Nhiễu thông tin

Võ Xuân Sơn

10-2-2020

Đoàn Việt nam công tác tại Wuhan có 8 người, về đến Việt nam, đến nay đã có 6 người được xác định nhiễm coronavirus. Một trong số những người này đã lây cho 3 (có thông tin là 4) người khác tại Việt Nam.

Chỉ có 2 giờ quá cảnh ở sân bay, hoặc 1 giờ chúc Tết, mà bị nhiễm, thì cái con coronavirus này có khả năng lây lan rất mạnh. Cấp số lây lan của nó cho đến nay được cho là khoảng từ 2 đến 3. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng con số bệnh nhân được công bố phát hiện hiện nay chỉ chiếm khoảng 1/10 con số thực tế. Như vậy thì hệ số lây lan có thể còn cao hơn nữa.

Việc xác định con đường lây nhiễm của coronavirus rất quan trọng, nó giúp chúng ta tìm ra cách ngăn chặn nó. Trong bối cảnh ấy, phát biểu của ông Tăng Quần về việc coronavirus có thể lây truyền qua aerosol có ý nghĩa rất lớn. Sau một ngày hoang mang, Bộ Y tế đưa ra thông tin, rằng aerosol có nghĩ là khí dung, là việc các bác sĩ dùng khí dung để chữa bệnh. Nhiều người trách các nhà báo đã không tìm hiểu thông tin kĩ trước khi đăng.

Tôi không giỏi tiếng nước ngoài, cũng không làm trong lĩnh vực hô hấp hay tai mũi họng, nên thật sự không rành aerosol là gì. Tuy nhiên, tra trong từ điển Lạc Việt thông thường, thì ngoài nghĩa là khí dung, aerosol còn có nghĩa là huyền phù.

Tôi không có điều kiện để hỏi ông Tăng Quần, rằng thực ra thì khuyến cáo của ông ấy là gì. Tuy nhiên, ngay cả khi cho rằng aerosol là khí dung, theo nghĩa các bác sĩ dùng máy khí dung để điều trị cho bệnh nhân, thì trong tự nhiên, không lẽ không có hiện tượng gì tương tự?

Hỏi một số bác sĩ tai mũi họng, thì được biết động tác ho cũng có thể tạo ra một ít hạt lơ lửng trong không khí. Đó là những hạt bẩn của bệnh nhân thải ra khi ho có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 5 micromet. Tìm hiểu trong một số tài liệu, thì có tài liệu cho rằng kích thước các hạt rắn lơ lửng trong không khí có lớn hơn, tức là dưới 10 micromet.

Như vậy thì phát biểu của ông Tăng Quần phải được hiểu như thế nào? Việc các bác sĩ dùng khí dung sẽ làm lây nhiễm coronavirus, hay coronavirus có thể tồn tại dưới dạng lơ lửng trong không khí và làm lây nhiễm qua con đường đó? Tất nhiên Bộ Y tế bảo không, coronavirus không lơ lửng trong không khí, thì dứt khoát là nó không lơ lửng rồi.

Tôi hiểu là nhà nước đang cố gắng ngăn chặn fake news, ngăn ngừa sự hoảng loạn. Tôi cũng ủng hộ việc ấy. Nhưng giống như việc mang khẩu trang, nếu chúng ta không mang đúng cách, nó còn nguy hiểm hơn vì chúng ta ỉ vào việc đã được bảo hộ bởi khẩu trang. Việc ngăn chặn fake news đôi khi có thể dẫn đến thiếu kiểm soát độ chính xác thông tin do mình cung cấp, do thiếu phản biện.

Còn nhớ người đại diện Coopmart tuyên bố hùng hồn, rằng sẽ có đủ khẩu trang bán cho người dân, nhưng ngay cả tôi, chủ một phòng khám đa khoa, cũng khó mà mua được khẩu trang dùng cho phòng khám, đến mức phải tính phương án đóng cửa phòng khám nếu không có khẩu trang.

Hoặc các tuyên bố về khả năng chẩn đoán, xét nghiệm, về sinh phẩm xét nghiệm coronavirus, cho thấy chúng ta rất yên tâm nếu đại dịch xảy ra, nhưng trên thực tế thì tiêu chuẩn để được xét nghiệm rất khắt khe, đến mức nhiều bác sĩ lo lắng, rằng nếu cứ giới hạn chỉ định xét nghiệm như hiện nay, sẽ bỏ sót những ca nhiễm coronavirus ngoài cộng đồng, làm cho dịch bùng phát mạnh.

Có khó gì để người dân, để những người có chuyên môn thông cảm, khi công khai, rằng chúng ta chỉ có bây nhiêu này xét nghiệm, nên cần giới hạn chỉ định? Có gì khó để mà nói rằng, khẩu trang thuộc dụng cụ, trang thiết bi y tế, chịu sự phân phối của ngành dược, hoặc chúng tôi không đủ khả năng tìm nguồn hàng, để người dân khỏi ra xếp hàng hàng ngày?