Vụ Trịnh Xuân Thanh: Lời chào thân ái từ Hà Nội

Vào ngày 1 tháng 8 năm 2001, một người Việt trẻ, 25 tuổi, sang Đức, vào ở trong một phòng đơn trong một ký túc xá tại thành phố nhỏ bé trong vùng Bayern, Murnau Cạnh Hồ Staffel, và bắt đầu học một khóa tiếng Đức. Nước Cộng hòa Liên bang đã mời anh ấy sang. Chính xác hơn: cơ quan tình báo nước ngoài BND.

16 năm sau, vào ngày 23 tháng 7 năm 2017, cũng chính người đàn ông đó lại bước vào một căn phòng trong nước Đức, trong Nhà trọ Kiez, Berlin-Friedrichshain. Chỉ là lần này thì anh ta không ở lâu, mà lại thanh toán tiền rời nhà trọ ngay trong ngày. Anh ta tên là Vũ Quang Dũng và là nhân viên của Tổng Cục 1, Bộ Công an. Tình báo.

Trong cùng ngày hôm đó, một người Việt Nam khác biến mất ngay giữa Berlin. Ông ta tên là Trịnh Xuân Thanh và đã nộp đơn xin tỵ nạn chính trị ở Đức vài tuần trước đó. Ông ấy tự nhìn mình như là nạn nhân của một cuộc tranh giành quyền lực trong giới lãnh đạo cộng sản. Chính phủ Việt Nam nói ông ta tham nhũng. Hơn một tuần sau đó, Trịnh Xuân Thanh lại xuất hiện, trên truyền hình nhà nước, gầy ốm, trông giống như một con ma. Ông ấy nói, ông tình nguyện trở về quê hương. Ông ta có nguy cơ bị án tử hình.

Các nhân viên điều tra, tìm kiếm ông từ Đức, đã biết chắc ngay từ lúc đó: Ông ta bị bắt cóc, bởi mật vụ của chính đất nước ông.

Một năm yên lặng đáng ngạc nhiên

Vụ việc này cách đây đã một năm rồi. Lúc đó, Bộ Ngoại giao nói về một “vụ vi phạm luật pháp Đức và luật pháp quốc tế trắng trợn và chưa từng có”, hai nhân viên sứ quán phải rời nước Đức. Nhỏ nhẹ hơn ngay sau đó là việc đối tác chiến lược với Việt Nam bị tạm ngưng, viện trợ phát triển bị cắt giảm, người Việt với hộ chiếu ngoại giao bây giờ cần một thị thực nhập cảnh để vào nước Đức.

Lúc đó, chính phủ liên bang thông báo rằng người ta hoàn toàn không biết gì về các kế hoạch bắt cóc này, vì vậy mà sự việc này là đáng tiếc, nhưng không có thể ngăn chận được. Không có ai hỏi thêm, không có tường trình trong Quốc Hội. Đó là một năm yên lặng đáng ngạc nhiên.

Chỉ có các nhân viên điều tra là ghép lại những gì đã thật sự xảy ra. Một người đàn ông bị cáo buộc đã tham gia vào vụ đó hiện đang đứng trước Tòa án Berlin. Ông ta đã nhận tội và theo dự định là sẽ bị tuyên án trong tuần tới đây.

Nhưng vụ việc này đi xa hơn một vụ tội phạm. Người Việt ở Đức bây giờ tự hỏi, họ thật ra đứng về phía nào – có những người nào đó bị dọa giết. Và cho tới ngày nay thì câu hỏi sau đây vẫn chưa được giải đáp: Cơ quan nhà nước Đức lẽ ra đã có thể ngăn chận được vụ bắt cóc này hay không?

Chương 1: Một vụ án đặc biệt

Xuân 2018, Berlin, Tòa Thượng thẩm Tiểu bang. Tổng Công tố buộc tội một người đàn ông, vì ông ta được cho là đã tham gia vào trong vụ bắt cóc. Cáo trạng buộc tôi ông đã thuê ba chiếc ô tô được sử dụng trong vụ bắt cóc và đã lo liệu phòng ngủ khách sạn cho người được cho là cầm đầu. Những tội phạm nhỏ mà lực dập của nó chỉ được bộc lộ ra ngoài qua một phần phụ: “Hoạt động gián điệp tình báo”. Và: “Chống lại nước Cộng hòa Liên bang”.

Người đàn ông này có tên là Long N. H. Ông ta 47 tuổi và có một văn phòng chuyển tiền ở Prague.

Nhưng tòa án không chỉ muốn biết bị cáo đã làm những gì. Hai nữ thẩm phán và ba thẩm phán của tòa muốn truy cứu cuộc phiêu lưu toàn cầu của kẻ bị bắt cóc. Họ hỏi nhân chứng, những người đã quan sát thấy Trịnh Xuân Thanh cùng với cô nhân tình của ông ta, người mà ông đang đi dạo mát cùng trong Tiergarten ở Berlin, bị lôi vào trong một chiếc buýt VW như thế nào vào lúc 10 giờ 47. Họ để cho các nhân viên cảnh sát điều tra tường thuật, người bị bắt cóc được mang vào trong Sứ quán Việt Nam và bị giam giữ ở đó ra sao, khi các nhân viên điều tra đã bắt đầu tìm kiếm ông ta từ lâu.

Long N. H., bị cáo ở Berlin, dường như không nhận biết được gì nhiều từ tất cả những việc đó. Với cái lưng còng, ông ta ngồi cạnh hai người phiên dịch đang dịch đồng thời ra tiếng Việt cho ông ta tất cả những gì được nói ra qua một tai nghe, nhưng không dịch những gì là hàm ý. Vì vậy mà ngay đến cả câu hỏi của nữ thẩm phán, rằng ông có thật sự đang nhai kẹo cao su trong phiên tòa hay không đã trở thành một màn kịch nhỏ, cho tới khi ông ấy hiểu rằng ông cần phải nhả cái cục ấy ra. Và rồi ông nhìn với một ánh mắt trống rỗng, như thể sự việc không phải là về ông ấy. Cũng đúng là không phải về ông ấy.

Địa hình còn chưa biết đến

Vụ án này mang nhiều yếu tố chính trị và nó đi trên một địa hình còn chưa có ai biết đến. Trong những hàng ghế người xem có nhân viên của đại sứ quán Việt Nam ngồi, quan sát thật kỹ vụ xử án này. Hiện nay, tòa án Đức đã quen với Chủ nghĩa Hồi giáo bạo lực. Nhưng với chế độ ở Việt Nam thì còn chưa.

Vì vậy mà một câu hỏi đơn giản đã gây ra nhiều chấn động. Người vợ của nạn nhân vụ bắt cóc được mời ra tòa như là nhân chứng. Bà thẩm phán hỏi: “Chồng bà có nói ông ấy trở về Việt Nam như thế nào không?” Người vợ cẩn thận nhìn sang bên trái, đến luật sư của bà. “Tôi có được phép xin tạm dừng không?”

Vào buổi sáng, bà ấy đã được ba vệ sĩ hộ tống, qua một cầu thang có che chắn đi trực tiếp vào phòng xử án 145a. Một người phụ nữ mảnh mai, bà ấy mặc một cái áo khoác màu xanh thanh lịch và dùng một tờ giấy che mặt.

Bà ấy kể lại việc chồng bà thăng tiến như thế nào, trên trường chính trị và trong kinh tế, leo lên cho tới hàng đầu của bộ phận xây dựng của tập đoàn dầu khí nhà nước, đến chức phó chủ tịch một tỉnh. Việc trước đây nhiều năm đã có những lời cáo buộc ông ta như thế nào, nhưng lần đó thì người ta nói rằng ông ấy vô tội. Và rồi những kẻ nắm quyền lực mới lại lôi câu chuyện cũ ra như thế nào.

Cảnh báo từ Hà Nội

Bà kể, bà với ba đứa con của bà đã chạy trốn sang Đức như thế nào. Chồng bà sang sau vào ngày 20 tháng 8 năm 2016 như thế nào. Bà nói về một cuộc sống ẩn dật ở Berlin và nỗi lo sợ bị tìm thấy. Mặc dù vậy, những lời cảnh báo từ Hà Nội vẫn đến được với bà. Cảnh báo, rằng điệp viên đã được giao nhiệm vụ đi tìm họ. Bà nghe được, rằng Việt Nam đã yêu cầu nước Đức dẫn độ. Vì vậy mà Trịnh Xuân Thanh đã đưa đơn xin tỵ nạn chính trị trong tháng 5 năm 2017, vài tuần trước khi bị bắt cóc. Thế nhưng ông ấy không thoát khỏi cánh tay dài của nhà nước độc tài ấy.

Sau khi tạm ngưng, người vợ của ông ấy từ chối không trả lời câu hỏi của nữ thẩm phán. Một cuộc thảo luận bùng phát ra trong phòng xử: Quyền từ chối cung cấp thông tin của nhân chứng có hiệu lực ở đây hay không?

Nữ luật sư của Trinh Xuân Thanh xen vào. Vì ông ấy là người kiện phụ nên Petra Schlagenhauf được phép nói trong phòng xử: “Thân chủ của tôi hiện đang ngồi trong tù ở Việt Nam”, bà nói. “Nếu như ông bị gán cho những lời nói nào đó về việc giam cầm thì điều đó có thể dẫn tới sự trả thù”. Sẽ như thế nào khi bị cáo chuyển thông tin về Việt Nam, hay luật sư của ông ta?

Tòa án quyết định: người vợ phải trả lời, không có khán giả trong phòng xử, những người tham gia vụ xét xử này phải có nhiệm vụ giữ bí mật. Cứ như là nhiệm vụ và quy định đã có thể ngăn chận được bất cứ một người nào đó không gây ra vụ án này.

Chương 2: Người ta lột trần điệp viên ra sao

Các nhân viên điều tra gặp may. Nếu như các nhân chứng trong Tiergarten không ghi lại bảng số xe của chiếc VW buýt và nếu như chiếc xe cho thuê này không có hệ thống định vị, thì có thể là những người bắt cóc không bao giờ bị tìm ra.

Nhưng vì vậy mà các nhân viên điều tra thuộc Ban Trọng án 4 của Cục Cảnh sát Hình sự Tiểu bang Berlin biết chính xác tuyến đường mà chiếc xe bắt cóc đã chạy qua. Họ tìm ra những khách sạn mà các điệp viên đã trọ ở trong đó, hai trong số đó ở ngay cạnh Sheraton, nơi mà Trịnh Xuân Thanh đã ngủ qua bốn đêm với tình nhân của ông ta. Họ có thể xem xét hàng giờ những gì mà máy quay giám sát đã ghi lại.

Một người đàn ông nhỏ với gương mặt tròn như mặt trăng và đầu hói phân nửa hay xuất hiện ở đó. Khi một nhân viên cảnh sát hình sự nhờ vào công cụ tìm ảnh của Google mà nhận dạng ra ông ấy thì người ta có thể khẳng định được: Đây là một vụ bắt cóc được tổ chức từ tít ở trên cao.

Người đàn ông đó là trung tướng Đường Minh Hưng. Người phó Tổng cục An ninh trong Bộ Công an, hai ngôi sao vàng trên cầu vai, đã đích thân đi đến Berlin. Và ông ta đăng ký khách sạn với tên thật của ông. Những người bắt cóc cảm thấy an toàn.

Học tiếng Đức cho công việc bắt cóc

Một người bắt cóc khác bị nhận dạng, vì ông tướng keo kiệt. Khách sạn Berlin, Berlin chận một khoản tiền trên thẻ tín dụng của Hưng vì lý do an toàn. Khoản tiền này không được trả lại, một lỗi lầm. Viên tướng gửi một thư điện tử khiếu nại và đưa một số điện thoại cầm tay cho trường hợp cần phải hỏi lại.

Có một tài khoản trên Facebook liên kết với số điện thoại này. Các nhân viên điều tra nhập tên họ đó vào các ngân hàng dữ liệu. Tìm thấy. Người đàn ông này là một người quen cũ: Vũ Quang Dũng, người đã từng nhận học bổng của BND.

Năm 2001, ông ta đã ở Đức hơn tám tháng, khóa học tiếng Đức 20 tuần ở Viện Goethe đã khiến cho BND tốn mất 5.368,57 euro. Thông tin này xuất phát từ hồ sơ của BND và của Sở Ngoại kiều. Sau đó, ông ta liên tục sang Đức. Ngày nay, ông ta là phó phòng “Liên lạc”, chịu trách nhiệm cho các quan hệ với các cơ quan tình báo nước ngoài. Cho vụ bắt cóc, ông ta không chỉ quan trọng vì nói được tiếng Đức. Mà cũng là vì ông ta có nhiều quan hệ tốt.

Với tất cả những kết nối điện đàm giữa những chiếc máy điện thoại cầm tay đã đóng một vai trò nào đó trong vụ bắt cóc, các nhân viên điều tra đã lập nên một giản đồ. Mạng lưới của những kẻ bắt cóc.

Trên đường tìm một chuyến bay

Dần dần, các nhân viên điều tra đã thấy rõ có bao nhiêu người tham gia vào âm mưu này. Họ nhìn thấy nhóm người đến từ Prague, nhóm từ Paris, nhân viên sứ quán mà một phần vẫn còn ở Đức vì được hưởng quyền miễn trừ. Các nhân vật chính là Vũ Quang Dũng, viên tướng và một điệp viên cấp cao mà các liên hệ điện thoại của ông ta cho thấy rằng ông ta phải cùng điều khiển cuộc bắt cóc. Cho tới nay, các nhân viên chỉ biết rằng ông ta sử dụng một chiếc điện thoại thông minh hiệu Samsung với thẻ sim trả trước.

Ai muốn mang một người bị bắt cóc từ Đức về Việt Nam đều đứng trước một vấn đề: Sớm hay muộn thì người này phải bước lên một chiếc máy bay và ở cảng hàng không thì hành khách bị kiểm soát. Các nhân viên điều tra biết rõ: Họ phải tìm ra chuyến bay. Nhưng đầu tiên thì họ lại đáp xuống ở khách sạn Borik nằm trên một ngọn đồi ở Bratislava, thủ đô của Slovakia.

Ba ngày sau vụ bắt cóc, hai chiếc ô tô, một chiếc Range Rover và một chiếc Mercedes Vito đi đến đó. Những người ngồi bên trong, các nhân viên điều tra chắc chắn như vậy: một vài người bắt cóc và người bị bắt cóc. Và rồi thì sự việc trở nên khó khăn cho các nhân viên điều tra. Điệp viên Việt Nam có thể liên tục qua lại nhiều nước khác nhau. Cảnh sát Đức không thể làm như vậy được. Tổng Công tố phải đưa đề nghị nhờ giúp đỡ, việc này mất thời gian và trong trường hợp của Slovakia thì họ chỉ được trả lời một cách sơ sài.

Trong khách sạn Borik có một nhóm người họp lại với nhau vào ngày thứ Tư sau vụ bắt cóc, những người mà người ta không thể nào tưởng tượng hơn thế được trong truyện trinh thám gián điệp này. Chủ nhà là nguyên Bộ trưởng Bộ Nội vụ Slovakia Robert Kaliňák. Có bốn người Việt ở đó, trong đó có Tướng Hưng, người đã điều động vụ bắt cóc ở Berlin, và một tướng hai sao khác từ Bộ Công an. Người dẫn đầu phái đoàn tên là Tô Lâm. Ông ta là Bộ trưởng Bộ Công an, đích thân người sếp của công an và mật vụ.

Kẻ bắt cóc trên đường về nhà

Cuộc gặp gỡ, theo điều tra của báo taz, chỉ kéo dài 50 phút. Cuộc hội nghị này chỉ được lên kế hoạch trước đó một hay hai ngày và là một cái cớ tốt cho người Việt để hỏi mượn những người bạn Slovakia của họ một chiếc máy bay. Thêm tám người Việt nữa gia nhập vào nhóm, trong số đó là Vũ Quang Dũng, người đã nhận học bổng của BND. Một nhóm người bắt cóc trên đường về nước.

Những người khách còn không có cả thời gian để dùng món tráng miệng. Chiếc A319 bay sang Moscow đang chờ ở gian đi cho VIP tại cảng hàng không. Vào lúc 14 giờ 46, chuyến bay SSG004 cất cánh, có mười hai hành khách trên máy bay, tất cả đều có hộ chiếu ngoại giao. Một trong số đó, các nhân viên điều tra chắc chắn, là người bị bắt cóc Trịnh Xuân Thanh. Tất nhiên là không dưới tên thật của ông ta.

Qua đó có thể thấy rõ: một nước đối tác nằm trong Liên minh châu Âu đã vướng vào vụ bắt cóc một người đang xin tỵ nạn tại Đức. Khi sự nghi ngờ này xuất hiện vào cuối tháng Tư, Thủ tướng Slovakia  Peter Pellegrini đã hứa với Thủ tướng Merkel rằng sẽ làm rõ mọi việc. Kể từ lúc đó, người ta không nghe được gì nhiều từ ông ấy.

Các nhân viên điều tra không biết rõ kẻ bị bắt cóc từ Moscow tiếp tục về Việt Nam như thế nào. Đầu tháng 8 năm 2017, họ giao nhiệm vụ cho người nữ nhân viên liên lạc của Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang tìm xem liệu người bị bắt cóc có ở trên một chuyến bay nhất định hay không. Vietnam Airlines, ký hiệu bay VN64, bay từ Moscow-Domodedovo vào ngày 27 tháng 7 lúc 19 giờ. Nữ nhân viên liên lạc hỏi mật vụ Nga FSB và ba tháng sau đó báo cáo về Đức: Cô không nhận được trả lời và vì cô không cho là sẽ có một câu trả lời nên đã không hỏi tiếp.

Chương 3: Người cộng sản và kẻ phản bội nhân dân

Anh ấy đếm từng phút một, xem tin tức từ Berlin đã tìm được độc giả của nó như thế nào. Phiên xử tạm ngưng vào giữa trưa và nhà báo Lê Trung Khoa đã dùng thời gian đó để ghi lại một video: bị cáo đã nhận tội tham gia, bây giờ Lê giải thích chi tiết điều đó, máy quay nghiên ngã. Anh đưa nó lên Facebook.

Vài giờ sau đó, nó được gần 50.000 người Việt xem. Lê cười. Nhưng anh cũng cười như vậy khi nói về những lời đe dọa giết anh.

Lê Trung Khoa là một trong những nhà báo Việt quan trọng nhất ở Đức. Kiểm duyệt truyền thông thống trị ở quê hương anh, trên danh sách tự do báo chí của “Phóng viên Không Biên giới”, Việt Nam đứng ở hạng 175 trên 180. Trang của anh – thoibao.de – chỉ có thể tiếp cận được từ đó qua những con đường vòng. Hè vừa rồi, anh là nhà báo đầu tiên tường thuật về vụ bắt cóc này. Đầu tiên trên thế giới.

Cho tới năm 2016 Lê Trung Khoa là những gì mà người ta gọi là trung thành với đường lối. Khi sứ quán gọi điện yêu cầu sửa đổi bài viết thì anh sẽ làm điều đó.

Cộng đồng chật hẹp

Trước đây một năm, anh ấy đã không tường thuật về chuyến đi thăm của thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị Thượng đỉnh G-20 ở Hamburg trong âm điệu yêu nước như Hà Nội mong muốn. Lê Trung Khoa nhận được những lời đe dọa giết chết và đi báo cảnh sát. Sau đó, anh chụp cho mình một tấm hình với thẻ báo chí Đức trước trụ sở cảnh sát và đưa lên trang mạng của anh. Thông điệp: Tôi là một nhà báo Đức. Đây không phải là Việt Nam.

Từ khi Lê Trung Khoa tường thuật về vụ bắt cóc, sứ quán không gọi điện thoại cho anh nữa. Các tập đoàn nhà nước đã đăng quảng cáo ở anh cũng không gọi. Bây giờ có người gọi anh là tên phản bội nhân dân, người khác thì xin chụp hình với anh, như thể anh là một ngôi sao.

Cộng đồng rất chật hẹp. Có cùng quê, miền Bắc hay miền Nam của nước này tạo thành cấu trúc cho cộng đồng ở đây. Và sự gần gũi với chế độ. Các nhà ngoại giao là khách mời danh dự tại những buổi tiệc gia đình hay lễ lạc của các hội, họ là những người mang lại các hợp đồng béo bở cho người cùng quê hương với họ.

Chỉ là bây giờ thì không phải ai cũng muốn có. Một người thuật lại cho báo taz, rằng sứ quán đã muốn giao cho anh nhiệm vụ làm trưởng đoàn du lịch cho một phái đoàn công an, nhưng anh đã từ chối vì sợ dính líu vào những việc làm mờ ám.

Lòng trung thành dịch chuyển

Một người khác đã báo ngay với cảnh sát sau vụ bắt cóc, rằng một người quen trong sứ quán đã nhờ anh ta lấy hộ hành lý trong khách sạn của một phụ nữ Việt đã ngã bệnh. Đó là hành lý của cô người tình bị bắt cóc, người mà ngay trong tối hôm đó đã bị mang về Hà Nội trong một chuyến bay theo lịch trình thường xuyên. Một lời khai chống lại một nhà ngoại giao – cách đó vài tháng vẫn còn không thể tưởng tượng ra được.

Hầu như chỉ có người Việt là theo dõi sự dịch chuyển của lòng trung thành trong phòng xử. Trong một hàng ghế dành cho khán giả có nhân viên của sứ quán ngồi, hai người của hãng tin nhà nước, thỉnh thoảng có người thân của bị cáo. Họ bị những người thuộc phe đối lập ngồi ở hàng ghế khác gọi là “cộng sản”. Những người đó là “những kẻ phản bội nhân dân”. Lê Trung Khoa ngồi ở hàng đầu ở chỗ các nhà báo.

Cuối tháng 6, cảnh sát Berlin nhận được một tin báo. Nặc danh. Lại có thêm kế hoạch cho một vụ âm mưu: nhà báo Lê Trung Khoa cần phải biến mất. Có thể là sẽ bỏ thuốc độc hay tông bằng ô tô.

Cảnh sát nói với báo taz, rằng không có nguy cơ tăng cao cho sự an toàn của người Việt ở Đức. Nhưng họ mời Lê Trung Khoa đến nói chuyện và ghi lại cho ông một số điện thoại. Anh ấy nên gọi số điện thoại đó khi có việc gì khiến cho anh phải chú ý đến. Hay có cảm giác bị đe dọa.

Chương 4: Người Đức biết những gì?

Một cơ quan tình báo nước ngoài bắt cóc một người đàn ông – và không ai biết gì về những công việc chuẩn bị trước đó. Nếu như người ta tiến hành điều tra ở các bộ, các cơ quan mật vụ, trong những hồ sơ điều tra và các bản báo cáo của cảnh sát, thì có một hình ảnh khác xuất hiện. Chính phủ Việt Nam đã thúc giục các cơ quan nhà nước Đức, thậm chí cả các bộ trưởng Đức hãy cho dẫn độ Trịnh Xuân Thanh trước vụ bắt cóc này, cho tới mức mà các cơ quan nhà nước phải hiểu rõ: Họ muốn có người đàn ông này bằng mọi giá.

Thu 2016, Trịnh Xuân Thanh chạy trốn khỏi Việt Nam. Để tìm ông ta, chính phủ gửi cảnh sát của Cục Truy nã Tội phạm C52 sang châu Âu. Họ tìm ông ta ở Prague, ở Đức. Hai nhân viên của Bộ Công an sang Berlin, để “hỗ trợ sứ quán”, theo như một công văn của Cảnh sát Liên bang [Đức] gửi cho Cục Cảnh sát Hình sự Tiểu bang [Berlin] trong năm nay.

Ở Hà Nội, Bộ Công an triệu tập nhân viên liên lạc của Cảnh sát Liên bang [Đức] trong tháng 9 năm 2016, ba lần. Người này được trao cho một lá thư, gửi Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Trong đó: Lời yêu cầu truy nã và dẫn độ. Nhân viên cảnh sát này chuyển nó về Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang. Sau đó, đích thân giám đốc Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang nhận được một cuộc gọi điện thoại từ Hà Nội. Vào thời điểm này, Trịnh Xuân Thanh đã bị truy nã quốc tế qua Interpol.

Lại có nhiều phái đoàn sang Đức. Vào ngày 13 tháng 9 năm 2016, người Việt nói chuyện trong trụ sở Cảnh sát Liên bang ở Potsdam, thêm một lần nữa vào ngày 22 tháng 9. Người Việt nói rằng họ sẽ chịu phí tổn cho lần dẫn độ.

Một lệnh bắt giam không có chữ ký

Thủ tướng Việt Nam gửi một bức thư cho Angela Merkel. Trong thư trả lời, bà thủ tướng chỉ đến nền tư pháp độc lập, có quyền quyết định về việc dẫn độ. Sau đó, ông thủ tướng đề cập trực tiếp với bà về việc này, đầu tháng 7, ở rìa của Hội nghị Thượng đỉnh G-20 tại Hamburg.

Các cơ quan có thẩm quyền ở Đức đã nhận ra lực nổ của vụ việc này từ lâu. Họ cho rằng việc đó có thể xảy ra, tức là Trịnh Xuân Thanh có nguy cơ đối đầu với một vụ xử án chính trị. Công văn xin dẫn độ về mặt hình thức là không đầy đủ, lời cáo buộc chỉ được mô tả một cách mơ hồ: Là sếp của doanh nghiệp nhà nước, Trịnh Xuân Thanh được cho là đã làm thua lỗ mất 120 triệu euro. Lệnh truy nã còn không được một quan tòa ký tên.

Vì vậy mà các cơ quan nhà nước quyết định không bắt giam người đang được tìm kiếm này. Ông ta chỉ được truy tìm với mục đích xác định nơi ở. Để nói chung là tìm ra nơi ở của ông ta.

Người Việt không bỏ cuộc: Họ chỉ đến những nơi tình nghi là nơi ở, gửi số điện thoại di động Đức và bức ảnh chụp một biển số xe có thể dẫn đến chỗ của ông ấy.

Có những tin đồn

“Bây giờ nhìn lại”, một nhân viên thuộc Phòng Truy nã Interpol của Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang nói trước tòa, “thì chúng tôi lấy làm ngạc nhiên.” Bao nhiêu thông tin chi tiết như vậy, tốn công sứ thu thập đến như vậy. Công việc làm của mật vụ.

Không có bằng chứng cho thấy rằng người Việt đã nói thẳng: Nếu các anh không giao Trịnh Xuân Thanh thì chúng tôi sẽ bắt cóc hắn. Nhưng có tin đồn. Có ai đã nghĩ đến việc người ta phải bảo vệ con người đang xin tỵ nạn này không? Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Cơ quan Bảo vệ Hiến pháp [phản gián] và BND không trả lời.

Từ giới an ninh chỉ nghe được rằng Cơ quan Bảo vệ Hiến Pháp, có thẩm quyền về phản gián trong nước, không  được BND thông tin. Cơ quan này không được thông báo rằng có những điệp viên mà người ta biết tên họ đã đi vào nước Đức. Nhưng việc mà một cơ quan tình báo nước ngoài dám hành động như vậy thì thế nào đi nữa cũng không có ai nghĩ ra.

Trong khi đó thì đã có bằng chứng cho thấy mật vụ Việt Nam đã nhiều lần bắt cóc người đồng hương ở nước ngoài. Nhưng đó là ở Đông Nam Á, xa xôi. Một vụ bắt cóc từ một cơ quan tình báo nước ngoài ở Đức – lần cuối cùng mà người ta biết được một vụ như thế là vào cuối cuộc Chiến tranh Lạnh.

Việt Nam là chiếc neo của Phương Tây ở trong khu vực

Nước Đức và Việt Nam liên kết với nhau qua một quan hệ mà người này gọi là thực dụng, người kia thì gọi là tốt đẹp. Năm 2011, nữ thủ tướng Merkel và nguyên thủ tướng Việt Nam đã thỏa thuận một đối tác chiến lược. Hai Bộ Tư pháp hợp tác chặt chẽ, các phái đoàn Đức thường xuyên sang thăm Việt Nam và ngược lại. Và không được phép quên: Bộ An ninh Quốc gia của Cộng hòa Dân chủ Đức đã giúp người Việt hiện đại hóa cơ quan mật vụ của họ cho tới năm 1989.

Việt Nam, đó là chiếc neo của Phương Tây trong khu vực này. Đối với các cơ quan mật vụ Đức và Mỹ thì chăm sóc mối quan hệ với Hà Nội là điều quan trọng, để biết nhiều hơn về Trung Quốc. Có lẽ là còn quan trọng hơn một vụ xúc phạm về ngoại giao. Và số phận của mộtt con người tỵ nạn.

Và vậy mà Vũ Quang Dũng đã bước vào cuộc chơi, nhân viên mật vụ đã học khóa ngôn ngữ ở Đức. Nước Đức thường xuyên đưa ra những khóa học ngôn ngữ như vậy cho các lực lượng an ninh từ những quốc gia mà trong đó luật lệ và an ninh còn ở trong tình trạng cần phải được xây dựng thêm. Việc này được gọi là giúp đỡ đào tạo. Chỉ là, không bao giờ mà chỉ có một bên hưởng lợi từ những quan hệ như vậy.

Tháng 4 năm 2017, Vũ Quang Dũng xin thị thực cho nước Đức. Anh ta nêu một nữ nhân viên của BND ở Hà Nội ra như là người giới thiệu. Mục đích chuyến đi của anh ta: “Trao đổi với Phó Giám đốc BND”. Một cuộc hẹn với cấp cao.

“Không có nhận biết nào có thể sử dụng được trước tòa”

Một người khác cũng được đào tạo ở Đức: Lê Thanh Hải, ông ta là nhân viên liên lạc của cảnh sát Việt Nam ở Berlin, tức là người liên lạc cho các cơ quan nhà nước Đức. Năm 2012, anh ta là người nhận chương trình học bổng của Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang ở Berlin. Chương trình này bao gồm khóa học tiếng, hội thảo, thực tập. Phí tổn theo Bộ Nội vụ: hơn 22.000 euro.

Cả Lê Thanh Hải cũng sử dụng những mối quen biết của ông ta. Ông ta chính là người đã chuyển tiếp những chỉ dẫn đến các cơ quan Đức năm 2016. Ông ta chính là người đã đến nói chuyện với Cảnh sát Liên bang. Khi tất cả những việc đó không giúp ích được gì, ông ta bước lên chiếc xe Passat màu xanh nước biển của mình với biển số ngoại giao 0-147-15 vào ngày 25 tháng 7 và đi cùng với Vũ Quang Dũng và những người khác trong đoàn xe mà có lẽ là đã mang nạn nhân của vụ bắt cóc đến Brünn ở Séc, nơi mà từ đó người này được mang tiếp đi sang Slovakia.

Hai tháng sau vụ bắt cóc, BND trả lời theo yêu cầu của Cục Cảnh sát Hình sự: “Không có nhận biết nào có thể sử dụng được trước tòa” về việc Trịnh Xuân Thanh bị đàn áp về chính trị. Cũng có ít thông tin như vậy về chức vụ trong chính trị của ông ta, về việc ông theo phe phái chính trị nào, về cách thức hành xử của giới lãnh đạo Đảng đối với các đối thủ chính trị cũng như vụ xét xử tội phạm của ông ta ở Việt Nam. Không có gì hết.

Người nhận học bổng của Cục Cảnh sát Hình sự Liên bang Lê Thanh Hải trước sau vẫn sống ở Berlin. Anh ta hưởng đặc quyền miễn trừ ngoại giao. Và Vũ Quang Dũng ngày nay vẫn là người liên lạc cho Cơ quan Tình báo Liên bang ở Hà Nội.

Chương 5: Một vụ trao đổi

Sáng sớm này 29 tháng 7, sáu ngày sau vụ bắt cóc, một đoàn người đông bất thường đi vào phòng giam 12 trong trại giam B14 ở Hà Nội. Một ông tướng từ Bộ Công an đã đến đây, một người thuộc ban lãnh đạo trại giam tháp tùng ông ta, nhiều nhân viên canh gác và một bác sĩ của trại giam. Họ muốn đến gặp Trịnh Xuân Thanh. Nguyễn Văn Đài, một nhà luật sư nhân quyền ngồi cách đó vài gian nhớ lại và là người đã được phép xuất cảnh sang Đức trước đây vài tuần. Trong một quán cà phê ở Frankfurt am Main, ông kể lại thời gian ngồi tù của ông.

Trong trại giam, hằng tháng, tù nhân được phép tiếp người thăm một lần. Các cuộc trò chuyện bị giám sát. Phần lớn những người ngồi tù đều đọc sách, chạy tại chỗ hàng giờ liền để giữ gìn sức khỏe. Họ chỉ được phép ra khỏi phòng giam khi các nhân viên điều tra muốn tra hỏi. Lúc nào cũng cùng những câu hỏi đó. Hàng giờ liền.

Mặc dù vậy, tin lan truyền đi rất nhanh chóng, rằng tù nhân mới đến là người nổi tiếng cho tới đâu. Khi không có cai tù ở gần đó, các tù nhân trao đổi với nhau qua cửa sổ của họ, từ phòng giam này sang phòng giam khác. Thì thầm trao đổi thông tin. Trịnh Xuân Thanh không phản ứng, khi nhà hoạt động nhân quyền Nguyễn Văn Đài thử nói chuyện với ông ta.

Những vụ xử án Trịnh Xuân Thanh ở Việt Nam hiện nay đã kết thúc, hai án chung thân. Bộ Ngoại giao đã yêu cầu không được phép xử tử hình ông ta. Ông ta rút đơn kháng án trong tháng 5. Vì ông không hy vọng có được một cuộc xét xử công bằng, nữ luật sư Đức của ông nói. Và cũng có thể là vì đã được xác định từ lâu rồi, rằng sự tự do của ông ta không được quyết định trong phòng xử án.

Bộ Ngoại giao im lặng

Cuối tháng 6, tham tán thương mại của sứ quán Việt Nam nói chuyện phiếm bên lề một sự kiện ở Berlin. Đã có một thỏa thuận từ lâu giữa hai chính phủ, ông ta nói, từ tháng 12 năm 2017. Về việc cần phải bình thường hóa các mối quan hệ như thế nào. Nước Đức luôn luôn nhấn mạnh rằng để làm việc đó thì Trịnh Xuân Thanh phải được tự do. Bộ Ngoại giao không trả lời cho câu hỏi về một vụ trao đổi.

Nếu như Trịnh Xuân Thanh được tự do, thì cuối cùng Hiệp định Thương mại Tự do với Liên minh châu Âu mới có hiệu lực, một hiệp định rất quan trọng đối với Việt Nam.

Ông ta có thể nhập cảnh vào nước Đức bất cứ lúc nào. Vào ngày 5 tháng 12 năm 2017, gần nửa năm sau vụ bắt cóc, Cục Liên bang về Di dân và Tỵ nạn Liên bang đã chấp nhận cho ông tỵ nạn.

Sebastian Erb / Marian Mai / Christina Schmidt

Phan Ba dịch từ Taz.de