Trung quốc đang ngăn chặn truy tìm nguồn gốc virus

Focus

Tác giả: Wolfram Weimer 

Dịch giả: Lê Quang Ngọ và Lê Quí Trọng

14-4-2020

Virus corona đã lây truyền từ loài dơi sang người như thế nào? Chợ buôn bán động vật hoang ở Vũ Hán không hẳn là nơi phát xuất. Một cơ sở nghiên cứu thí nghiệm virus ở gần bên rõ ràng mang vai trò then chốt. Chính phủ Trung Quốc đang ngăn cấm truy tìm về điều đó và thậm chí ban hành một cơ quan kiểm duyệt khoa học. Một nữ giáo sư đang rơi vào tâm điểm của sự việc này.

Trung quốc (TQ) đang phản ứng cẩn trọng về việc truy tìm nguồn gốc thật sự của virus corona. Trong một thư ngỏ, Đại sứ quán TQ tại Luân Đôn đã bác bỏ báo cáo của giới truyền thông châu Âu và Mỹ, theo đó Covid-19 đã thoát khỏi phòng thí nghiệm do sai sót an toàn, hoặc do một sự cố trong một cơ sở nghiên cứu thí nghiệm corona.

Các nhà báo phương Tây đã tường thuật rằng, ở Vũ Hán người ta đang tích cực nghiên cứu từ nhiều năm nay nguồn gốc của corona ở dơi và lợn; sự bùng phát đại dịch hiện nay xảy ra trong vùng xung quanh phạm vi trực tiếp của cơ sở thí nghiệm, báo Daily Mail ở Luân Đôn tường thuật. Bắc Kinh cảm thấy những tin tức này là sự xúc phạm.

Ngoại trưởng TQ Vương Nghị đã chủ động điện đàm với người đồng cấp Anh Dominic Raab và đã yêu cầu chấm dứt thông tin “độc hại”. Nhưng không chỉ các nhà báo cần phải chấm dứt việc truy tìm cặn kẽ tiến trình của sự bùng phát. Các nhà khoa học cũng bị Bắc Kinh dẫn dắt bởi những dây cương thông tin. Hãng truyền thông CNN đưa ra một chỉ thị kiểm duyệt mới của chính phủ TQ như vậy.

Sau đó các nhà khoa học TQ không còn được phép tự do công bố về sự bùng phát đại dịch virus corona, mỗi công bố về nguồn gốc chính xác của virus được bộ kiểm tra đặc biệt và phải được chính thức cho phép.

Ngay ban đầu các nhà nghiên cứu TQ – vì hậu quả và cũng vì công luận thế giới đã tin rằng virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện lần đầu tiên ở siêu thị hải sản Hồ Nam ở Vũ Hán (ở đó động vật hoang dã cũng được bán).

Sự quả quyết bắt nguồn từ Gao Fu, giám đốc trung tâm quốc gia phòng và chống dịch bệnh, người vào ngày 22/1 đã phỏng đoán trong một cuộc họp báo, virus corona mới ở chợ có thể từ một con thú lây lan sang người.

Một số người nhiễm bệnh đầu tiên đã làm việc ở chợ này, hoặc có mối tiếp xúc với họ. Tình cờ người phụ nữ bán tôm 57 tuổi Wei Guixian được coi là “bênh nhân số 0”, là người đã đi khám do virus corona mới vào ngày 10/12/2019.

“Batwoman” đã bò trong các hang dơi khắp cả nước

Tuy nhiên, trong khi đó tạp chí khoa học danh tiếng “Science” đã công bố một bài báo, mà nó dựa vào sự nghiên cứu của các nhà khoa học TQ về 41 bệnh nhân nhiễm bệnh ở Vũ Hán. Bài báo có tiêu đề tiếng Anh: “Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China”.

Như vậy 13 trong số 41 người nhiễm bệnh không hề liên quan đến chợ thú hoang. Kết luận: Chợ động vật hoang dã không thể là nguồn duy nhất mang virus.

Từ đấy chương trình nghiên cứu qui mô về dơi ở Vũ Hán rơi vào tâm điểm của các sự phỏng đoán. Chương trình này được thực hiện không xa chợ động vật và sau các đợt dịch SARS, MERS và cúm lợn nơi đó càng tăng cường nghiên cứu các virus corona.

Người phụ trách ở đó, nữ virus học Zheng-Li Shi đã mang hết khả năng để thực thi công việc.

Trên trang mạng cơ quan nghiên cứu của bà đã ghi: “Trong 12 năm qua nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra ở loài dơi hàng loạt những virus chủng mới và các kháng thể virus, trong đó có cả virus corona”.

Bà giáo sư đã bò hàng năm trời quanh trong các hang hôi hám và lục lọi trong đống phân dơi. Các đồng nghiệp đã gán cho bà biệt danh “Batwoman” (bà dơi). Theo một bài báo của “South China Mornig Post” bà Shi đã lần mò vào các vùng núi heo hút trong 28 tỉnh của TQ, để tìm tung tích virus dơi. “Cái gì bà đã tìm thấy, bà đưa đi phân tích ở cơ quan xét nghiệm quốc gia về an toàn sinh học và lại mang về Vũ Hán.”

Sau hơn một thập niên làm việc bà ta đã xây dựng được một trong số những ngân hàng dữ liệu lớn nhất thế giới về virus dơi. Ngay cuối tháng 12 năm 2019, ngân hàng này đã giúp bà ngay sau khi dịch bùng phát đã chuẩn đoán chính xác rằng đó là virus tấn công mới dẫn xuất trực tiếp của một nguồn hoang dã mà bà đã tự nuôi cấy được từ phân dơi ở tỉnh Vân Nam và có chung 96% gien.

Công trình của bà đã nhanh chóng tạo cho công đồng nghiên cứu những cái nhìn nhận khoa học thông hiểu về nguồn gốc của virus mới. Chính vì vậy ngay trong ngày 7/1/2020 viện nghiên cứu ở Vũ Hán đã tiếp tục thông tin đến thế giới bộ nhiễm sắc thể của tế bào đã được xác định đầy đủ của virus gây bệnh, nhờ điều này bộ dụng cụ xét nghiệm phát triển nhanh chóng khắp thế giới, được nghiên cứu tiêm chủng và các kháng thể có thể được sản xuất.

Không lời khen cho “mẹ loài quỉ”

Tuy nhiên thay cho sự vinh danh và giải thưởng khen ngợi, nữ virus học nhận được từ thời điểm đó là hàng loạt chỉ trích. Trên trang mạng châu Á, bà bị nguyền rủa là kẻ đương nhiên gây ra đại dịch, thậm chí bị gọi là “mẹ của loài quỉ”. Vị nữ giáo sư cảm thấy bị sức ép đến nỗi phải đăng đàn trên truyền thông xã hội: “Tôi mang mạng sống ra thề, (virus) không liên quan gì đến phòng thí nghiệm cả”.

Tuy nhiên trong thời gian đó, điều này càng bị nghi ngờ nhiều hơn. Báo “Daily Mail” đã đưa tin trong cuộc chạy đua của công trình nghiên cứu nhiều năm trời ở Vũ Hán, những con lợn sữa dùng cho thí nghiệm đã bị nhiễm virus mà virus này đã được tách khỏi loài dơi. Bên cạnh đó đã có một sự cố mà ở đó các nhà nghiên cứu đã có tiếp xúc với máu đã nhiễm bệnh.

Về phương thức này, các virus SARS-CoV-2 theo khả năng nào đó đã thoát khỏi cơ sở thí nghiệm và tiếp xúc với người dân Vũ Hán. Do sự phân tích gien của những virus phù hợp với những virus mà nó dường như có trong các con dơi ở trong hang động cách xa 1000 km ở Vân Nam, cho nên có thể chúng thoát khỏi cơ sở nghiên cứu thí nghiệm lan ra khắp Vũ Hán. Chính phủ TQ phủ nhận điều đó.

Nhiều nghiên cứu được công bố công khai về các công trình nghiên cứu của việc nghiên cứu thí nghiệm ở virus dơi đã được đăng báo, như tạp chí khoa học “Nature” trong tháng 4/2018. Việc nghiên cứu đã được thực hiện trong các trang trại nuôi lợn ở TQ.

Ngoài ra những con dơi bị bắt nhốt trong lồng trong một cái hang và được mang ra thử nghiệm. Các virus được nhân giống trong cơ sở thí nghiệm và sau đó cấy vào các lợn con ba ngày tuổi. Trước đó vào ngày 30.11.2017 một nghiên cứu tương tự cũng đã được đăng trong PLOS nổi tiếng.

Các cơ sở thí nghiệm của TQ an toàn như thế nào?

Như vậy rõ ràng các nhà virus học ở Vũ Hán đã thực hiện hàng loạt những thí nghiệm virus corona với những loại thú khác phía bên kia của loài dơi. Chính phủ TQ không phủ nhận những công trình nghiên cứu này. Viện nghiên cứu Vũ Hán có tiếng trên thế giới, ngoài việc nghiên cứu thành công virus corona, còn nghiên cứu những loại virus tiếp theo, ví dụ như virus HI, virus Zika và virus Ebola. Thuộc về những dị thường của đại dịch hiện nay cần kể đến một bài báo xuất bản cách đây đúng một năm trong các tạp chí khoa học.

Trong đó chính là Zheng-Li Shi ấy cùng với đồng nghiệp của mình là Peng Zhou, tiên đoán rằng, những virus corona từ các con dơi chẳng bao lâu sẽ lại gây ra một cơn sóng lây nhiễm với xác suất cao. Ngày xuất bản của các tạp chí này – sự cảnh báo tiên đoán gây sửng sốt – là ngày 2/3/2019.

Hiển nhiên trong trường hợp virus corona không liên quan đến nghiên cứu quân sự về vũ khí sinh học – nếu điều đó cũng được ưa chuộng truyền bá trong thuyết âm mưu của truyền thông xã hội. Trong lúc đó, nhiều cơ sở nghiên cứu thí nghiệm, ngay cả CIA đã xác nhận điều này. Ngày 17/3 các nhà khoa học Mỹ đã công bố bổ sung một nghiên cứu minh bạch tương tự trong tạp chí “Nature”.

Tuy nhiên một vài nhà khoa học coi điều đó là, có khả năng virus đã phát triển ngoài ý muốn từ cở sở thí nghiệm của các nhà nghiên cứu có thiện ý như Zheng -Li Shu. Đây là những gì Giáo sư Richard Ebright từ Viện Vi sinh vật Waksman, New Jersey, được đào tạo tại Harvard, chỉ ra sự bảo vệ quá ít của các nhân viên phòng thí nghiệm tại Vũ Hán.

Yanzhong Huang, cựu giám đốc tổ chức sức khỏe toàn cầu ở Council on Foreign Relations, mới đây cũng đã viết trong “Foreign Affairs” một bài báo, trong đó những thuyết âm mưu về nguồn gốc đại dịch đã bị bác bỏ, nhưng bằng chứng ủng hộ khả năng khả năng giải phóng virus khỏi cơ sở thí nghiệm cũng được nhắc đến.

Báo “Washington Post” cũng đưa ra kết quả trong một sự phân tích thông tin tình báo rằng, một tai nạn trong phòng thí nghiệm có thể dẫn đến sự bùng phát đại dịch. Bài báo này trích dẫn nghiên cứu của trường Đại học Công nghệ Nam Trung Quốc, kết luận rằng virus corona “dường như” khởi nguồn từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Vũ Hán, nơi chỉ nằm cách chợ hải sản Hồ Nam 300m. Nghiên cứu này bị biến mất khỏi mạng. Chính quyền Bắc Kinh đã kiểm duyệt nó.

____

Về tác giả: Ông Wolfram Weimer sinh năm 1964 tại Gelnhausen (Đức) và sống thời niên thiếu ở Bồ Đào Nha. Ông học Lịch sử, Ngôn ngữ Đức, Khoa học chính trị và Kinh tế quốc dân ở Frankfurt và Washington. Ông có bằng tiến sĩ năm 1991. Weimer là tổng biên tập nhật báo Die Welt và Berliner Morgenpost, cũng như tạp chí Focus. Năm 2004 Weimer thành lập nhà xuất bản, cũng như tạp chí Cicero. Báo Wirtschaftskurier, tạp chí Börse am Sonntag và Anlagetrends cũng như thông tin châm biếm Pardon được xuất bản trong nhà xuất bản của ông. Wolfram Weimer cũng là người xuất bản của The European từ năm 2015.