Philippines nói gì về vụ tàu cá Việt Nam bị tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm?

Đỗ Hùng

9-4-2020

Hôm 2.4 vừa rồi, một tàu cá của ngư dân Quảng Ngãi bị tàu Hải cảnh Trung Quốc đâm chìm ở vùng biển Hoàng Sa. Sau đó có mấy tàu cá khác ra cứu nạn cũng bị xua đuổi, bắt bớ. Ngày hôm sau, Bộ Ngoại giao Việt Nam bèn lên tiếng phản đối.

Trung Quốc, vẫn như mọi khi, tố ngược lại rằng tàu cá Việt Nam tự ủi tàu Hải cảnh Trung Quốc rồi tự chìm (nghe giống luận điệu dân đưa mặt vào giày công an chứ không phải công an đá mặt dân).

Dù bị Covid-19 hoành hành, Mỹ cũng đã nhân vụ này mà lên án Trung Quốc hống hách ở Biển Đông.

Đáng chú ý là trong vụ việc mới đây, Philippines đã khẽ khàng lên tiếng. Dù chữ nghĩa rào đón trước sau kín kẽ, nhưng cái ngụ ý cặp kè Việt Nam để chống lại sự hung hăng của Trung Quốc bèn hiển lộ không ngờ.

Mình dịch một số đoạn, bỏ đi mấy đoạn cô vít cô veo dài dòng:

—–

THÔNG CÁO: VỀ VỤ MỘT TÀU CÁ VIỆT NAM CHÌM Ở BIỂN NAM TRUNG HOA

(Note của mình: Philippines gọi đây là South China Sea, không phải West Philippine Sea [Biển Tây Philippines]. Trong vấn đề Biển Đông, mình thấy Philippines tỏ ra khá chừng mực trong yêu sách và trong lời ăn tiếng nói khi chỉ khẽ khàng gọi một vùng phía Đông của Biển Đông là “Biển Tây Philippines”. Phần lớn còn lại của Biển Đông thì họ vẫn gọi là South China Sea).

8.4.2020 – Bộ Ngoại giao (DFA) bày tỏ quan ngại sâu sắc về thông tin có một tàu cá Việt Nam bị chìm tại Biển Nam Trung Hoa vào ngày 3.4.2020 (cậu đánh máy DFA bị dính bàn phím, gõ nhầm, thực ra sự vụ xảy ra ngày 2.4; ngày 3.4 là các bên đăng đàn chửi nhau). Những trải nghiệm tương tự của chúng tôi cho thấy tình hữu hảo có thể tổn thất tới mức nào khi xảy ra những sự vụ như thế; đồng thời niềm tin có thể được khởi tạo mãnh liệt nhường nào sau những hành động nhân đạo của Việt Nam liên quan đến việc cứu sống ngư dân Philippines. Với tâm niệm đó, chúng tôi bèn viết tuyên bố kết đoàn này.

DFA luôn trân trọng việc duy trì hòa bình và ổn định trên Biển Nam Trung Hoa và nhận thấy những sự vụ như vừa rồi sẽ làm hư hao triển vọng về một mối quan hệ khu vực đầy tin tưởng lẫn nhau và sâu sắc giữa ASEAN và Trung Quốc. Với tiến triển đầy khả quan trong việc thảo luận về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), điều quan trọng là cần tránh những sự vụ như vừa rồi và rằng những khác biệt của các bên cần được tiếp cận bằng một phương cách có thể thúc đẩy đối thoại và niềm tin tưởng lẫn nhau.

Việc thúc đẩy quan hệ khu vực là đặc biệt quan trọng theo cam kết chung của ASEAN – Trung Quốc để có thể cùng nhau đối phó với cuộc khủng hoảng đang xảy ra do đại dịch Covid-19, như đã thể hiện tại Tuyên bố của Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc về hợp tác ứng phó dịch bệnh Covid-19 đưa ra ngày 20.2.2020.

[…]Cuộc khủng hoảng Covid-19 là vô tiền khoáng hậu; không chỉ xét trên quy mô tổn thất sinh mạng mà nó gieo rắc, mà còn xét về niềm hy vọng vào việc khống chế và đẩy lùi dịch bệnh nhờ sự hợp tác sâu rộng và niềm tin tưởng tràn trề giữa tất cả các quốc gia, về nhận thức rằng nếu quốc gia này sụp đổ thì sẽ kéo theo các quốc gia còn lại, và nếu một trong các quốc gia của chúng ta thành công thì sẽ dẫn tới sự thành công của các quốc gia khác. Nếu không thì tất cả chúng ta sẽ thất bại chung cuộc và lãnh hậu quả. […]

Không có thời điểm nào là thuận lợi cho việc theo đuổi khiêu khích; nó (khiêu khích) thường dẫn tới sự cáo chung của hành động gây hấn hoặc phải trả giá đắt cho chiến thắng. Nhưng luôn có thời cơ thuận lợi để trỗi dậy trong việc bảo vệ và xác nhận chủ quyền của mỗi bên và trong hòa bình và ổn định của khu vực, đặc biệt là giữa thời đại dịch. Như chúng tôi đã nói, việc tạo ra những sự kiện mới trên biển cũng sẽ không làm gia tăng quyền pháp lý bất cứ ở đâu và bất kỳ lúc nào. Do đó chúng tôi kêu gọi các chính phủ kiềm chế và hành xử đẹp; đồng thời bèn phổ biến chủ trương kiềm chế và hành xử đẹp đó tới người dân trong vùng tài phán của mình.

Covid-19 là mối đe dọa rất hiện hữu đòi hỏi sự đoàn kết và sự tin tưởng lẫn nhau. Trước mối đe dọa đó, thì tôm cá hay các yêu sách về chủ quyền lịch sử đầy hư cấu cũng không đáng kể nếu để những sự vụ như vậy (đâm tàu) thổi bùng lên hiểm họa.

HẾT.

—–

Thông cáo cho thấy Philippines đang rất muốn sát cánh cùng Việt Nam. Dù Rodrigo Duterte là một ông tổng thống ngẫu hứng bất thình lình, lâu lâu tức quá chửi Mỹ bèn quay sang bồ bịch với Trung Quốc, nhưng rõ ràng Trung Quốc là một vấn đề lớn đối với Philippines, xét cả chuyện tranh chấp Biển Đông lẫn các chuyện nội tại trong đất nước Philippines. Thế nên, thật dễ hiểu khi Philippines chọn cách “đứng cạnh” Việt Nam trong sự vụ cụ thể vừa xảy đến.

Trên thực tế, mâu thuẫn giữa Việt Nam và Philippines về chủ quyền biển đảo cũng trùng điệp chứ không đùa. Nhưng đứng trước một mối đe dọa chung lớn hơn, có lẽ lựa chọn của Manila là tạm gác những chuyện kia lại để bày tỏ tình hữu hảo với Việt Nam. Tác động thực tiễn của chuyện này chưa biết thế nào, nhưng ít nhất đây là một thông điệp đầy ngụ ý gửi Trung Quốc.

Hồi tháng 10 năm ngoái, ngài Albert del Rosario, cựu Ngoại trưởng Philippines từng có công lớn giúp nước này thắng kiện Trung Quốc tại tòa quốc tế, đã đề cập tới việc trao đổi với Việt Nam trong vấn đề Biển Đông. Ông Del Rosario sau đó bèn nói COC cần phải đưa các nội dung phán quyết hồi năm 2016 của tòa quốc tế vào mới mạnh mẽ và giải quyết được nhiều vấn đề.

Đến ngày 8.12.2019, ông Teodoro Locsin Jr., Ngoại trưởng Philippines, tweet: “Chúng ta đã đứng lên chống lại Trung Quốc trong các vấn đề quan trọng và chúng ta đã không thất bại”. Ông còn nói rằng “Việt Nam nhìn nhận vai trò dẫn đầu của Philippines trong các vấn đề (giải quyết) tranh chấp Biển Nam Trung Hoa.” Có vẻ như Việt Nam và Philippines đã trao đổi với nhau nhiều hơn về “vấn đề Trung Quốc”.

Vụ tàu cá Việt Nam bị Trung Quốc đâm chìm lần này hẳn làm Philippines chạnh lòng nhớ đến những tình cảnh tương tự, xảy ra đâu quanh bãi Cỏ Rong (Reed Bank), bãi Cỏ Mây (Second Thomas Reef), bãi Scarborough và nhiều nơi khác. Trong thông cáo có đoạn mở đầu bày tỏ lòng tri ân Việt Nam cứu thuyền nhân Philippines hẳn nhiên là nhấn mạnh vụ này: ngày 9. 6.2019, tàu Trung Quốc ủi văng một tàu Philippines tại Bãi Cỏ Rong khiến 22 thuyền viên văng xuống biển và bèn được tàu Việt Nam cứu vớt. Vụ việc một mặt khiến ông Locsin sửng cồ với Trung Quốc, mặt khác xúc động nói rằng “hành động cứu người của Việt Nam là nền tảng thúc đẩy quan hệ quân sự giữa hai nước.”

Lần này đến lượt tàu Việt Nam bị Trung Quốc đâm chìm, Philippines bèn lên tiếng chia sẻ và không quên tranh thủ khẽ khàng nhắc khéo ông Trung Quốc vài chuyện.

Nguồn:

https://dfa.gov.ph/dfa-news/statements-and-advisoriesupdate/26621-statement-on-the-sinking-of-a-vietnamese-fishing-vessel-in-the-south-china-sea

https://www.rappler.com/nation/243577-del-rosario-south-china-sea-code-must-incorporate-hague-ruling

https://www.rappler.com/nation/232898-dfa-reaction-chinese-vessel-sinks-filipino-boat