québec năm (Canada) xuất bản 03 tập lý giải về Dự thảo Bộ luật này (Tập I dày 823 trang khổ lớn, Tập II dày 573 trang khổ lớn, Tập III cũng dày 573 trang khổ lớn); Ban soạn thảo Bộ luật Thương mại năm 1973 của Việt Nam Cộng hòa xuất bản 02 tập với tổng cộng 1.366 trang khổ lớn để lý giải cho Dự thảo Bộ luật này. Tôi xin đăng kèm theo đây ảnh chụp bìa của các cuốn đó.
Khi mới xây dựng Bộ luật Dân sự năm 2015, anh Nguyễn Ngọc Điện và tôi có tham gia và khuyên Ban soạn thảo 02 điều: (1) phải xây dựng cho được mô hình Bộ luật Dân sự tương lai thật chuẩn cùng với việc lựa chọn các học thuyết, quan điểm cho từng vấn đề pháp lý trong đó trước khi viết chi tiết từng điều khoản; (2) Ban soạn thảo phải học lại Luật La Mã và luật so sánh.
Việc không thành, nên cùng một vấn đề pháp lý lớn (Vật quyền và Giao dịch dân sự) bị Bộ luật này xử lý sai và mâu thuẫn rất nhiều giữa các phần và các chương, thậm chí ngay trong một mục.
Bởi quan niệm cũ là “luật là công cụ quản lý xã hội” (ghi nhận trong Hiến pháp năm 1992 nay đã bị Hiến pháp năm 2013 loại bỏ), do đó đa số các dự thảo luật đưa về cho các Bộ, ngành soạn thảo. Đây là một việc có nhiều điểm bất lợi:
– Thứ nhất, các công chức hành chính không quen với nghiên cứu sâu và cũng không có nhiều thời gian nghiên cứu sâu;
– Thứ hai, lợi ích cục bộ dễ bị cài cắm;
– Thứ ba, công việc quản lý nhà nước của Bộ, ngành bị xao nhãng;
– Thứ tư, các công chức không thể bảo vệ đến cùng quan điểm khoa học vì bị kìm kẹp trong chế độ thủ trưởng;
– Thứ năm, Bộ, ngành thường chạy theo thành tích bề nổi là chính;
– Thứ sáu, Bộ, ngành chủ trì soạn thảo có thể cả nể hay trao đổi lợi ích với Bộ, ngành khác có liên quan làm sai lệch vấn đề ngay từ khi soạn thảo…
Tuy nhiên nếu giao dự án luật cho các viện nghiên cứu chuyên môn hay các trường đại học soạn thảo thì chúng ta cũng gặp phải vấn đề lớn là các viện, các trường của ta tuyển người, dùng người và quản lý chẳng khác mấy so với các cơ quan hành chính nhà nước.
Vì vậy có lẽ phải thành lập từng ban soạn thảo riêng biệt cho từng dự án luật lớn, có tính chất nền tảng là giải pháp thích hợp nhất. Tuy nhiên các thành viên ban soạn thảo này chỉ bao gồm các chuyên gia thực sự được chỉ định đích danh dưới sự chỉ đạo của một chính trị gia có thẩm quyền. Tuy nhiên mô hình hệ thống pháp luật Việt Nam cần phải được làm rõ trước tiên.
“Ban soạn thảo phải học lại Luật La Mã và luật so sánh.”
Luật La Mã và luật so sánh phải là một giào trình cơ bản trong chương trình của đại học Luật. Ngay từ là sinh viên phải học rồi, chớ không phải đến lúc làm thành viên cho ban soạn thảo mới bắt đầu đi học, thì chừng nào việc soạn thảo mới xong. Đã đến lúc các luật gia phải nhận ra rằng Triềt học Mác Lê NIn, Tư tưỏng Bác Hồ không giúp cho sinh viên và luật gia trong việc soạn thảo các định chế pháp lý. Việc cải cách chương trình giáo dục Luật khoa là nền tảng, nếu đạt đuợc thì việc soạn thảo mới có hy vọng phần nào tiến bộ khi so với các hệ thống pháp luật của các nước văn minh.
Rất đúng . Phải loại hẳn nền tảng tư tưởng của Đảng -chủ nghĩa Mác-Lê & tư tưởng Hồ Chí Minh- ra khỏi giáo dục Luật khoa nước mình . Không thì chỉ cho ra đám luật sư lem luốc thời nay thui .
“Làm luật như viết truyện chưởng: Mấy nguyên nhân cần khắc phục ngay”
Ah, những cải cách mang dấu ấn của Tiến sĩ Nguyễn Đình Lộc
“Tôi xin đăng kèm theo đây ảnh chụp bìa của các cuốn đó”
Lại thim cơ hội cho bọn đầu nậu in . Cũng thêm được 1 tuyển tập truyện cười .
Cải cách gì thì cải cách, đừng có dựng lại cờ Vàng . Dựng lại cờ vàng hay bắt chước tư bửn là bức tử nền pháp chế xã hội chủ nghĩa đấy .
“Tuy nhiên các thành viên ban soạn thảo này chỉ bao gồm các chuyên gia thực sự được chỉ định đích danh dưới sự chỉ đạo của một chính trị gia có thẩm quyền.”
Tại sao lại cần có một chính trị gia có thẩm quyền? Các chuyên gia chỉ cần một chuyên gia cao cấp làm trưởng nhóm chịu trách nhiệm điều hành và báo cáo chung. Chính trị gia phải hiểu trong bối cảnh này là một cán bộ đảng, họ lãnh đạo đuợc gì khi thảo luận các chuyên đề? Thẩm quyển của chính trị gia là thẩm quyền gì? Buộc các chuyên gia phải tuân theo nghị quyết của chi bộ Đảng?