Về chuyện chịu trách nhiệm sai phạm của người được mình đề cử

Nguyễn Đình Cống

12-5-2020

Chiều ngày 11 tháng 5 tôi bất ngờ nhận được cuộc phỏng vấn qua điện thoại với câu hỏi: Giáo sư có bình luận gì khi trong Hội nghị 12 của BCH Trung ương ĐCSVN (khai mạc ngày 11/5/2020) có ý kiến cho rằng, người giới thiệu phải chịu trách nhiệm về sai phạm của người được mình đề cử?

Tôi đã ứng khẩu trả lời vài điều. Bây giờ nhớ lại và xin bổ sung thêm vài ý, viết ra đây gọi là để trao đổi quan điểm.

Tôi đã đọc thấy đâu đó trong tác phẩm Đông Chu Liệt Quốc (kể chuyện cách đây trên 2500 năm), việc các quan đại thần phải chịu trách nhiệm về người được họ tiến cử ra làm quan. Thời quân chủ không có bầu cử, việc chọn người hiền tài thường thông qua con đường đi thi và được tiến cử. Các quan đại thần có nghĩa vụ tìm và tiến cử người hiền tài để vua cất nhắc. Tiến cử được người tài sẽ được khen thưởng. Tiến cử nhầm người xấu, phạm tôi sẽ bị liên đới chịu trách nhiệm.

Cách làm như vậy thường chỉ xảy ra dưới thời các minh quân, tạo nên xã hội thịnh trị, quan lại chủ yếu là thanh liêm. Còn dưới thời hôn quân bạo chúa thì chủ yếu xảy ra việc mua quan bán tước, tạo ra nhiều quan lại tham nhũng.

Dưới thời “được gọi là dân chủ”, nhiều cán bộ được chọn qua bầu cử. Ứng viên có hai loại: Tự ứng cử và được đề cử. Tôi đã dự hàng trăm cuộc bầu cử ở VN, nhận thấy, người ứng cử rất ít, rất rất ít, chủ yếu là người được đề cử và người giới thiệu không chịu trách nhiệm gì về người được mình đề cử.

Cũng gặp khá nhiều trường hợp người ta rất muốn được trúng cử, nhưng không dám tự ứng cử mà nhờ người khác giới thiệu. Lại có nhiều trường hợp người được giới thiệu xin rút, nhưng Chủ tịch đoàn không cho rút, bắt ép phải nhận (vô lý thật, chuyện này thường xảy ra ở cơ sở). Những sự kiện vừa nêu phản ảnh việc bầu cử dân chủ nửa vời, dân chủ giả hiệu vì nó thiếu mất yếu tố quan trọng là tranh cử.

Trong việc chuẩn bị cho nhân sự ĐH 13 của ĐCS, người ta còn phạm một số sai lầm, phản dân chủ. Đó là việc lập ra một ban chuẩn bị nhân sự, ban này có trách nhiệm lập danh sách những người đã ở trong diện được quy hoạch. Nó tước bỏ quyền ứng cử, nó loại bỏ việc tranh cử, nó cấm đoán các đại biểu (dự đại hội) đề cử. Việc đề ra yêu cầu người giới thiệu phải chịu trách nhiệm chỉ là sự vớt vát về hình thức. Hỏi Ban chuẩn bị nhân sự có thể công khai danh tính người giới thiệu từng ứng viên hay không.

Ở ĐH không thể có thời gian và điều kiện để cho các ứng viên tranh cử. Việc bầu cử một lúc với danh sách hàng trăm ứng viên, chỉ là trò đùa. Đại biểu ở các địa phương xa cách nhau hàng trăm hàng ngàn cây số làm sao biết rõ về nhau để bầu chọn. Vậy là phải bỏ phiếu theo sự hướng dẫn. Quyền được lựa chọn là thiêng liêng, người ta biến quyền đó thành giả tạo. Toàn thể ĐH cũng chỉ là bù nhìn cho Ban nhân sự giật dây.

Để thật sự có dân chủ và hy vọng chọn được người xứng đáng, thì phải đề cao việc tự ứng cử và tranh cử. Việc này chỉ có thể làm được ở ĐH chỉ với vài ba chức danh, không thể làm với toàn bộ các ủy viên BCH Trung ương. Phải tiến hành bầu BCH trung ương theo cách khác. Chia các cơ sở đảng thành 200 đơn vị bầu cử, mỗi đơn vị chỉ bầu một người và nhất thiết phải có tự ứng cử và tranh cử. Riêng BCH Trung ương đương nhiệm có thể là một đơn vị bầu cử đặc biệt và được bầu số lượng nhiều hơn. Như vậy, BCH được bầu xong trước ĐH.

Việc bầu BCH TƯ ở ĐH như trong những khóa trước đây chỉ là hình thức. ĐH 13 chắc rồi cũng lặp lại hình thức rất kém hiệu quả đó mà thôi. Thế thì hy vọng gì bầu ra được một BCH có đủ năng lực.

Cách chọn cán bộ của CS là thế hệ trước lựa chọn thế hệ sau, kế cận, nối tiếp. Đó là kiểu “Cận huyết thống trong chính trị”. Theo kiểu này, dù cho có tìm đủ mọi cách ngăn chỗ này, chặn chỗ kia, kiên quyết và thận trọng đến đâu rồi cũng chỉ tìm được bọn cơ hội là chủ yếu.

Những người có trí tuệ đã thấy sự thất bại của ĐCS ngay từ lúc vạch ra và thi hành đường lối cán bộ với những khẩu hiệu rất kêu, nhưng ẩn chứa những điều phản dân chủ, phản tiến bộ, phản khoa học. Bây giờ có đưa thêm việc người giới thiệu phải chịu trách nhiệm về hoạt động của người được mình đề cử thì cũng chỉ là trò vẽ rắn thêm chân chứ không thể nào cải thiện được tình hình.