Vụ Nghi Sơn: Tại sao lại phải… chịu trách nhiệm?

Sau sự kiện Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn (NSRP) ở Thanh Hóa tuyên bố… “cắt giảm công suất” do… “khó khăn tài chính” khiến xăng dầu khan hiếm (1), nhiều cây xăng ở phía Nam của miền Nam Việt Nam hoặc đóng cửa, hoặc bán cầm chừng (2) nhưng Bộ trưởng Công Thương vẫn khẳng định… “không thiếu xăng dầu” (3) và yêu cầu hệ thống công quyền gia tăng kiểm tra – phạt – rút giấy phép kinh doanh nếu chủ các cây xăng không… “hoạt động bình thường”, bất kể họ sẽ thua lỗ bởi phải mua vào với giá cao, song khi bán ra phải thu tiền với… giá được ấn định,… cuối tuần vừa qua, nhiều người sử dụng mạng xã hội đã đăng lại ý kiến của ông Trần Quang Chiểu hồi tháng 11 năm 2020…

Vào thời điểm đó, ông Chiểu (Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội Việt Nam khóa 14) thắc mắc: Tại sao không có ai chịu trách nhiệm về chuyện một số cá nhân hữu trách, nhân danh chính quyền Việt Nam cam kết với các doanh nghiệp ngoại quốc tham gia liên doanh thực hiện NSRP (Công ty Dầu Kuwait – góp 35,1% vốn, Công ty Hóa chất Idemitsu Kosan – góp 35% vốn, Công ty Hóa chất Mitsui – góp 4,7% vốn), cho dù những cam kết này khiến chính quyền Việt Nam phải rút tiền từ công khố… bù lỗ cho NSRP từ 36.700 tỉ đến 47.800 tỉ, thậm chí nếu giá dầu trên trên thị trường thế giới thay đổi, khoản… bù lỗ này có thể lên tới 88.100 tỉ (4)?

Đầu thập niên 2000, nhiều chuyên gia đã từng cảnh báo phải thận trọng khi mời gọi đầu tư Dự án xây dựng NSRP, không nên hứa hẹn thực hiện các ưu đãi như: Giảm một nửa thuế thu nhập doanh nghiệp, chỉ thu… 10% trong suốt… 70 năm, đồng thời giảm 50% thuế thu nhập cá nhân đối với tất cả những người làm việc cho NSRP. Bao tiêu toàn bộ sản phẩm (các loại xăng, dầu, khí hóa lỏng – LPG). Dành cho NSRP quyền định giá bán bằng với giá nhập khẩu sản phẩm cùng loại cộng với 7% thuế nhập cảng xăng dầu, 5% thuế nhập cảng LPG, 3% thuế nhập cảng sản phẩm hóa dầu… bởi những ưu đãi đó không những không mang lại lợi ích nào mà còn tạo ra thua thiệt về đủ mọi mặt!

Tuy nhiên tất cả những phân tích thiệt – hơn đều bị bỏ ngoài tai. Kết quả, tính từ lúc NSRP bắt đầu vận hành thương mại (2018), sau khi trừ số thu được nhờ cho thuê đất và các loại thuế, phí, trong mười năm, Việt Nam phải lấy công quỹ bù thêm cho các doanh nghiệp ngoại quốc tham gia liên doanh NSRP… 36.730 tỉ đồng. Do chất lượng sản phẩm của NSRP không đạt tiêu chuẩn Việt Nam, sản phẩm của NSRP bị… ế, đầu năm 2020, PVN (Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) – doanh nghiệp đại diện nhà nước Việt Nam tham gia liên doanh NSRP đã đề nghị chính phủ Việt Nam cấm nhập cảng xăng dầu để tiêu thụ cho hết sản phẩm của NSRP (5) nhằm chu toàn cam kết… “bao tiêu toàn bộ sản phẩm”!

***

Không cần phân tích cũng có thể mường tượng những… cam kết của một vài cá nhân, nhân danh chính quyền Việt Nam đối với các doanh nghiệp ngoại quốc trong liên doanh NSRP gây thiệt hại thế nào đến kinh tế, xã hội. Làm sao có thể giảm giá xăng dầu để nâng cao khả năng cạnh tranh? Làm sao tránh được thua thiệt khi thực thi các hiệp định thương mại tự do, trong đó có những điều khoản liên quan đến giảm thuế nhập cảng xăng dầu? Rồi vài chục ngàn tỉ lẽ ra có thể dùng để thực thi chính sách an sinh, nâng đỡ các thành phần yếu thế, gia tăng phúc lợi công cộng lại được dùng để… bù lỗ cho NSRP và vài chục ngàn tỉ khác sẽ còn tiếp tục được dùng để… bù lỗ thêm trong năm, bảy năm nữa.

Ở kỳ họp Quốc hội hồi cuối 2020, ông Chiểu nhấn mạnh: Không phải riêng ông mà rất nhiều người băn khoăn, tại sao không xử lý nghiêm minh khi một số người trong chính phủ tiền nhiệm gây ra thiệt hại rất lớn như vậy? Bây giờ là 2022! PVN vừa cam kết bơm thêm tiền cho NSRP để liên doanh này không… “làm mình, làm mẩy” khiến “an ninh năng lượng” của Việt Nam chao đảo! Những viên chức hữu trách trong chính phủ Việt Nam chỉ có thể dọa… “chặt đầu, lột da” những doanh nhân và thương nhân trong nước không chịu… lỗ khi kinh doanh xăng dầu chứ không dám đụng đến những doanh nghiệp ngoại quốc vì sẽ bị kiện và tất nhiên sẽ phơi áo do vi phạm… cam kết!

Giống như cách nay gần hai năm, NSRP là… chuyện đã rồi. Dẫu phi lý thế nào và hậu quả có trầm trọng ra sao thì cũng phải ráng mà chịu. Việt Nam vốn có vô số… chuyện đã rồi, thêm một vài hay hơn nữa cũng không được… bận tâm! Đứng đầu… chính phủ hồi mời gọi đầu tư vào NSRP và phê duyệt dự án này là ông Nguyễn Tấn Dũng. Truy cứu trách nhiệm của ông Dũng không dễ vì những dự án kiểu như Dự án Xây dựng NSRP đâu chỉ có một mình ông Dũng quyết định. Những dự án kiểu đó phải thông qua Bộ Chính trị. Bộ Chính trị giai đoạn nào cũng… “tài tình, sáng suốt”, không bao giờ… sai lầm nên không bao giờ xin lỗi, tại sao lại phải… chịu trách nhiệm?

Chú thích

(1) https://tuoitre.vn/loc-hoa-dau-nghi-son-thieu-tien-giam-san-xuat-nguy-co-thieu-xang-dau-can-tet-20220125125924066.htm

(2) https://thesaigontimes.vn/nhin-xa-hon-su-co-nghi-son/

(3) https://laodong.vn/thi-truong/bo-truong-cong-thuong-neu-bao-cao-la-dung-thi-dau-thieu-xang-dau-1002762.ldo

(4) https://thanhnien.vn/dbqh-truy-van-trach-nhiem-cua-chinh-phu-tien-nhiem-o-dai-du-an-loc-dau-nghi-son-post1009245.html

(5) https://laodong.vn/su-kien-binh-luan/pvn-hoa-toc-de-nghi-cam-nhap-xang-dau-phan-cam-797292.ldo