2019 – Một năm quyền tự do biểu đạt bị bóp nghẹt

NXB Tự Do

31-12-2019

Quyền tự do biểu đạt là một quyền căn bản của con người, nhưng cũng là một quyền dễ bị xâm phạm, bị chà đạp trong chế độ độc tài. Trong năm 2019, chúng tôi nhận thấy có 6 vấn đề nổi bật liên quan đến tự do ngôn luận, tự do biểu đạt như sau:

1. Quyền tự do ngôn luận không chỉ bảo đảm quyền được nói, được viết, mà còn phải bảo đảm cho các nhà báo được an toàn về thân thể và tính mạng khi thực hiện công việc của họ. Tuy nhiên, các nhà báo Việt Nam vẫn tiếp tục gặp nguy hiểm và bị tấn công khi tác nghiệp. Tính đến cuối năm nay, Việt Nam có tất cả 12 nhà báo đang bị cầm tù vì nghề nghiệp của họ. (1)

2. Năm 2019 là năm có nhiều facebooker bị bắt giữ và kết án chỉ vì livestream hoặc chia sẻ quan điểm trái chiều trên facebook. Thậm chí, có một tù nhân lương tâm đã bị chết tại trại giam. Việt Nam bị xếp vào nhóm nước không có tự do internet. (2)

3. Xuất hiện một số nhà xuất bản độc lập không chịu sự kiểm duyệt của nhà nước, trong đó có chúng tôi (NXB Tự Do). Tuy đây không phải là những nhà xuất bản độc lập đầu tiên ở Việt Nam, nhưng lại là những nhà xuất bản tạo được hệ thống phân phối sách đến tận tay độc giả bất chấp việc bị đàn áp ngay từ trong trứng nước.

4. Nhiều nhà hoạt động bị sách nhiễu, bị câu lưu, thẩm vấn chỉ vì làm phim và các hoạt động nghệ thuật.

5. Cuộc chiến truyền thông giữa các phe nhóm lợi ích mượn tay báo chí ngày càng quyết liệt.

6. Lãnh đạo tiếp tục… gây cười với nhiều phát ngôn “đỉnh cao khó đỡ”.

Mời các bạn cùng NXB Tự Do nhìn lại từng vấn đề nêu trên.

1. NHÀ BÁO BỊ ĐÁNH, BỊ CẦM TÙ

– Theo BBC hiện nay Việt Nam có 12 nhà báo đang bị cầm tù vì công việc của họ. (1)

– Trường hợp mới nhất là vụ bắt giữ nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng. Ông Dũng sinh 66, là tiến sỹ kinh tế, là nhà văn, nhà báo độc lập, chủ tịch Hội nhà báo độc lập. Ông bị bắt ngày 21/11/2019 khi đang đi ngoài đường và bị dẫn về khám xét nhà. (4)

Ông Dũng bị khởi tố với tội danh “”Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” theo Điều 117 – Bộ luật hình sự năm 2015.

Một số vụ các nhà báo bị đánh khi đi tác nghiệp:

– Ngày 28/01/2019, nhà báo Hoàng Đình Chiểu bị một nhóm đối tượng đánh khi ông đang điều tra về “đất tặc”. (5)

– Ngày 02/04/2019, hai nhà báo của báo Lâm Đồng và thông tấn xã Việt Nam tại Lâm Đồng bị đánh tại Madaguôi, huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng. (6)

– Ngày 26/09/2019, nhà báo Kiều Đình Liệu bị 3 người đàn ông đánh đến chấn thương sọ não phải đi cấp cứu tại bệnh viện. Ông Liệu bị đánh khi đang điều tra về tham nhũng và chở gỗ lậu. (7)

– Chiều 03/11/2019, nhà báo KN của kênh VOV bị đánh ở quận 9 – Sài Gòn. (8)

2. CÁC FACEBOOKER BỊ BẮT, BỊ KẾT ÁN CHỈ VÌ VIẾT BÀI, SHARE BÀI HOẶC LIVESTREAM TRÊN FACEBOOK

Theo website the88project.org, hiện nay Việt Nam đang cầm tù 276 tù nhân lương tâm. Đặc biệt phải kể đến trường hợp của tù nhân lương tâm, thầy giáo Đào Quang Thực đã chết ngày 10/12/2019 khi vẫn đang thụ án tù giam trong trại tù số 6 – Thanh Chương, Nghệ An. Sau khi ông Thực qua đời, phía trại giam không cho phép gia đình đem về quê an táng mà buộc phải an táng tại nghĩa trang của trại giam. Điều này là cực kỳ vô nhân đạo và trái với truyền thống của người Việt. (9)

Riêng trong năm 2019, có rất nhiều facebooker bị bắt, bị kết án chỉ vì chia sẻ các bài viết hoặc livestream trên facebook. Cụ thể, chúng tôi thống kê được 22 trường hợp bị bắt, bị kết án về tội “Làm, tàng trữ, phát tán tài liệu chống nhà nước CHXHCN Việt Nam” theo Điều 117 (điều 88 cũ), và tội “Lợi dụng các quyền tự do, dân chủ, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo điều 52 và điều 331 (điều 268 cũ) Bộ luật Hình sự 2015.

– Đầu tháng 03/2019, ông Nguyễn Văn Quang sinh 1987, bị toà án tỉnh Thanh Hoá kết án 6 năm tù. Ông Quang bị bắt ngày 12/06/2018. (10)

– Ngày 20/03/2019, ông Lê Minh Thể sinh năm 1963, bị một toà án ở Cần Thơ kết án 2 năm tù. Ông Thể bị bắt ngày 10/10/2018. (11)

– Ngày 10/05/2019, toà án tỉnh Đồng Nai đã kết án bà Vũ Thị Dung (sinh năm 1965) 6 năm tù, và bà Nguyễn Thị Ngọc Sương (sinh năm 1968) 5 năm tù. Đến ngày 23/09/2019 toà phúc thẩm tuyên 2 bà y án. Cả hai bà bị bắt ngày 13/10/2019. (12)

– Ngày 06/06/2019, kỹ sư Nguyễn Ngọc Ánh sinh năm 1980, bị một toà án tại Bến Tre kết án 6 năm tù, 5 năm quản chế. Ông Ánh bị bắt ngày 30/08/2018. (13)

– Ngày 23/08/2019, bà Dương Thị Lanh sinh năm 1982, bị một toà án tại Đăk Nông kết án 8 năm tù giam, 2 năm quản chế. Bà Lanh bị bắt ngày 28/01/2019. (14)

– Ngày 21/08/2019, ông Huỳnh Đắc Tuý – giám đốc công ty xây dựng Tuý Nguyệt, sinh năm 1976, bị một toà án ở Quảng Ngãi kết án 6 năm tù giam, 3 năm quản chế. Ông Tuý bị bắt ngày 22/01/2019. (15)

– Ngày 05/09/2019, ông Lê Văn Sinh, sinh 1965, bị toà án tỉnh Ninh Bình kết án 5 năm tù. Ông Sinh bị bắt ngày 15/02/2019. (16)

– Ngày 17/09/2019, ông Nguyễn Văn Công Em sinh 1971, bị một toà án tại Bến Tre kết án 5 năm tù giam và 5 năm quản chế. Ông Em bị bắt ngày 28/02/2019. (17)

– Ngày 18/09/2019, ông Trần Đình Sang sinh năm 1980, bị toà án thành phố Yên Bái kết án 2 tù. Ông Sang bị bắt ngày 09/04/2019. (18)

– Ngày 17/10/2019, bà Nguyễn Thị Huệ sinh năm 1968, bị một toà án ở Gia Lai kết án 2 năm 6 tháng tù. Bà bị bắt ngày 12/02/2019. (19)

– Ngày 29/10/2019, ông Nguyễn Văn Phước sinh năm 1979, bị một toà án tại An Giang tuyên án 5 năm tù. Ông Phước bị bắt ngày 10/12/2018. (20)

– Ngày 31/10/2019, kiến trúc sư Phạm Xuân Hào sinh năm 1965, thạc sỹ, giảng viên ĐH Cần Thơ, bị toà án Ninh Kiều – Cần Thơ kết án 1 năm tù. (21)

– Ngày 15/11/2019, thầy giáo dạy nhạc Nguyễn Năng Tĩnh sinh năm 1976, bị toà án tỉnh Nghệ An kết án 11 năm tù, 5 năm quản chế. Thầy Tĩnh bị bắt ngày 29/05/2019. (22)

– Ngày 26/11/2019, ông Nguyễn Văn Điệp sinh năm 1968, song tịch Nga – Việt, bị một toà án ở Thanh Hoá kết án 9 năm tù, 5 năm quản chế. Ông Điệp bị bắt ngày 29/06/2019. (23)

– Cùng ngày 26/11/2019, ông Nguyễn Chí Vững sinh năm 1981, bị một toà án tại Bạc Liêu kết án 6 năm tù. Ông Vững bị bắt ngày 23/04/2019. (24)

– Ngày 27/11/2019, ông Trần Thanh Giang sinh năm 1971, một tín đố Phật giáo Hoà Hảo, bị toà án tỉnh An Giang kết án 8 năm tù. Ông Giang bị bắt ngày 23/04/2019. (25)

– Ngày 28/11/2019, một toà án ở tỉnh Đồng Nai kết án ông Huỳnh Minh Tâm (sinh 1978) 9 năm tù giam và bà Huỳnh Thị Tố Nga (sinh 1983) 5 năm tù giam. Ông Tâm bị bắt ngày 26/01/2019, bà Nga bị bắt ngày 28/01/2019. (26)

– Ngày 23/09/2019, anh Nguyễn Quốc Đức Vượng sinh năm 1991, bị bắt, bị khởi tố và tạm giam tại Lâm Đồng. (27)

– Ngày 05/11/2019, ông Nguyễn Văn Nghiêm sinh năm 1963, bị bắt, bị khởi tố và tạm giam tại Hoà Bình. (28)

– Ngày 19/11/2019, anh Phan Công Hải sinh năm 1996, bị bắt ở Hà tĩnh, bị công an Nghệ An khởi tố và tạm giam. (29)

Các thống kê trên đây là chưa đầy đủ, vì có nhiều trường hợp chúng tôi không thể tìm thấy thông tin.

3. XUẤT HIỆN CÁC NHÀ XUẤT BẢN ĐỘC LẬP

– Năm 2019 cũng là năm xuất hiện một số nhà xuất bản độc lập, không chịu sự kiểm duyệt của nhà nước như: Nhà xuất bản Tự Do, Nhà xuất bản Tên Lửa.

Tuy không phải là những nhà xuất bản độc lập đầu tiên tại Việt Nam, nhưng những nhà xuất bản này lại trở thành hiện tượng khi tổ chức được hệ thống phát hành độc lập và tạo được sự tương tác cao với độc giả trên cả nước.

Những hoạt động này đã khiến cho nhà cầm quyền Việt Nam tức giận và quyết tâm triệt phá đến cùng bằng cách: liên tục tìm cách gài bẫy và vây bắt các shipper – người vận chuyển sách; liên tục sách nhiễu, gây khó dễ cho độc giả bằng cách đe doạ, câu lưu, thẩm vấn, tịch thu sách, tịch thu điện thoại của độc giả… Họ cố tình tạo ra sự sợ hãi trên khắp cả nước để ngăn chặn việc phát hành sách của các nhà xuất bản độc lập này. (30)

Việc sách nhiễu độc giả và tấn công vào Nhà xuất bản Tự Do của lực lượng an ninh đã làm cho các tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty international) và Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) phải ra thông cáo gửi đến nhà cầm quyền Việt Nam. Thông cáo này yêu cầu Việt Nam chấm dứt ngay chiến dịch đàn áp độc giả của Nhà xuất bản Tự Do; cho phép Nhà xuất bản Tự Do và những người liên quan thực hiện quyền tự do ngôn luận. (31)

Tuy nhiên, cho đến nay, việc sách nhiễu độc giả và săn đuổi shipper vẫn tiếp tục diễn ra.

4. CÁC NHÀ HOẠT ĐỘNG LIÊN TỤC SÁCH NHIỄU VÀ CÂU LƯU THẨM VẤN, CÁC TÀI KHOẢN FACEBOOK CHÍNH TRỊ VẪN LIÊN TỤC BỊ ĐÁNH SẬP

– Năm 2019 cũng là một năm mà các hoạt động nghệ thuật, biểu đạt liên tục bị quấy nhiễu như việc nhóm Green Trees bị cấm chiếu bộ phim “Đừng sợ”, một bộ phim nói về thảm hoạ Formosa do Green Trees thực hiện. Các thành viên Green Trees như Cao Vĩnh Thịnh (32), Đặng Vũ Lượng(33), Nguyễn Trường Thịnh (34)… liên tục bị câu lưu, thẩm vấn để tra hỏi về bộ phim này.

– Buổi biểu diễn của nghệ sỹ dương cầm Phó An My về đề tài môi trường đã bị an ninh Hà Nội làm khó. An ninh đã hành xử thô bạo, gây sức ép, buộc khán giả phải quay về. Họ vu cáo rằng, đêm diễn “TỈNH” đã “nhận tiền của các tổ chức nước ngoài” thông qua Green Trees, nên “đã liên tiếp sách nhiễu, khủng bố tinh thần của ekip sản xuất và nghệ sĩ trong suốt ba tuần trước đêm diễn”. (35)

– Các tài khoản facebook chính trị vẫn liên tục bị khoá, bị mất… Bên cạnh tình trạng này, không ít chủ tài khoản Facebook tại Việt Nam còn bị nhiều hình thức hạn chế khác như: xoá bài, ẩn bài, hạn chế share, like… (36)

5. CUỘC CHIẾN TRUYỀN THÔNG CỦA CÁC TẬP ĐOÀN LỢI ÍCH

Trong năm 2019 này, chúng ta đã chứng kiến các cuộc chiến truyền thông của các tập đoàn lợi ích mượn tay báo chí như: vụ Asanzo, vụ Sungroup…

– Trong cuộc chiến giữa báo Tuổi trẻ và tập đoàn Asanzo, ban đầu, báo Tuổi Trẻ thực hiện một loạt phóng sự (37) “Điều tra lật tẩy Asanzo”. Loạt phóng sự này cho thấy Asanzo dùng linh kiện Trung Quốc để lắp ráp thành sản phẩm rồi dán mác hàng Việt Nam tung ra thị trường. Ngay sau đó thì Asanzo phản công(38) bằng cách kiện báo Tuổi trẻ ra toà vì cho rằng Tuổi trẻ xuyên tạc sai sự thật. Cuộc chiến càng lúc càng gay cấn khi có một số nhà báo đứng ra bênh vực cho Asanzo mà báo giới gọi đó là “giải cứu truyền thông”. Công chúng cũng chia ra hai phe: phe ủng hộ Tuổi trẻ và phe ủng hộ Asanzo, chiến nhau tưng bừng cả trên không gian mạng và ngoài đời thực. Kết quả đến nay vẫn chưa rõ ai đúng ai sai. Cuộc chiến này có thể coi là cuộc khủng hoảng truyền thông đối với cả hai phía vì nó làm vỡ lở ra những liên minh ma quỷ phía đằng sau.

– Cuộc chiến truyền thông thứ hai là giữa tờ “Phụ nữ online” và tập đoàn Sungroup, một tập đoàn lớn được che chắn từ địa phương đến Trung ương. Hai bài phóng sự điều tra của báo Phụ nữ nhằm vào hai dự án, Khu du lịch Bà Nà (39) và Vườn Quốc gia Tam Đảo (40), của Sungroup. Hai bài báo này tố cáo tập đoàn Sungroup tàn phá môi trường, phá rừng, san núi và cấu kết với những kẻ ma quỷ như Đại đức Thích Thanh Toàn, trụ trì chùa Nga Hoàng, Vĩnh phúc. Tuy hai bài báo này ngay lập tức đã gây xôn xao dư luận, nhưng khác với phản ứng của Asanzo, Sungroup chỉ im lặng đầy kẻ cả, mặc cho bao nhiêu đàm tiếu.

Báo “Phụ nữ online” trước đây cũng đã từng dám vuốt râu hùm khi dám chỉ trích tập đoàn Vingroup (41), một tập đoàn được xem là cấm địa của báo chí.

6. ĐIỂM QUA VÀI PHÁT NGÔN “KHÓ ĐỠ” CỦA LÃNH ĐẠO TRONG NĂM 2019

– Ngày 22/01/2019, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng gây cười khi phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác năm 2018 của ngành nội chính: “không cho phép ai làm trái Cương lĩnh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng” (42).

– Bộ trưởng Thông tin – Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng còn hài hước hơn khi phát biểu tại buổi gặp gỡ các doanh nghiệp CNTT phía Nam vào ngày 15/07/2019:

• “Đã đến lúc chúng ta viết một mạng xã hội mới, nhân văn hơn, thực sự coi trọng khách hàng hơn và đưa người dân làm chủ thể tri thức. Đồng thời người dùng cũng phải được chia sẻ giá trị khi tham gia cuộc chơi đó”.

• “Mình phải thay đổi triết học của Facebook thì mới có giá trị. Tức là mạng xã hội của tôi giá trị được chia sẻ với tất cả mọi người, Mạng xã hội của tôi luật chơi được anh em mình hoàn toàn quyết định. Mạng xã hội của tôi được may đo theo luật pháp địa phương. Ra một mạng xã hội như thế thì may ra mới có cửa thắng, thế nên may được một cái áo giống người khác chưa hẳn là giỏi. May một cái áo với một triết học khác thì đấy mới là cửa thành công”.

– Ngày 08/11/2019, Bộ trưởng TTTT lại có phát biểu gây sốc tại Quốc Hội: “Hiện nay rất nhiều người nghĩ gì, nói gì, mua gì, thậm chí yêu ai đều thông qua mạng xã hội. Nếu như tất cả các thông tin đó ở trên một mạng xã hội nước ngoài có nghĩa là não người Việt Nam chỉ tập trung vào một chỗ và không nằm ở Việt Nam. Điều này là rất nguy hiểm đến an ninh quốc gia”.

– Ông Ngô Minh Châu, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, ngày 26/12/2019, rất thật thà khi phát biểu tại Hội nghị quân chính Bộ tư lệnh TP: “Lực lượng 47 phải không ngủ để đấu tranh trên mạng”.

– Ông Võ Văn Thưởng, Trưởng ban tuyên giáo Trung ương, ngày 28/12/2019, đã làm lộ bí mật nhà nước khi phát biểu tại Hội nghị báo chí toàn quốc: “Tỉnh táo trước việc dùng báo chí đấu đá nội bộ trước Đại hội”. (43)

Đa số các phát ngôn gây cười của giới lãnh đạo cộng sản đã bị xoá, bị sửa trên các trang báo mạng chính thống nên chúng tôi không còn tìm được link bài gốc. Tuy nhiên, những phát ngôn này vẫn được cộng đồng mạng lưu truyền.

***

Năm 2019, chính quyền Việt Nam đã thể hiện cho cả thế giới thấy rằng, họ là thể chế coi sách, coi livestream là kẻ thù. Và cũng không có gì là lạ bởi vì:

ĐỘC TÀI COI SÁCH VÀ MẠNG XÃ HỘI LÀ KẺ THÙ, ẤY LÀ SỰ THẬT TẤT YẾU.

_____

Nguồn tham khảo:

(1) https://www.bbc.com/vietnamese/world-50754003

(2) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50727150

(3) https://nhaxuatbantudo.com/

(4) https://www.rfa.org/…/how-pham-chi-dung-arrested-1126201910…

(5) https://dantri.com.vn/…/nha-bao-vtv-bi-danh-sau-khi-bao-ngu…

(6) https://nld.com.vn/…/vu-nha-bao-bi-con-do-hanh-hung-co-quan…

(7) https://www.nguoiduatin.vn/trich-xuat-camera-truy-tim-nhom-…

(8) https://plo.vn/an-ni…/1-nha-bao-bi-danh-o-quan-9-868014.html

(9) https://www.rfa.org/…/family-not-given-corpse-of-political-…

(10) http://baothanhhoa.vn/…/6-nam-tu-cho-doi-tuong-s…/100340.htm

(11) https://soha.vn/facebooker-le-minh-the-lanh-2-nam-tu-vi-liv…

(12) https://www.rfa.org/…/appeal-court-upholds-sentences-for-tw…

(13) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-48538991

(14) http://baodaknong.org.vn/…/phat-8-nam-tu-doi-tuong-phat-tan… nuoc-74265.html

(15) https://www.rfa.org/…/vietna…/hdt-se-6-3-08212019093126.html

(16) http://baoninhbinh.org.vn/xu-phat-5-nam-tu-doi-voi-hanh-vi-…

(17) https://baotintuc.vn/…/linh-an-5-nam-tu-vi-tuyen-truyen-tho…

(18) https://laodong.vn/…/hung-han-dam-vao-mat-canh-sat-thanh-ch…

(19) https://www.msn.com/…/gia-lai-tuy%C3%AAn-ph%E1%B…/ar-AAIVRW5

(20) https://thanhnien.vn/…/chong-pha-nha-nuoc-bi-tuyen-an-5-nam…

(21) http://cand.com.vn/…/Kien-truc-su-giang-vien-dai-hoc-lanh-…/

(22) https://baonghean.vn/xu-phat-nguyen-nang-tinh-11-nam-tu-vi-…

(23) https://www.rfa.org/…/9-year-sentence-for-blogger-pham-van-…

(24) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50550851

(25) https://www.rfa.org/…/hoa-hao-follower-sentenced-to-8-years…

(26) https://www.voatiengviet.com/a/viet-bai-tren-f…/5184581.html

(27) http://cand.com.vn/…/Khoi-to-Nguyen-Quoc-Duc-Vuong-theo-Di…/

(28) https://www.rfa.org/…/facebooker-dr-haircut-arrested-for-li…

(29) https://www.rfa.org/…/facebookers-arrested-for-posts-discre…

(30) https://www.rfa.org/…/does-vn-government-increase-eliminati…

(31) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50582629

(32) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-47770205

(33) https://www.vietnamhumanrightsdefenders.net/…/cong-an-viet…/

(34) https://www.voatiengviet.com/a/nghe-si-tu-do-t…/5139068.html

(35) https://www.rfa.org/…/hanoi-security-has-forcing-some-audie…

(36) https://www.rfa.org/…/how-facebook-dealing-the-issue-of-vn-…

(37) https://vietnambiz.vn/dieu-tra-asanzo-hang-trung-quoc-doi-l…

(38) https://vietnamnet.vn/…/asanzo-khoi-kien-bao-tuoi-tre-ra-to…

(39) https://www.phunuonline.com.vn/…/sun-group–ong-troi-khong…/

(40) https://www.phunuonline.com.vn/…/dieu-tra-doc-quyen-sun-gr…/

(41) https://www.phunuonline.com.vn/…/central-park-giong-het-ca…/

(42) https://laodong.vn/…/khong-cho-phep-ai-lam-trai-quan-diem-c…

(43) https://thanhnien.vn/…/ong-vo-van-thuong-tinh-tao-truoc-vie…