Thiên thu định luận

Dương Quốc Chính

2-6-2024

Mình nghĩ, đa số KOLs Việt Nam đều có gốc nhà báo. Đơn giản vì họ có nghề viết và sống chết với nghề, đại khái là sống nhờ bàn phím. Đã lâu rồi, báo không còn bán được nữa, người dân quen đọc free trên mạng xã hội, do đó nghề báo càng khó sống. Vì thế mà KOLs ra đời.

KOLs ở đây, theo mình, là những người thực sự có ảnh hưởng trên mạng xã hội thông qua khả năng viết lách, kiến thức truyền tải qua đó. Chứ không phải cứ đông likes là mình coi là KOLs đâu. Ví như hệ showbiz, quan chức, đại gia… nổi tiếng sẵn ngoài đời, rồi lên mạng chém status “Hôm nay em khó ở” đã có ngàn likes, thì không tính.

Hầu hết những ai sống bằng bàn phím thì phải có người nuôi, không thì họ sống bằng gì? Vì thế đừng có trách người ta viết theo định hướng của phe nhóm, lợi ích… Bạn có bỏ tiền nuôi người ta không mà đòi người ta mỗi ngày thọ thực một bữa để phục vụ các bạn đọc?

Vì thế, với mình, người không có nguồn thu nhập nào khác ngoài viết lách, phải có phe nhóm chống lưng là điều tất yếu. Bác Hồ cũng có Quốc tế cộng sản III bỏ tiền nuôi đó, cũng có tổ chức đứng sau đó. Bác Diệm thuở hàn vi cũng có CIA, Công giáo Mỹ hỗ trợ.

Như vậy, một người viết có ai đó hỗ trợ, có phe nhóm đứng sau, nhận tiền của ai đó, bản thân nó không sai mà nội dung người đó viết đúng hay sai (còn tùy quan điểm) mới là vấn đề để định luận. Thế nhưng luận được đúng/ sai ở những bài viết dài cỡ trang A4 về đề tài không đơn giản như chính trị, xã hội, không phải là dễ dàng với đại chúng. Đa số chỉ nhận xét theo kiểu thầy bói xem voi, không mấy người nhìn được những gì ở đằng sau con chữ.

Anh Huy Đức (Osin) là một nhân vật phức tạp, điển hình của dạng KOLs mà mình kể bên trên. Một nhà báo mảng chính luận, khi chưa thành KOLs, thì phải viết theo tòa soạn, mà tòa soạn nào chả phải là đệ của anh nào đó, hay phe nào đó chống lưng. Kể cả không có anh nào trực tiếp, thì cũng do Ban Tuyên giáo chỉ đạo. Sau này làm KOLs cũng vậy thôi, về bản chất đều phải viết theo định hướng nào đó.

Tối thiểu, với những người có thu nhập khác tương đối ổn định, mà ở trong nước, thì cũng phải lựa mà viết. Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài, đừng có ai lớn tiếng đòi một KOL phải khổ hạnh như sư Minh Tuệ, dũng cảm như Lê Văn Tám hay anh “Hiếu gió” (!) để viết lách hầu bạn đọc (mà đa số cả đời không bỏ tiền mua tờ báo hay cuốn sách nào).

Khi đã xác định được như trên thì mới có cái tâm thanh thản mà đọc người ta viết những gì. Có gì tiếp thu được, có gì chỉ tham khảo cho vui, có gì nên phản biện.

Các bài viết của anh Osin không cần tinh ý lắm cũng thấy là có (những) ai đó đứng sau. Tất nhiên khi có ai đó đứng sau thì viết sẽ không thể còn công tâm tuyệt đối nữa. Chuyện này bình thường, KOLs hay tờ báo nào chả vậy. KOLs bò đỏ lại càng rõ.

Nhưng không phải status nào của anh cũng như vậy. Các KOLs khác cũng vậy thôi. Không thể status nào cũng để kiếm tiền hay định hướng cả. Không phải cứ định hướng theo phe nhóm là mặc định sai, có định hướng tốt và có định hướng xấu. Không dễ mà phán xử đâu, phải có kiến thức nền nữa.

Các status của anh Osin nhìn chung vẫn toát lên được sự mong muốn cải cách thể chế của anh. Tất nhiên sự cải cách đó có thể phục vụ nhóm lợi ích này kia, chứ không phải là dạng viết ngu dân, kéo lùi sự phát triển, đi ngược lại xu thế tất yếu của nhân loại, như đa số KOLs bò đỏ đang làm.

Anh Osin đã chọn cách đi giữa hai làn đạn. Phe đỏ thì coi anh là phản động, vì những bài viết, cuốn sách, có góc nhìn khác về lịch sử, về thể chế. Còn phe vàng lại cho anh là kẻ bưng bô đảng, khi anh có những bài viết ủng hộ ông Trọng và phe nhóm trong đảng. Nói thật là sống trong nước mà muốn lên tiếng thì buộc phải uốn éo vậy, không thì cứ chém nồi cơm điện hay y tế, giáo dục, cho nó lành. Đừng đụng đến các ông có súng.

Vì thế nên khi anh ngã ngựa, người ta nhao nhao chửi, cũng không có gì lạ. Nhưng hỏi trong đám đó, mấy người hiểu được trang A4? Đặc biệt là những ai còn đang lên tiếng phản biện xã hội, mà tỏ ra hoan hỉ với tin này, thì đúng là não có vấn đề. Vì về tổng thể, ông ấy cũng là phản biện chính trị, xã hội mà thôi, mà phản biện có lý lẽ, ôn hòa chứ không phải hạng chửi bới câu view. Không thể khẳng định ông ấy viết không vì lợi ích cá nhân, nhưng rõ ràng là vẫn có lợi ích cộng đồng ở trong đó, nếu thể chế được cải cách như ông ấy lên tiếng.

Mình không bao giờ nhận là KOL, cũng chả hoan hỉ khi ai đó dán nhãn đó cho mình. Mình khác các trường hợp kể trên vì mình chém gió nghiệp dư, về hầu hết các lĩnh vực hay viết. Mình không sống bằng nghề viết, có thu nhập bởi nghề chính của mình, nên mình không có động cơ phải viết theo ai đó. Kể cả mình kêu gọi donate, mình vẫn viết, làm video theo ý mình, chứ ông nào đưa tiền bảo mình viết theo thì mời ông next! Đấy là họ đưa ít tiền chứ đưa tiền tỷ có khi cũng cân nhắc! May mà chưa có ai đưa!

Việc anh Osin bị bắt, mình cho là do sự va chạm giữa các phe nhóm chính trị. Đưa họ vào thế một mất một còn thì họ bắt thôi, chứ không phải do những nội dung mà anh em bò đỏ đang hoan hỉ kiểu đáng đời thằng phản động bị bắt đâu. Hoan hỉ cách nào nó cũng bộc lộ kiến thức nền của người đó.

Mình coi thường nhất là các ông thiện lành, clone, chỉ đi hóng, không dám mở mồm gì ngoài chuyện chim, hoa, cá, gái. Nhưng thấy cảnh người phản biện, mà mình hay hóng, ngã ngựa thì vỗ tay ra vẻ khôn ngoan: “Thấy chưa, tao bảo rồi mà, sống phải biết khôn khéo mà im mồm đi, nói lắm là dại, mang vạ vào thân, khổ vợ con. Ngu thì chết chứ tội vạ gì”.

Xã hội toàn bọn khôn như các bạn nên nó mới như bây giờ đó. Xong rồi ra quán bia ngồi chửi là tỏ ra hiểu biết và anh hùng rồi.