Game “Dừng xuất khẩu gạo”!

Mai Bá Kiếm

13-4-2020

Bộ Công thương vừa viết Game “Dừng xuất khẩu gạo năm 2020”, nhưng là Game cũ, là “màn hai cảnh một” của Game “Dừng xuất khẩu gạo năm 2008”.

Vì, hai Game có cùng cốt truyện, lúc giá gạo thế giới đang cao, bộ Công thương xúi Chính phủ dừng xuất khẩu gạo, để bảo vệ nhà xuất khẩu, mặc cho nhà nông lên bờ xuống ruộng!

Số là năm 2019, Vinafood 1 xuất gạo cho Cuba và Malaysia với giá 355 USD/tấn, rồi ép giá thu mua của nông dân: 4.200 đồng/kg lúa 504, nên lời to!

Quen ăn trên mồ hôi nông dân, đầu năm 2020, Vinafood 1 ký Hợp đồng bán gạo cho Cuba – giá 365 USD/tấn, Malaysia giá 334 USD/tấn, tổng cộng 490.000 tấn.

Ai dè, năm 2020, nông dân giảm diện tích trồng lúa 504 để trồng lúa thơm. Nên đầu tháng 3/2020, giá lúa 504 lên 5.100 đồng/kg – 5.300 đồng/kg, quy gạo phải 380 USD/tấn. Vinafood 1 cầm chắc lỗ 400 tỷ đồng, nên xúi bộ Công thương xin Thủ tướng dừng xuất khẩu gạo, để giá lúa trong nước giảm!

Tư tưởng “lớn” gặp nhau! Số là, bộ Tài chính được Thủ tướng giao thu mua 190.000 tấn gạo và 80.000 tấn lúa thường. 60.000 tấn gạo để đảm bảo an ninh lương thực.

Ngày 12/3, theo thói quen, Tổng cục Dự trữ Nhà nước “mở thầu” 190.000 tấn gạo và 80.000 tấn lúa cho cả chục “DN sân sau” tại “3 tỉnh thiếu gạo” trúng thầu là: Lạng Sơn, Hà Nam, Hà Tĩnh.

Nghĩa là các DN này phải vào miền Tây mua gạo, rồi chở ra giao cho Cục Dự trữ Nhà nước Tây nguyên.

Giá “lúa thường” lên 5.000 đồng/kg, các “DN sân sau” phải “bỏ cọc (bảo lãnh thực hiện HĐ) chạy lấy người”. Cục Dự trữ gom “cọc” được 803.272.000 VNĐ, mua được hơn 160 tấn gạo, đủ bảo đảm an ninh lương thực trong vòng… một nốt nhạc!

Hai bộ đồng tình bóp d… nông dân (trên răng dưới dép), xin Thủ tướng dừng xuất khẩu gạo từ 0 giờ ngày 24/3, bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan ngưng làm thủ tục xuất khẩu gạo từ 0 giờ ngày 24/3.

Bộ Công thương nghe phản đối của các DN ngoài Vinafood 1, bèn sợ trách nhiệm, nên xin Thủ tướng bỏ lệnh tạm dừng XK gạo, chấp nhận bị dư luận mỉa mai.

Thủ tướng bình tĩnh lại, chấp thuận cho bộ Công thương ra QĐ1106 cấp hạn ngạch 400.000 tấn gạo trong tháng 4/2020.

QĐ hiệu lúc từ 0 giờ ngày 11/4. Với cổng Hải quan điện tử, các DN cứ nghĩ, ai đăng ký tờ khai HQ trước sẽ được trừ vào hạn ngạch XK trước, cho tới khi tổng số lượng đăng ký XK của các tờ khai chạm mốc 400.000 tấn, thì dừng cho đăng ký.

Nào dè, các “DN sân sau” biết tin và đăng ký từ 0 giờ đến 1 giờ ngày 11/4 thì đủ hạn ngạch 400.000 tấn. Rồi sau đó, cổng HQ điện tử báo lỗi Error (bị nhà báo Trương Châu Hữu Danh chụp monitor) để DN đăng ký sau tưởng mạng bị treo, chửi cá mập, không chửi “cá ốm” Hải quan!

Cơ chế xuất khẩu gạo lâu nay như thế này: Vinafood 1 và 2 là hai Tổng công ty Lương thực miền Bắc và miền Nam được độc quyền xuất khẩu gạo theo hợp đồng (HĐ) chính phủ và HĐ tập trung.

Thông tư số 44/2010/TT-BCT và Nghị định số 109/2010/NĐ-CP quy định thương nhân có giấy phép kinh doanh XNK lương thực đều được xuất gạo trực tiếp. Nhưng thực tế, Hiệp hội lương thực VN (VFA) có quyền lực vô song.

VFA có quyền công bố giá sàn gạo XK; có quyền phê duyệt đăng ký, xác nhận trực tiếp vào từng trang của hợp đồng xuất khẩu gạo của thương nhân; có quyền đề nghị Sở Công thương kiểm tra báo cáo lượng thóc, gạo có sẵn, trong đó nêu rõ tổng lượng thóc, gạo thương nhân có sẵn trong kho; địa chỉ cụ thể và lượng thóc gạo có trong mỗi kho chứa thóc, gạo của thương nhân.

Chủ tịch VFA luôn là lãnh đạo của Vinafood về hưu, thậm chí ngày 20/3/2014, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA, dù không còn là đại diện hợp pháp Vinafood 2 tại VFA, nhưng đứng ra triệu tập cuộc họp BCH VFA và giới thiệu ông Nguyễn Hùng Linh (nguyên TGĐ Công ty TNHH MTV Du lịch-Thương mại Kiên Giang) lên giữ chức Chủ tịch.

Bộ Nội vụ đã nhiều lần có văn bản bác kết quả bầu cử này, yêu cầu bầu lại theo đúng quy định, đảm bảo nguyên tắc dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch. Tuy nhiên, VFA và người được BCH VFA tự bầu lên là Nguyễn Hùng Linh đã không chấp hành.

Chính vì tính “lãnh chúa” của VFA, mà sau đó, năm 2015, “chủ tịch VFA chui” Nguyễn Hùng Linh bị công an Kiên Giang bắt giam vì tội “Thiếu tinh thần trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, vì để 5 “DN sân sau” chiếm dụng vốn hàng trăm tỷ đồng!

Mỗi Vinafood có hàng chục công ty lương thực con, và quản lý 5-3 triệu mét vuông công sản, nhưng lỗ lũy kế vài ngàn tỷ đồng, do ứng vốn 90% cho các “DN sân sau” thu mua gạo, gặp HĐ giá tốt, cho “DN sân sau” xuất trực tiếp kiếm lời, còn HĐ giá thấp thì giao gạo cho Vinafood xuất để báo lỗ.

Chính vì thế, VFA luôn dành cho Vinafood 1 và 2 các “HĐ chính phủ” (do hai chính phủ VN-Cuba, VN-Nga ký nguyên tắc) và “HĐ tập trung” (VN ký với các nước nhập nhiều gạo nhất như Philippines, Indonesia…) không phải là “HĐ thương mại” (dành cho các thương nhân).

HĐ chính phủ và tập trung làm nhiệm vụ chính trị, nên lỗ chính phủ bù. Và, Vinafood cứ lấy “lỗ” làm “lời”!