21-9-2024
Cơn bão Yagi khi đi qua các tỉnh phía Bắc Việt Nam đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng tại tỉnh Yên Bái, với nhiều điểm sạt lở đất khiến nhiều người chết, mất tích, đồng thời gây hư hại nặng nề cho nhà cửa, cơ sở hạ tầng.
Trong bối cảnh thiên tai gây ra, có những suy đoán chỉ ra rằng, ngoài mưa lớn và địa hình phức tạp, việc tích nước từ các đập thủy điện (nhân tai) cũng có thể là một yếu tố góp phần gây nên những hệ quả nghiêm trọng.
Một trong những giả thuyết nổi lên theo suy đoán của nhiều người đó là việc tích nước của các hồ thủy điện trong khu vực, có thể dẫn đến hiện tượng động đất kích thích.
Điều này không phải là một giả định hoàn toàn mới khi nhiều nhà khoa học đã chỉ ra rằng áp lực từ khối lượng nước khổng lồ của các hồ chứa có thể làm tăng áp lực xuống đất nền, đẩy nhanh việc kích hoạt các đứt gãy địa chất tự nhiên mà lẽ ra phải diễn biến chậm chạp trong hàng thế kỷ.
Ví dụ điển hình của hiện tượng này là việc tích nước của đập Thuỷ điện Tử Bình Phố được cho là nguyên nhân gây ra trận động đất tại Tứ Xuyên Trung Quốc năm 2008, với cường độ 7.9 Richter, khiến gần 80.000 người chết và mất tích, đẩy hơn 5 triệu người rơi vào cảnh mất nhà cửa.
Hoặc hồ chứa nước của đập Koyna chính là nguyên nhân gây ra trận động đất 6,4 độ Richter làm ít nhất 180 người thiệt mạng tại Maharashtra (Ấn Độ) năm 1967.
Mặc dù giới chuyên môn vẫn còn tranh cãi về tác động của các đập thuỷ điện, nhưng những nghi ngờ về mối liên hệ giữa tích nước thủy điện và động đất rất cần được xem xét kỹ lưỡng.
Tại Yên Bái, vào tháng 5 và tháng 6 năm 2024 đã từng xảy ra hai trận động đất nhỏ với cường độ 3,0 độ richter.
Mặc dù những trận động đất này không gây ra thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, nhưng có thể chúng đã tạo ra các vết nứt, làm yếu kết cấu địa chất của đất đá. Khi bão Yagi mang theo lượng mưa lớn, nước thấm vào các khe nứt này, khiến đất đá trở nên rời rạc và dễ bị cuốn trôi, làm gia tăng nguy cơ sạt lở đất.
Yên Bái là một tỉnh miền núi có địa hình núi cao, dốc, thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi mưa bão, điều này làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của hiện tượng sạt lở đất và lũ quét khi các yếu tố tự nhiên và nhân tạo kết hợp lại.
Sự kết hợp của địa hình, mưa lớn và những vết nứt do động đất có thể đã làm gia tăng mức độ thảm họa tại khu vực này.
Việc đặt câu hỏi về vai trò của thủy điện trong việc gia tăng nguy cơ động đất và sạt lở đất không phải là vô căn cứ, nhưng cần có những nghiên cứu khoa học kỹ lưỡng từ các chuyên gia để xác minh rõ ràng.
Mặc dù mưa lớn từ bão Yagi và địa hình núi dốc là những nguyên nhân rõ ràng của sạt lở đất, tuy nhiên vai trò của các hồ thủy điện trong việc làm suy yếu địa chất vẫn còn là một câu hỏi mở, cần có sự đánh giá chuyên môn chính xác.
Bão Yagi đã gây ra thiệt hại nặng nề tại Yên Bái, và nhiều yếu tố kết hợp đã góp phần làm gia tăng mức độ thảm họa.
Suy đoán rằng, các trận động đất nhỏ, có thể liên quan đến hoạt động của thủy điện, đã tạo ra những vết nứt địa chất làm tăng nguy cơ sạt lở đất trong điều kiện mưa bão lớn là hợp lý.
Tuy nhiên, để có được kết luận chắc chắn về mối liên hệ này, cần có những nghiên cứu và đánh giá khoa học về đứt gãy địa chất quy mô lớn và chuyên sâu từ các chuyên gia trong lĩnh vực địa chất và thủy điện.
_________
Tham khảo:
https://tapchi.humg.edu.vn/images/paper/6_Le_Trong_Thang__14-4-2014_.pdf
https://tuoitre.vn/dong-dat-tu-xuyen-la-do-nhan-tai-300402.htm
https://toquoc.vn/moi-lien-quan-dong-dat-tu-xuyen-va-dap-zipingpu-9994131.htm
https://laodong.vn/xa-hoi/tung-xay-ra-ca-tram-vu-dong-dat-do-tich-nuoc-thuy-dien-1035614.ldo
https://baoyenbai.com.vn/22/323413/Lai-dong-dat-35-do-o-Yen-Bai.aspx
https://phongchongthientai.mard.gov.vn/Pages/dong-dat-o-yen-bai.aspx
Đọc bài này rất thú vị.
Thú vị ở chỗ, nó là bài thuần túy bàn về khoa học, rất cần cho giới khoa học và giới quản lý tham khảo.
Việt Nam có vô số tờ báo mà tác giả không gửi đâu khác, lại gửi cho TiengDan.