Quốc tế lên tiếng về việc ‘đặc xá’ ông Trần Huỳnh Duy Thức và bà Hoàng Thị Minh Hồng

Trước đó, ông Tô Lâm đã có bài phát biểu quan trọng tại Hội nghị Thượng đỉnh tương lai và tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc khóa 79.

Ông cũng đã phát biểu tại Hội Á châu với chủ đề quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ.

Hôm 23/9, ông Tô Lâm đã có buổi tọa đàm tại Đại học Columbia, nơi ông trả lời các câu hỏi của người điều phối là Giáo sư Nguyễn Thị Liên Hằng và của sinh viên.

Đại học Columbia cũng là nơi bà Hoàng Thị Minh Hồng từng theo học sau khi trở thành người Việt Nam đầu tiên được Quỹ Obama trao học bổng năm 2018.

‘Nỗ lực tô vẽ hình ảnh’

Bà Patricia Gossman, Phó Giám đốc và biên tập viên cấp cao Bộ phận châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền Quốc tế (HRW), nói với BBC Tiếng Việt rằng “việc trả tự do cho hai tù nhân này chỉ là một nỗ lực để tô vẽ danh tiếng về nhân quyền của ông Tô Lâm, trước khi ông có các cuộc gặp gỡ ở New York”.

“Họ lẽ ra ngay từ đầu đã không nên bắt giữ Trần Huỳnh Duy Thức và Hoàng Thị Minh Hồng.

“Tổng thống Joe Biden, lãnh đạo các doanh nghiệp và các nhà báo gặp ông Lâm trong tuần này không nên bị đánh lửa.

“Hơn 160 người hiện vẫn đang bị cầm tù tại Việt Nam vì chỉ trích chính phủ.”

“Các chính phủ muốn lôi kéo Việt Nam để thay thế Trung Quốc nên cảnh giác – khi quyền lực của ông Tô Lâm tăng lên thì đó cũng là một dấu hiệu cho thấy sự đàn áp ở Việt Nam cũng sẽ tăng lên.”

Trong khi ông Trần Huỳnh Duy Thức ngay sau khi ra tù đã hoạt động tích cực trên mạng xã hội và gia đình ông công khai nói với BBC Tiếng Việt việc ông sẽ “tiếp tục đấu tranh” để chống “cường quyền”, cuộc trở về của bà Hoàng Thị Minh Hồng có vẻ lặng lẽ hơn.

BBC chưa thể liên lạc với bà Hồng và gia đình bà. Có một bức ảnh bà Hồng chụp cùng một người bạn được cho là ra đón bà hôm bà trở về nhà ngày 21/9 được chia sẻ trên mạng xã hội.

Bà Hồng chưa bao giờ nhận mình là nhà hoạt động, hay nhà bất đồng chính kiến.Bà chưa bao giờ đưa ra những ý kiến phản biện về chính trị, xã hội. Công việc của bà Hồng được nhìn nhận chỉ đơn thuần về bảo vệ môi trường, đào tạo người trẻ và vận động chính sách về khí hậu và năng lượng sạch.

Việc bà Hồng bị bắt giữ, phạt tù, và tổ chức CHANGE – một tổ chức phi lợi nhuận trong lĩnh vực môi trường – do bà thành lập bị đóng cửa, được coi là một cú sốc đối với cộng đồng NGO Việt Nam.

Hôm 23/9, Liên minh Bảo vệ Khí hậu Việt Nam, một nhóm gồm hơn 30 tổ chức môi trường, khí hậu và nhân quyền quốc tế và khu vực, đã ra thông cáo bày tỏ sự vui mừng khi bà Hồng được trả tự do sớm hơn thời hạn.

“Trong khi Hồng được tự do, tổ chức của bà vẫn đóng cửa và những nhà bảo vệ môi trường và khí hậu khác ở Việt Nam vẫn ở phía sau song sắt,” liên minh này viết, đồng thời điểm lại sự kiện sáu nhà hoạt động môi trường khác bị bắt và bỏ tù trong chỉ hai năm qua.

Những người này trước khi bị bắt đã tích cực tham gia vào các dự án với một số tổ chức quốc tế để vận động Việt Nam sửa đổi luật, chính sách và cách thực hành để có thể loại bỏ dần than, chuyển sang năng lượng sạch.

Trong số sáu người này, Liên minh Bảo vệ Khí hậu Việt Nam đặc biệt kêu gọi chính phủ Việt Nam trả tự do cho ông Đặng Đình Bách.

Ông Bách nguyên là giám đốc luật và chính sách của Trung tâm nghiên cứu phát triển bền vững (LPSD).

Ông bị bắt vào tháng 6/2021 và hiện đang chịu án tù năm năm với tội danh “trốn thuế” sau khi ông ủng hộ việc Việt Nam chuyển đổi khỏi than.

“Trốn thuế” cũng là tội danh mà bà Hồng và nhiều nhà hoạt động môi trường Việt Nam khác hiện đang ngồi tù bị khép vào.

“Luật thuế mơ hồ của Việt Nam đang được vũ khí hóa để bịt miệng các nhà bảo vệ môi trường… Điều này, cùng với các chính sách hình sự hóa việc công chúng tiếp cận thông tin và tham gia vào quá trình chuyển đổi năng lượng của đất nước, đã dẫn đến một hiệu ứng lo sợ trên toàn quốc. Nhiều tổ chức phi chính phủ đã buộc phải đóng cửa, cắt giảm các hoạt động hoặc đối mặt với sự sách nhiễu và kiểm duyệt kỹ lưỡng từ giới chức.”

‘Chưa đủ’

Ngày 23/9, ông John Sifton, Giám đốc vận động Châu Á của HRW, có bài viết trên website của tổ chức này với tiêu đề: “Lãnh đạo mới của Việt Nam cũng chỉ là một kẻ vi phạm nhân quyền cũ”.

Bài viết đề cập đến chuyến đi Mỹ của ông Tô Lâm và rằng ông nằm trong số các lãnh đạo có “hồ sơ nhân quyền tệ hại”.

Ông John Sifton nhắc lại rằng ngay từ thời còn là Bộ trưởng Công an, ông Tô Lâm đã “giám sát các cuộc đàn áp sâu rộng giới bất đồng chính kiến, với hàng trăm nhà báo và những người bảo vệ nhân quyền đã bị bắt và giam giữ. Trong số đó có nhà hoạt động môi trường Hoàng Thị Minh Hồng – người đã theo học Đại học Columbia với tư cách là một học giả Quỹ Obama”.

“Có lẽ cộng đồng Columbia đã phản đối và buộc chính quyền Việt Nam phải trả tự do cho bà Hồng vào ngày 20/9, ngay trước khi ông Lâm tới New York,” theo bài viết.

Bài viết đề cập việc ông Trần Huỳnh Duy Thức sau khi ra tù đã cho hay ông không nộp đơn xin đặc xá và cũng từ chối lệnh đặc xá.

Bài viết của HRW nhắc lại sự kiện video ông Tô Lâm ăn bò bít tết dát vàng tại một nhà hàng ở London bị rò rỉ năm 2021.

“Sau đó, chính quyền Việt Nam đã bắt giữ và kết án ông Bùi Tuấn Lâm 5,5 năm tù giam do ông đăng video giễu nhại sự việc lên mạng xã hội,” vẫn theo bài viết.

“Ông Biden và các giám đốc điều hành Meta và Google gặp ông Tô Lâm trong tuần này không nên cho rằng việc trả tự do hai tù nhân nói trên là bằng chứng của cải cách.

“Họ nên nêu lên quan ngại về tất cả những trường hợp bị xét sử sai trái chỉ vì các bài viết trên mạng, công khai kêu gọi trả tự do cho những người này và có các hành động để chứng minh rằng tự do ngôn luận trên mạng xã hội tại Việt Nam sẽ được bảo vệ.”

Tổ chức Văn bút Mỹ (PEN America) hôm 23/9 cũng phát đi thông cáo về sự kiện Việt Nam trả tự do cho hai tù nhân nổi tiếng, trong đó có đoạn:

“Mặc dù việc trả tự do cho Trần Huỳnh Duy Thức là điều tuyệt vời, nhưng việc ông phải ngồi tù hơn 15 năm vì những bài viết là điều vô lương tâm.”

“Văn bút Mỹ PEN một lần nữa kêu gọi chính phủ Việt Nam trả tự do cho tất cả các nhà văn, nhà báo và nhà hoạt động bị cầm tù vì những phát biểu của họ.

“Tự do ngôn luận là điều cần thiết cho một xã hội thịnh vượng, công bằng, thúc đẩy nhân quyền, trách nhiệm giải trình và tiến bộ.

“Nếu Chủ tịch nước Tô Lâm muốn chứng minh cam kết của mình đối với vai trò lãnh đạo toàn cầu, trước tiên ông phải ưu tiên và thực thi nhân quyền tại đất nước của mình”.

Trong một diễn biến liên quan, gần 100 trí thức Việt Nam và quốc tế đã ký vào thư ngỏ gửi cho ông Tô Lâm nhân dịp ông đi Mỹ, kêu gọi trả tự do cho nhà báo Huy Đức. Một cuộc vận động tương tự cũng được tiến hành trực tuyến với sự tham gia ký tên của nhiều người trong và ngoài nước.

Theo Chỉ số Tự do Viết của Tổ chức Văn bút Mỹ năm 2023, Việt Nam là quốc gia giam giữ nhiều nhà văn/người viết thứ ba thế giới, sau Trung Quốc, Iran và ngang bằng với Ả Rập Xê Út.

Năm 2023, Việt Nam đã giam giữ 19 nhà văn, trong đó có bà Phạm Đoan Trang, người được trao giải Tự do Viết của PEN/ Barbey năm 2024.