Chút suy nghĩ vụn về chuyện “Lớt phớt về chiến tranh Việt Nam”

LỚT PHỚT VỀ CHIẾN TRANH VIỆT NAM

The Vietnam War dài 10 tập của hai đạo diễn Ken Burns và Lynn Novick là bộ phim mới nhất về chiến tranh Việt Nam do người Mỹ thực hiện vừa phổ biến trên mạng Internet đang gây nhiều tranh cãi.

Một bộ phim, dù đạo diễn có cố sắp xếp các sự kiện và nhân vật theo kiểu gì thì cũng chỉ là một góc nhìn. Những người quảng bá cho bộ phim cũng từ đó mà hướng người xem theo quan điểm chính trị mà họ cần quảng bá. Từ một bộ phim mà kích ngòi cho những tranh cãi về xương máu, trong bối cảnh những nỗi đau của chiến tranh vẫn hiện hữu trong phần lớn gia đình người Việt, chẳng khác gì thúc đẩy sự tiếp diễn chiến tranh trong lòng người.

Tôi nghĩ nhiều về cách nghĩ của cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt (Sáu Dân) khi ông nói, nhắc đến chiến thắng mùa Xuân 1975 là “một triệu người vui và một triệu người buồn”. Và tôi đã trực tiếp chứng kiến một câu chuyện. Hôm đó là ngày 29-4-2005, tôi đang ngồi nói chuyện với ông thì ông Lê Thanh Hải (Hai Nhựt), Bí thư Thành ủy TP.HCM đến. Ông Hai Nhựt đến mời ông dự một cuộc gặp mặt kỷ niệm 30 năm ngày chiến thắng. Ông Sáu Dân xua tay : “Tôi không dự đâu. Anh mời bà Cầm có dự thì dự”. Ông Hai Nhựt đến mời phu nhân ông Sáu Dân nhưng bà cũng từ chối. Sau khi ông Hai Nhựt ra về, ông nói với tôi : “Ba mươi năm rồi mà còn đánh võ mồm. Tôi không dự một cuộc gặp mặt hay hội thảo nào hết trong dịp kỷ niệm này, trừ cuộc mít tinh ngày mai (30-4-2005) tôi không thể không đến là vì tôi từng làm quân quản” (ông là Bí thư Đảng ủy của Ủy ban quân quản Sài Gòn trong chiến dịch Hồ Chí Minh). Tôi không nghĩ là ông “xét lại” hay có một cái nhìn khác gì về cuộc chiến mà ông tham gia, ông chỉ không muốn lòng người tiếp tục ly tán.

Vào năm 2002, tôi viết loạt ký sự đầu tiên về tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn đăng 52 kỳ trên báo Thanh Niên. Mở đầu ký sự đó là cách nhìn của ông Ẩn về chuyện thắng – thua của cuộc chiến. Xin trích lại đây một đoạn :

“Tôi hỏi mấy chục năm sống ở Sài Gòn, hiểu biết tường tận về sức mạnh quân sự, sức mạnh kinh tế của Mỹ, ông có thực sự “tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng” không, ông không trả lời theo cách thông thường. Ông nói: “Hai quân đội đánh nhau, bài học đầu tiên là quân đội nào mạnh hơn quân đội ấy thắng, mạnh ngang nhau thì huề. Bài học thứ hai, nếu mạnh ngang nhau ai quyết tâm hơn người ấy thắng, quyết tâm như nhau thì huề. Bài học thứ ba, nếu mạnh như nhau và quyết tâm như nhau thì ai có chiến lược chiến thuật hay hơn người ấy thắng, chiến lược chiến thuật hay như nhau thì huề. Bài học thứ tư, nếu tất cả những cái ấy đều ngang nhau thì quân đội nào nắm được yếu tố bất ngờ thì quân đội ấy thắng. Đó là lập luận của Clau’se-witz (Karl won Clau’se-witz, nhà chiến lược quân sự Đức, 1780-1831). Nhưng nước lớn đánh nước nhỏ thì sao ? Clau’se-witz nói nước nhỏ chưa chắc đã thua, nếu biết động viên toàn dân, động viên hết nhân tài vật lực và đánh dài. Anh đi xâm lược giống như anh đi buôn, phải tính sao cho có lời, nếu trả giá đắt quá thì rút, mà rút tức là thua. Trong chiến tranh Việt Nam, ta tiến hành chiến tranh nhân dân, động viên sức mạnh toàn dân, Mỹ tính sổ thấy không có lời. Ông vừa nói vừa rút trên giá sách một cuốn từ điển, tìm trong các trang vần C, chỉ cho tôi tên ông Clau’se-witz “để viết cho đúng chính tả”” (hết trích)

Đó là nhận định của một người trong cuộc nhưng rất khác với nhận định chính thống. Rất khác, nhưng lại không gây tranh cãi.

Khi viết ký sự “Ông Mười Khôi, một đại anh hùng”, tôi có nhấn mạnh một sự thật đã bị những người viết sử từ cả hai phía, hoặc bỏ qua hoặc coi là không quan trọng. Đó là Việt Nam dân chủ cộng hòa hoàn toàn thành thật thi hành Hiệp định Genève và kiên trì chờ đợi Tổng tuyển cử để thực hiện thống nhất đất nước một cách hòa bình. Đảng Lao động Việt Nam hồi đó đã nghiêm cấm các đảng viên ở lại miền Nam trang bị và tàng trữ vũ khí, ai không chấp hành sẽ bị khai trừ ra khỏi Đảng. Ông Ngô Đình Diệm không thi hành Hiệp định này với lý do là Chính phủ quốc gia của ông ấy không ký, nhưng phía Việt Nam dân chủ cộng hòa vẫn kiên trì mãi cho đến năm 1960. Còn điều này nữa, việc đàn áp đẫm máu những người kháng chiến cũ trong tay không tấc sắt là sự thật, nhưng việc ông Ngô Đình Diệm ủng hộ tỉnh trưởng Bến Tre Phạm Ngọc Thảo thả hàng ngàn tù chính trị và đề nghị tất cả các tỉnh làm theo ông Thảo cũng là sự thật. Phải chăng bộ máy đàn áp của Việt nam cộng hòa dưới thời ông Diệm được các chuyên gia chống nổi dậy người Mỹ chỉ huy đã làm những chuyện mà ông Diệm không được báo cáo ?

Và người Mỹ đã lật anh em ông Diệm, mở đường cho việc đưa quân Mỹ vào, đặt phần lớn các vùng nông thôn miền Nam ra ngoài vòng pháp luật để tự do tàn sát và hủy diệt bằng bom đạn và chất độc hóa học, bịa ra cái gọi là Sự kiện Bắc bộ để mở rộng chiến tranh ném bom miền Bắc.

Nói cuộc chiến Việt Nam là chiến tranh ý thức hệ là câu chuyện hư cấu. Hầu hết những người đi kháng chiến chống Pháp hay chống Mỹ đều không đi kháng chiến vì ý thức hệ, dù họ có là đảng viên cộng sản hay không. Ngay cả đối với cụ Hồ, khi tán thành Quốc tế ba, cụ vẫn chỉ coi đó là một phương tiện, một con đường để cứu nước.

Vấn đề là một quốc gia nhân danh là xử sở của tự do như nước Mỹ cớ làm sao lại đem quân xâm lược một nước không hề có bất kỳ sự uy hiếp nào đối với người Mỹ hay nước Mỹ ?

Tôi đặt ra câu hỏi đó là do tôi tán thành quan điểm của Ludwig von Mises, một trong những nhà chính trị và kinh tế tự do lớn nhất của thế kỷ 20, khi ông đề cập đến bản chất của kinh tế thị trường tự do và chiến tranh. (Xin lưu ý rằng các chính sách đối nội và đối ngoại của Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện nay được hậu thuẫn bởi Heritage Foundation, một tổ chức được coi là thành trì của chủ nghĩa tự do truyền thống dựa trên nền tảng tư tưởng của Mises, Adam Smith, F. Hayek và M. Friedman…). Theo Mises, sản phẩm tất yếu của nền kinh tế thị trường đối với những vấn đề trong nước là chế độ dân chủ, còn hòa bình là sản phẩm tất yếu của nó trong chính sách đối ngoại. Về bản chất, thị trường tự do không thể song hành với chiến tranh.

Thế tại sao nước Mỹ tự do lại đi gây chiến ? Để trả lời câu hỏi đó, phải am hiểu chiều sâu sự biến động chính trị và kinh tế của nước Mỹ. Hoa Kỳ từ khi lập quốc và trong suốt thế kỷ 19 là đất nước của tự do, thậm chí gọi là thiên đường của tự do cũng không có gì sai : một nhà nước bé, thị trường vận hành thông suốt, tự do cá nhân được đề cao, không can dự vào các hoạt động quân sự hay tranh chấp quốc tế. Đừng nghĩ rằng thời kỳ này là “lỗi thời”. Nếu không có thời kỳ này thì không thể có nước Mỹ cường thịnh như ngày nay. Sang thế kỷ 20, nước Mỹ biến dạng, bắt đầu từ chính sách New Deal của F. D. Roosevelt, Nhà nước phình to ra để thực hiện những sứ mệnh khổng lồ. Chủ nghĩa tự do truyền thống vốn là thứ tạo ra nước Mỹ, được thay thế bằng điều mà các nhà kinh tế gọi là chủ nghĩa can thiệp. Ngay cả từ liberal, vốn là từ dùng để chỉ một cuộc sống có ít nhà nước nhất, đã bị cưỡng đoạt dùng để chỉ một cuộc sống phụ thuộc vào sứ mệnh của nhà nước, còn những người theo chủ nghĩa tự do truyền thống (tự do đích thực) bị gọi là những người bảo thủ. Đỉnh cao huy hoàng của chủ nghĩa can thiệp là vào thời tổng thống Kennedy, tiếp tục được mở rộng bằng Big Social của tổng thống Johnson. Đây chính là hai vị tổng thống trực tiếp gây ra chiến tranh Việt Nam, và đó không phải là điều ngẫu nhiên.

Nhưng dù sao chăng nữa thì với một bản Hiến pháp tự do mẫu mực rất khó sửa đổi (một bản Hiến pháp mà cụ Hồ đã dựa vào đó để soạn thảo bản Hiến pháp Việt Nam năm 1946) và những thiết chế cùng truyền thống tự do đã ăn sâu vào xã hội từ thế kỷ 19, nên nền kinh tế thị trường tự do của nước Mỹ vẫn không thể bị phế bỏ, dù những người theo chủ nghĩa can thiệp đã không ít phen làm cho nó bị chao đảo, và nó đã trở lại thế thượng phong vào thời tổng thống Reagan, và giờ đây có lẽ đang tiếp tục trở lại thế thượng phong vào thời tổng thống Trump. Cũng không phải ngẫu nhiên mà ông Trump đã bị rủa sả bởi không ít các phương tiện truyền thông Mỹ mà đa phần trong số họ đã bị chủ nghĩa can thiệp nhào nặn.

Mấy dòng lớt phớt trên đây không đủ để đào sâu vào gốc rễ chiến tranh. Người viết chỉ muốn nói, những người viết sử phải biết đào sâu vào gốc rễ mới có thể thấy được nguyên nhân của cuộc chiến. Cũng nhân đây muốn nói rằng, khi cá nhân được tự do thì loài người sẽ sống trong một quốc gia khoan dung và một thế giới khoan dung, khi ấy chiến tranh chẳng có lý do gì mà tồn tại. Nhưng điều đáng buồn là nhiều người vẫn cứ tự cho mình có những sứ mệnh cao cả đối với người khác.

© Copyright Tiếng Dân