Nghĩ về mái trường Học viện An ninh, cảnh sát và câu chuyện tuyển sinh hôm nay

FB Phan Đăng Trường

7-8-2018

Ngày hôm qua, nhiều thế hệ thầy và trò Học viện An ninh sau cảm giác bàng hoàng là tâm trạng thật tâm tư, trăn trở… Nhiều người chia sẻ với nhau qua những dòng tin nhắn đầy lo lắng, những người khác buồn không hiểu điều gì đang xảy ra. Lẽ nào Học viện thành doanh trại CSCĐ. Dư luận xã hội thì người ta phản ứng với những ngôn từ không hay ho gì…

Thế hệ chúng tôi dùi mài đèn sách ở ngôi trường này 5 năm, từ ngày giã biệt đèn sách giảng đường đại học cũng đã 18 năm. Trăn trở cũng bởi chính vì niềm tự hào mái trường mình đã học, đã lớn lên, đã trưởng thành…

Thà rằng các em cứ đi nghĩa vụ, rồi nếu có điều kiện có thể chuyển chuyên nghiệp, sau đó học tại chức xong thì phấn đấu làm thạc sĩ, tiến sĩ (như một số người vẫn làm) thì cũng chẳng sao bởi sự học là hành trình phấn đấu. Nhưng trong tuyển sinh đại học thì khác. 61% sinh viên khoá D50 nhập trường xuất thân từ lính nghĩa vụ, chỉ có 39% còn lại là học sinh phổ thông. Con số ấy nói lên điều gì?

1. Trước hết, về nghĩa vụ:

Các cháu đi nghĩa vụ là một sự lựa chọn phù hợp nguyện vọng bản thân và gia đình, nghĩa vụ hay là gì cũng không có gì xấu hổ với bạn bè, trang lứa. Các bạn giỏi hơn đi đại học, học viện; kém chút thì vào trung cấp, tất cả đều phải trải qua kỳ thi tuyển sinh, nay là thi THPT quốc gia. Còn đi nghĩa vụ, ấy là khi lực học mình không thể so bì bè bạn và cũng có thể vì kinh tế gia đình mà không có điều kiện đi vào một trường đại học khác, khi đó sự lựa chọn con đường lính nghĩa vụ là an toàn và đương nhiên cũng phải qua những điều kiện khác.

Cũng có nhiều em, cháu sau khi vào nghĩa vụ đã tranh thủ đèn sách, tiếp tục thử tài ở kỳ thi tiếp theo và họ đã toại nguyện. Nhiều em đã vươn lên, trưởng thành lên từ chính con đường nghĩa vụ, được tôi luyện cả về bản lĩnh và tri thức, kinh nghiệm và thể hiện tốt khi đảm nhiệm công việc.

Tuy nhiên, dù ở mức nào thì nó cũng có lim, có giới hạn. Khoá chúng tôi thi tuyển vào An ninh năm 1995, tỷ lệ chọi ngày đó cũng ở mức trên dưới 30 lấy 1. Năm nào, cùng với sinh viên phổ thông trúng tuyển thì cũng có tỷ lệ lính nghĩa vụ đỗ đạt, nhưng đều ở mức khiêm tốn, không quá 5%. Ví như khoá D27 chúng tôi có gần 500 sinh viên trúng tuyển (tổng cả An ninh và Cảnh sát) thì số lính nghĩa vụ trúng tuyển tầm 13, 14 người, tức khoảng 3%. Đó là những người đã vượt qua lò lửa thực sự bởi cả tiểu đoàn mấy trăm người, chỉ vài chục người đủ sức ôn thi đại học và chỉ 1-2 người đỗ, thậm chí không ai đỗ.

Với sự sàng lọc như vậy, các anh lính nghĩa vụ khoá chúng tôi ngày đó có kinh nghiệm, có tư cách đàn anh nên được phân công làm lớp trưởng, lớp phó và hầu hết họ đều thể hiện được năng lực, trình độ trong môi trường đào tạo của học viện.

Nhưng con số đó chỉ vài phần trăm trong tổng số sinh viên Học viện, duy trì tỉ lệ đó suốt chiều dài lịch sử.

2. Thứ hai, về thương hiệu Học viện An ninh, Cảnh sát

Là hai trung tâm đào tạo đầu ngành của lực lượng, có bề dày lâu đời, đây chính là hai lò cung cấp nhân lực chủ chốt cho cán bộ trong Công an. Mấy chục năm qua, điểm đầu vào của 2 học viện đều ở top đầu của cả nước, trong đó số sinh viên các trường chuyên, lớp chọn vào đây khá nhiều. Chúng tôi vẫn luôn tự hào về ngôi trường mình học (Học viện An ninh) mà nói với nhau rằng, chính vì sự nghiêm túc, vì sự chặt chẽ tuyển lựa đầu vào mà những gia đình xuất thân từ nông dân như chúng tôi mới có cơ hội vào đây. Tôi nhìn trong lớp D27 C ngày đó, không thấy ai con em giám đốc, phó giám đốc, cục trưởng nào cả. Các bạn đều mua mì tôm Miliket cân, pha chung ấm nước và đến giờ là ôm sách lên thư viện, học và học. Vào phòng thi, không ai dám mang tài liệu bởi bị bắt thì coi như năm đó kỷ luật, đi tong.

Có lẽ bởi đầu vào và quy trình đào tạo chặt chẽ như thế nên khi ra trường, các học viên mang tên C500 nói riêng, An ninh, Cảnh sát nói chung được công an các đơn vị, địa phương tín nhiệm. Nhiều người nói, chỉ cần tiếp xúc một lúc, họ sẽ nói rằng bạn học ở đâu, có phải dân Học viện An ninh không! Cảm xúc đó thật tuyệt.

Bây giờ trong Công an, hầu hết đã phổ cập bậc đại học. Hệ trung cấp được đào tạo thêm để cấp bằng đại học, thạc sĩ và cả tiến sĩ. Không những vậy, lính nghĩa vụ bây giờ nhiều người cũng đã có bằng tiến sĩ, cả phó giáo sư, nghĩa là sự học luôn cởi mở cho những ai vươn lên. Tiến sĩ rồi thì người ta cũng ngại nhắc đến cái thời đi lính nghĩa vụ ngày xưa, coi đó là một thời kỷ niệm. Thế nhưng, trong CAND người ta vẫn có sự tôn trọng riêng: Họ không hỏi bằng thạc sĩ, tiến sĩ gì mà hỏi, có phải từ lò Học viện An ninh, Cảnh sát không.

Điều đó nói lên thương hiệu của mái trường. Và suy cho cùng, cuộc đời mỗi người có thể đi qua rất nhiều kỳ thi, rất nhiều trường học nhưng kỳ thi quan trọng nhất, kỳ thi khẳng định năng lực, trình độ bản thân, đó là kỳ thi đại học. Việc đào tạo cũng vậy, không môi trường đào tạo nào nghiêm túc, quy củ, bài bản và chất lượng như đào tạo đại học hệ chính quy.

Chúng tôi hiểu rõ điều đó nên dù sau này, chúng tôi có học thạc sĩ, tiến sĩ, học cao cấp, học bằng này bằng nọ thì những bằng đó dù phấn đấu thật nhưng nhiều khi nghĩ chỉ như giấc mơ trưa, chỉ đào tạo đại học hệ chính quy là gian nan, vất vả, thực chất nhất. Một giai đoạn đào tạo mà trước khi thi, gấp sách lại thì nắm được toàn bộ số trang trong đó viết những gì.

Tuy nhiên, theo năm tháng, gần đây có người nói chất lượng giờ không đều như trước? Đặc biệt, từ ngày thi 3 chung, rồi 2 chung, chỉ tiêu tuyển sinh lên cả nghìn mỗi khoá, dù điểm đầu vào cao chót vót nhưng theo các thầy giáo nói thì điểm cao chưa hẳn ruột đỏ. Nghĩa là đầu vào có vấn đề.

3. Về thi trắc nghiệm: Hình thức thi này phương Tây áp dụng từ lâu, gần đây ta đưa vào. Nhưng phương Tây có vẻ gian dối thi cử không ghê gớm như mình. Ở mình đi thi hay nghĩ cách gian lận, thói ấy có từ xa xưa. Trong các hình thức thi thì trắc nghiệm dễ tiêu cực nhất, chỉ cần 5 phút cuối chờ đáp án hoặc nhắc từ người khác là tô đẹp mà không cần viết lách gì.

Về nguyên tắc, đã học các môn xã hội ngoài việc nhớ thì phải có tư duy, viết lách, thể hiện ra văn bản được. Trắc nghiệm làm như cái máy, không thể hiện được tư chất của khoa học xã hội, nhất là về lý luận. Kể cả Toán cũng vậy. 50 tự luận, 50 trắc nghiệm là hợp lý. Giả như học Sử mà chỉ tô thôi, học Địa chỉ tô thôi, Toán cũng tô… mà không diễn đạt được bằng văn phong, bằng lời giải thì khác gì người câm ra ám hiệu bằng cử chỉ, hiểu đấy nhưng không nói được.

4. Gặp các em, các cháu nghĩa vụ, mình hiểu họ cũng tâm tư và muốn phấn đấu có công việc ổn định. Đi nghĩa vụ mà ra quân về lại chốn quê thì gian khó lắm. Nếu giữa bộn bề tập luyện mà cháu nào vẫn say mê đèn sách để rồi đỗ đạt, để vào Học viện An ninh, Cảnh sát thì niềm hạnh phúc ấy còn gì lớn bằng. Nhưng nó phải thực chất.

Nay thì gần vạn học sinh phổ thông trổ tài mà chỉ có 80 em lọt vào Học viện An ninh mới thấy độ khốc liệt thế nào. Bao nhiêu em trường chuyên lớp chọn ở xứ học Thanh Nghệ Tĩnh, Thái Bình, Nam Định… đã dang dở giấc mơ. Thế mà 61% em vào Học viện lại từ lính nghĩa vụ, một con số khó thể tin nổi. Khác với học sinh phổ thông, vừa rồi dư luận nói có nơi lính nghĩa vụ họ biết cách phải làm gì để “bài đẹp”, thậm chí có khi được “giám thị chỉ bài cho bé tập tô” ngay khi thi cho nên thanh tra, chấm lại không thể làm được gì (cái này chưa có kiểm chứng, không rõ có phải thế không).

Chúng tôi cũng muốn các em sau nghĩa vụ thì có việc gì đó ổn định, lo cuộc sống sau này. Nhưng tất nhiên đó không phải là khoác lên mình thương hiệu Học viện AN, CS bằng cách không chính đáng. Còn nếu các em phấn đấu vào được bằng năng lực thì như bao thế hệ đi trước, rất đáng trân trọng.

Tôi biết, nhà trường băn khoăn lắm, lo lắng lắm. Nhiều giảng viên nói họ rất tâm tư, rất buồn. Nhưng nhà trường chưa có hành lang pháp lý để làm việc này…

Nhà trường không muốn dư luận gọi Học viện thành doanh trại cảnh sát cơ động.

Thật trăn trở…