27-7-29022
Erich Honecker là người có uy quyền nhất ở trong lịch sử 40 năm của nước CHDC Đức. Quyền lực của ông còn kinh hơn của hai người tiền nhiệm, của hai bậc thầy là Wilhelm Pieck và Walter Ulbricht.
Ông Wilhelm Pieck làm chủ tịch CHDC Đức từ 1949-1960, vào lúc mà các tàn dư của nền dân chủ đa nguyên vẫn còn tác dụng. Đảng Xã hội Chủ nghĩa thống nhất Đức (SED) là hợp nhất giữa đảng cộng sản KPD và đảng dân chủ xã hội SPD. KPD chủ trương chuyên chính cứng rắn, trong khi SPD chủ trương một nhà nước mềm dẻo. Ông Pieck phải chia quyền với ông Otto Grotewohl, thủ lĩnh SPD ở miền đông. Ngoài ra, Đông Đức vốn có mật độ trí thức dày đặc từ xưa nên dân trí rất cao, không phải chính quyền muốn nói gì thì nói. Cuộc nổi dậy ngày 17.06.1953 của công nhân Đông Đức chống lại việc tăng giờ làm trong phong trào thi đua XHCN là một ví dụ.
Sau khi ông Wilhem Pieck qua đời tháng 9.1960, Walter Ulbricht lên thay. Ông lập tức mở rộng bộ máy đàn áp STASI, đánh phá giới trí thức phản kháng. Đặc biệt là ông ta cho xây bức tường Berlin vào ngày 13.08.1961, đưa cuộc chiến tranh lạnh lên đỉnh cao. Nhưng Ulbricht không được Liên Xô của Krutschev ủng hộ. Nikita Kruschev là một lãnh đạo cộng sản kiểu mới. Ông coi việc Walter Ulbricht phải xây bức tường Berlin để chặn dòng người tỵ nạn sang miền Tây chứng tỏ sự yếu kém của CNXH ở Đức. Ông muốn CNXH phải ưu việt hơn CNTB, phải như Liên Xô đang thắng Mỹ trong cuộc chạy đua vũ trụ và sản xuất bông, đang có các tác phẩm văn học nghệ thuật lừng danh thế giới. “Sông Đông Êm Đềm”; “Khi Đàn Sếu Bay Qua”, “Người Thứ 41” là những điểm sáng mà người Việt thời tôi còn nhớ. Kruschev không tồn tại lâu với các ý tưởng đó.
Ông Bresnew cứng rắn, không thích văn hoa, lên thay Kruschev cuối năm 1963. Ông rất ủng hộ nhà nước STASI của Ulbricht. Nhưng không lâu sau đó Ulbricht muốn đưa mô hình XHCN của CHDC Đức lên thành mẫu hình cho Đông Âu nên bị Bresnew thổi còi, vì cho là vượt mặt Liên Xô. Thế nên vị trí của Ulbricht bị ngay các thành phần trong bộ chính trị SED dòm ngó. Trong đó, Honecker, người kế cận của ông là kẻ thèm thuồng nhất.
Ngày 26.4.1971 Honecker dẫn theo một toán lính cảnh vệ mang súng tiểu liên đến nhà nghỉ của Ulbricht ở Groß Dölln. Binh sỹ chiếm giữ các vị trí trọng yếu, cắt đứt mọi liên lạc với bên ngoài. Honecker vào nhà buộc Ulbricht phải ký vào một lá thư xin từ chức gửi ban chấp hành trung ương đảng SED [1].
Sau cuộc đảo chính này, ông Honecker nắm quyền lực tuyệt đối ở Đông Đức, được người anh lớn ở Moskva ủng hộ. Uy tín của nước CHDC Đức lên đến đỉnh cao, khi Honecker lần lượt gặp gỡ các nguyên thủ châu Âu: Helmut Schmidt, Helmut Kohl, Francois Mitterand, để bàn về an ninh châu Âu, ngồi ký kết hiệp ước Helsinky 1975 cùng tổng thống Mỹ Gerald Ford…
Lúc này phần đông trí thức không ưa chế độ XHCN đã bỏ đi phương tây, trong khi bộ máy đàn áp STASI đã đạt đỉnh cao. Không ai ở Đông Đức dám thách thức Honecker.
Sinh ra và lớn lên trong một gia đình công nhân, được giáo dục bằng các tư tưởng của chủ nghĩa Stalin từ bé, lúc trưởng thành được đào tạo lý luận ở Liên Xô, Honecker chịu ảnh hưởng nặng của các tư tưởng Xô Viết. Thêm vào đó là tính bảo thủ của người Đức nên Honecker có những quan niệm dị thường về đạo đức. Ví dụ: ông ta coi tội ấu dâm là một sản phẩm của lối sống tư bản, không bao giờ chấp nhận là ở CHDC Đức có loại tội phạm này.
CHDC Đức có hai bộ máy công an: Cảnh sát nhân dân (Volkspolizei hay gọi tắt là VOPO) và An ninh quốc gia (Staatssicherheit, gọi tắt là STASI). Lực lượng VOPO trực thuộc bộ nội vụ, hoạt động trong bộ máy dân sự, làm việc khá chuyên nghiệp và mẫn cán. Tôi đến Đông Đức năm 1967, vào tuổi 16, đến nay vẫn còn những kỷ niệm tốt về nhân viên VOPO. Dân Việt Nam sau này có tiền, mua xe máy Mokik, ô-tô Trabi chạy ở Đông Đức thường chứng kiến các cử chỉ thân thiện của VOPO.
Trong khi đó STASI là một cỗ máy công an đáng sợ, nhưng vô hình. Trong suốt 4 năm tôi học nghề ở đó, không hề biết ai là STASI. Sau thống nhất nước Đức mới té ra rằng, vài người trong số các thầy cô mà tôi yêu mến từng là nhân viên chìm STASI.
Khi các vụ án ấu dâm xảy ra, trẻ em mất tích, cảnh sát VOPO lập tức ra tay. Họ lập ra ban chuyên án và làm việc rất căng. Có một điều mà họ không giải thích được là không bao giờ họ chộp được thủ phạm. Hầu như có một bàn tay vô hình nào đó luôn đi trước họ. Đó chính là STASI tìm cách xóa dấu vết các tội phạm này để không làm hổ danh nhà nước XHCN.
Cô Sonja, con gái Honecker, cưới người cộng sản Chile tên là Betancourt, khi anh sang Đông Đức trốn sự đàn áp của chế độ độc tài Pinochet. Cặp vợ chồng trẻ Betancourt sinh được 3 người con: Roberto, Vivian và Mariana. Roberto kể lại là ông bà ngoại hết lòng yêu thương các cháu. Ông thường xuyên dành thời gian để chơi với chúng. Năm 1988 bé Mariana qua đời vì bệnh nặng. Việc này khiến hai vợ chồng Honecker vô cùng đau khổ. Ông Honecker thường xuyên đến thăm mộ cháu và lần nào cũng mang hoa cắm vào một cái bình đẹp bằng sứ để bên mộ.
Rồi cái bình hoa đẹp biến mất. Các nhân viên STASI hết hồn khi phát hiện điều đó. Giỏi như STASI mà cũng đành bó tay với kẻ trộm vặt. Thế là họ phải truy tìm nguồn gốc cái bình hoa để đặt làm gấp một chiếc bình y như vậy. Họ kịp để cái bình mới vào chố cũ trước khi ông ngoại quay lại thăm mộ cháu. Họ biết rằng ông chủ tịch sẽ nổi khùng khi ai đó báo cáo là có ăn cắp vặt trong thiên đường XHCN tươi đẹp của ông. Từ đó ban quản lý nghĩa trang phải lo cất cái bình hoa và mang ra trước khi Honecker đến thăm mộ cháu [2].
Quyền lực của Honecker còn được củng cố bằng vai trò của vợ, bà Margot Honecker, bộ trưởng bộ giáo dục CHDC Đức từ năm 1963. Bà có công lao biến ngành giáo dục CHDC Đức thành một cái lò đào luyện con người XHCN hiệu quả nhất. Rất nhiều con em những người bất đồng chính kiến, những người không yêu thích chế độ XHCN đã bị cưỡng bức tách khỏi cha mẹ, giao cho người khác giáo dục. Những em nào không tách được khỏi bố mẹ khác tư tưởng thì hoàn toàn không có cơ hội được vào đại học.
Hệ thống trại “cải tạo thanh thiếu niên” của bà từng là cơn ác mộng của hàng trăm ngàn người Đông Đức. Họ bị giam cầm trong đó chỉ vì các lỗi lầm của tuổi thơ.
Ông bà tưởng như đã biến Đông Đức thành một xử sở không còn ai biết phản đối, một xứ sở của những người chỉ biết gật đầu.
Quyền lực vô biên dẫn đến tha hóa. Tha hóa ắt bị đào thải. Đó không phải là số phận mà là quy luật. Tháng 11.1989, bức tường Berlin bị nhân dân phá sập. Đầu năm 1990, ông bà Honecker bị các đồng chí của họ bỏ rơi, trở thành người vô gia cư ngay tại quê hương mình.
Người đã góp phần tạo ra làn sóng tỵ nạn khiến 3,5 triệu người Đông Đức phải bỏ quê hương ra đi, nay trở thành người tỵ nạn.
Người giang tay cưu mang hai vợ chồng ông lại chính là một trong những nạn nhân của họ, mục sư tin lành Holmer ở Lobethal, gần Berlin.
Gần đến ngày 13.8, ngày bức tường Berlin được Ulbricht và Honecker dựng lên, tôi ngồi xem lại cuốn phim truyện “Honecker và ông mục sư” trên kênh truyền hình Đức ZDF [3]. Giữa những rừng tin xấu về sự độc ác của con người, ở Nga, ở Ukraine, ở Mỹ, ở Palestine, rồi ở Việt Nam… cuốn phim đã làm tôi ấm lòng.
Tôi rất thích phim truyện dựng theo các sự kiện có thật, kể về số phận những con người thật. “Honecker và ông mục sư” chính là một tác phẩm kiểu này, nhưng vào hàng xuất sắc.
Những người làm phim đã công phu tìm lại các nhân chứng để dựng lại thật trung thực câu chuyện hiếm có này. Kíp làm phim đã tái hiện lại các nhân vật một cách rất con người. Một ông Honecker thất thế, mất hết uy lực, sức khỏe suy tàn, tuy vẫn mù quáng nhưng đang đau xót, vật vã trở lại cuộc đời thường dân. Một bà Honecker chỉ biết nghĩ đến lỗi lầm của người khác, không hề day dứt về những tội lỗi của mình gây ra, nhưng vẫn chấp nhận quay trở lại vai trò bà nội trợ từ thuở hàn vi, cặm cụi ngồi lau cầu thang trong nhà ông mục sư. Một ông mục sư luôn tìm cách lấy kinh thánh để biện minh cho hành động của mình trước sự phản đối của bà con, của giáo hội. Một anh cảnh sát nhân dân VOPO trong những ngày tàn của chế độ nhưng thà chết không rời bỏ trách nhiệm…
Mười tuần lễ chung sống giữa những nạn nhân của chế độ STASI với người đã tạo ra thể chế đó không chỉ lột tả những góc khuất của lịch sử Đức, mà còn nói lên sức mạnh của lòng nhân đạo, của lòng tin vào những điều thánh thiện.
Tôi phải mất vài ngày nữa mới mong kể hết câu chuyện này. Ai biết tiếng Đức có thể vào xem phim theo link bên dưới.
(Còn tiếp)
_____
[1] Ed Stuhler: Margot Honecker. Eine Biografie. Wien 2003, (sách “Tiểu sử Margot Honecke”, trang 49)
[2] https://www.sueddeutsche.de/politik/honeckers-bodyguard-diskret-wie-der-mond-1.897521-4
[3] https://www.zdf.de/filme/der-fernsehfilm-der-woche/honecker-und-der-pastor-100.html
