Phan Quốc Việt có công hay có tội?

Dương Quốc Chính

30-12-2023

Hôm nay mình mới đọc kỹ về kết luận điều tra của cả hai bên dân sự và quân sự về vụ Việt Á. Lưu ý là hôm nay tòa quân sự mới kết án còn tòa dân sự thì 3/1 mới xử. Có nghĩa là Phan Quốc Việt sẽ dính tối thiểu 25 năm tù của tòa quân sự. Tòa dân sự sẽ kết án thêm, có thể tội danh khác nữa.

Vụ này phức tạp là hai tòa cùng xử, nhưng nguyên tắc pháp lý là một tội danh sẽ không thể bị kết án hai lần, nên nếu bên dân sự cũng xử tội danh giống bên quân sự mà mức án khác thì sẽ thi hành án theo bên nào? Còn nếu thêm tội danh khác thì mình hiểu là sẽ cộng thêm án vào.

Khả năng hai tòa đụng nhau là có, vì hai hệ thống điều tra, kiểm sát, tòa độc lập nhau và thực tế kết luận điều tra đã có điểm mâu thuẫn rồi. Đó là chi tiết: Bên dân sự (C03 BCA) cho rằng, test kit mà Việt Á sản xuất là lấy từ đề tài nghiên cứu do ngân sách cấp, nên là tài sản quốc gia; nhưng bên quân sự lại cho rằng, đề tài nghiên cứu đó chưa hoàn thành! Mình cho là kết luận của C03 đúng hơn, lý giải ở bên dưới.

Mấy hôm rồi rộ lên bài báo của nhà báo Thanh Hằng, được cho là bào chữa cho Việt Á, nghe cũng có lý phết, làm thay đổi suy nghĩ của nhiều người về Phan Quốc Việt. Mình đã đọc nhưng chưa nêu ý kiến cho đến khi tìm hiểu kỹ về vụ này, tất nhiên dựa trên báo chí chính thống. Mình nhận thấy status của Thanh Hằng đưa tin một chiều, chưa có góc nhìn tổng thể, có mùi chạy tội cho Phan Quốc Việt, cố tình hay vô ý thì mình không kết luận.

Những gì Thanh Hằng viết không sai, theo tin từ báo chí, nhưng là một nửa sự thật. Đại khái, đánh giá công bằng thì thấy, chất lượng test kit của Việt Á là tốt. Đúng là, cái gọi là đề tài nghiên cứu khoa học của Học viện Quân Y đã được chính họ đánh tráo bởi sản phẩm tương tự của Việt Á (được cho là bà Thủy, vợ Việt “nghiên cứu” ra, việc này chính xác không thì mình bàn sau). Do chất lượng sản phẩm của Việt Á tốt hơn của Học viện Quân Y.

Vì nó đã được đánh tráo, nên trên lý thuyết test kit này là tài sản quốc gia như kết luận của C03 và sản phẩm đã hoàn thành, tiền 19 tỷ ngân sách đã được trao cho Học viện Quân Y. Nhưng Học viện Quân Y cấu kết với Việt Á để dùng tài sản quốc gia đem ra sản xuất, thu lời, là tội danh đã được thành lập.

Còn kết luận của bên quân đội cho rằng, đề tài chưa hoàn thành thì là sai đối tượng, cái đó là sản phẩm nghiên cứu thật của Học viện Quân Y, đã được chính họ hủy bỏ, thay bằng cái tương tự của Việt Á, lúc đó Việt Á là đối tác phối hợp nghiên cứu với họ.

Cần hiểu là, có hai nhóm cùng làm đề tài này và người ta thống nhất chọn sản phẩm của nhóm Việt Á để làm sản phẩm cuối vì nó tốt hơn. Điều đó không sai. Cái sai là ông quân y đã cố tình nhập nhèm, nhận cái đó là của mình nhưng không phải ăn cắp, vì được sự đồng thuận của chính Việt Á!

Tại sao lại được đồng thuận?

Đó là do Việt Á đã PHẢI mượn danh Học viện Quân Y thì mới được Bộ Y tế chấp nhận cấp phép, chứ họ tự làm thì lại không được, có lẽ do yếu tố tem nhãn?! Như vậy là hai bên cấu kết, dựa vào nhau để trục lợi/ làm ăn. Việt Á chấp nhận bỏ chất xám, không nhận đó là của mình, Học viện Quân Y thì lấy được danh là chủ đề tài, được giải thưởng, huân chương, 19 tỷ mà chả phải làm gì. Đổi lại, Việt Á giành được quyền thương mại hóa sản phẩm với giá gấp ba, bao gồm cả tiền hoa hồng các kiểu.

Nhận thức đầy đủ là như thế, chứ không thể đổ hết tội cho Học viện Quân Y và biến Phan Quốc Việt thành anh hùng chống dịch được. Cày tiền cả đó. Để thoát bo`, chúng ta luôn phải nhớ câu của Adam Smith đại ý là:

“Chúng ta không mong bữa tối của mình đến từ lòng nhân từ của người bán thịt, người nấu bia hay thợ làm bánh, mà đến từ sự quan tâm cho lợi ích của chính họ“.

Tức là Phan Quốc Việt có mục đích cày tiền thông qua việc sản xuất test kit bán với giá rất cao so với công sức và vốn bỏ ra. Đấy là mục đích chính. Việc đó góp phần kịp thời và hiệu quả vào việc chống dịch, không phải vì lòng nhân từ của anh ta mà vì lợi ích của anh ta. Nhưng dân Việt Nam thì rất hay bị lừa bịp, đánh tráo khái niệm khi coi Phan Quốc Việt là anh hùng chống dịch. Có vô số trường hợp tương tự, kể cả đánh giá về các lãnh tụ chính trị. Họ hành động vì quyền lợi cá nhân hay phe nhóm của họ trước chứ không hoàn toàn vì yêu nước thương dân đâu.

Về giá test kit của Việt Á được bán với giá gấp 3 lần. Có người cho là thuận mua vừa bán thôi, Việt Á không có tội khi bán giá cao. Nhưng phải hiểu là test kit cũng như thuốc, là hàng hóa đặc biệt, phải được Bộ Y tế duyệt giá. Nên muốn bán giá cao thì phải cấu kết với Bộ Y tế được duyệt giá cao. Việt Á đã diễn một cách bài bản, lớp lang là làm đề tài nghiên cứu khoa học, được khen thưởng, dựa vào cơ quan có uy tín là Học viện Quân Y, rồi chạy tiền từ Bộ Khoa học Công nghệ tới Bộ Y tế, thì mới ra được giá đó. Chứ nếu Việt Á bán giá đó được mà không hề chạy chọt thì lại OK, không sai gì cả. Ở đây sai không phải vì bán giá cao mà là cấu kết để trục lợi, dựa trên sự khẩn cấp của dịch bệnh.

Vụ án này còn nhiều chi tiết cần bàn nữa, như việc liệu có phải vợ Phan Quốc Việt sáng chế ra test kit bằng tài liệu trên mạng? Liệu Việt Á có sản xuất toàn bộ test kit hay nhập hàng Tàu về bán? Lúc mới bắt thì người ta công bố nhóm bị bắt của Việt Á chỉ đứng 20% cổ phần, 80% còn lại chưa được công bố, nên mới phát sinh khái niệm TRÙM CUỐI được cho là của vợ chồng người mà ai cũng biết là ai đó! Nhưng đợt này báo chí lại công bố nhóm Việt Á đứng tên 71% cổ phần! Các chi tiết này mình sẽ phân tích sau, vì còn chờ tòa dân sự xử nữa, sẽ đủ thông tin hơn. Hôm nay mình mới viết bài này coi như đánh giá lại bài của nhà báo Thanh Hằng thôi.

Công bằng mà nói, Phan Quốc Việt vừa có công vừa có tội. Để có công (chống dịch) thì phải phạm tội, tức là phạm tội rồi mới có công. Nhưng anh ta sống dưới chế độ này, biết cách luồn lách để cày tiền, hiểu cơ chế, nên chấp nhận hi sinh danh tiếng (nghiên cứu khoa học) để kiếm tiền, rồi đi quan hệ chạy chọt để được chỉ định thầu, được bán kit giá cao, thì cũng là nạn nhân của cơ chế. Muốn làm đàng hoàng tử tế cũng không được đâu, muốn giàu nhanh thì phải làm bậy. Vì thế, việc dư luận tấn công cá nhân anh ta là không nên, nhưng tôn vinh anh ta như anh hùng thì cũng không được.

***

P/S: Hồi mới bắt vụ Việt Á mình đã dự là: Cái gọi là đề tài nghiên cứu khoa học này bản chất là dạng copy “mã nguồn mở” trên mạng mà thôi. Dân làm nghiên cứu chuyên sâu về test kit PCR copy phút mốt, chứ không phải phát minh sáng chế gì ghê gớm cả.

Còn việc sản xuất kit thì mình cũng dự là Việt Á sản xuất được nhưng không ngu gì tự làm toàn bộ, mà sẽ nhập nguyên hộp từ Tàu. Vì Tàu lúc đó mắc dịch trước, họ có sẵn hết máy móc nhà xưởng để sản xuất cái này. Việt Á nhập về và nhập nhèm giữa cái tự nhập và tự làm thôi.

Đây là bài quen thuộc của doanh nghiệp Việt Nam và gần đây chính cả Vinfast cũng bị tố cáo vậy. Trước đây thì Asanzo, Khải Silk, BKAV, Vinsmart… cũng bị bóc phốt vậy mà.

Để chờ tòa dân sự xử rồi mình phân tích tiếp phần còn lại, khi có đủ thông tin hơn.

_______

Status của nhà báo Thanh Hằng:

Phiên toà xử các bị cáo ở Học viện Quân y (HVQY) trong vụ Việt Á mở từ hôm qua đã hé lộ sự thật “chết người”: Kit test của Việt Á bấy lâu nay vẫn được coi là của HVQY nghiên cứu từ nguồn tiền 19 tỷ đồng của nhà nước, hoá ra hoàn toàn của Việt Á. Chính xác là kết quả của chị Hồ Thị Thanh Thuỷ – vợ Phan Quốc Việt – nghiên cứu ra từ việc đọc các tài liệu trên mạng.

Té ra công trình nghiên cứu từ gần 20 tỷ đồng của nhà nước do HVQY tiến hành, đã không như lãnh đạo HVQY chém gió ầm ầm khi đó, bởi kết quả không nhạy như nghiên cứu của chị Thuỷ – chỉ tự mày mò từ các tài liệu trên mạng. Vì thế, Việt và nhóm nghiên cứu của HVQY đã nhất trí lấy kết quả nghiên cứu của chị Thuỷ “thế thân” cho kết quả của HVQY.

Như vậy, theo cá nhân tôi thấy, việc lừa dối để ẵm số tiền gần 20 tỷ của nhà nước khi kết quả nghiên cứu không như mong đợi, là do phía HVQY, chứ không phải do Việt. Ở chỗ này, Việt còn có công khi đã mang của nhà cho người khác hưởng.

Hơn nữa, việc Việt Á dùng kết quả nghiên cứu của chính mình để sản xuất kit test hàng loạt, thì có thể cho rằng Việt Á có tội hay không nhỉ? Vì như vắc xin Pfizer hay Astra, người ta tự nghiên cứu và tự sản xuất, nên cũng tự định giá, do đó, Astra chỉ có 5 USD, trong khi Pfizer tận gần 20 USD, cũng có ai bảo là nâng giá đâu?

Tôi không hiểu tại sao Việt Á lại không tự sản xuất mà còn phải dựa vào HVQY khi đã tự nghiên cứu được? Vì các công ty tư nhân có thể nghiên cứu và tự thương mại hoá sản phẩm được cơ mà?

(Trước khi tìm đến HVQY, Việt đã đến Trường Đại học Y Hà Nội đặt vấn đề hợp tác, nhưng Trường này là một “lò” nghiên cứu khoa học nghiêm túc với quy trình rất chặt chẽ về tài chính, nên Việt đã không hợp tác nữa mà tìm đến HVQY. Hú hồn cho Trường Đại học Y Hà Nội).

Tôi thấy Việt tự bào chữa rất có lý: Chỉ Việt Á có kit xét nghiệm trong giai đoạn đầu bùng dịch Covid-19. Về sau, một số đơn vị làm nhưng không ai đáp ứng được chất lượng cũng như số lượng để phục vụ chống dịch.

Đây là thực tế vì tôi đã tham khảo ý kiến nhiều CDC và họ cho biết, chất lượng kit test của Việt Á còn nhạy hơn cả của nước ngoài. Kết luận của CQĐT về chất lượng kit test Việt Á cũng khẳng định là tốt.

Nhiều người, cả trong ngành y, đến giờ vẫn nhầm số kit test mà Việt Á mua hộ 1 doanh nghiệp từ Trung Quốc (là test nhanh, tự ngoáy mũi là cho biết dương tính hay không), với kit test mà Việt Á sản xuất là PCR phải xét nghiệm trên máy. Kit test của Việt Á không phải nhập từ Trung Quốc, mà là sản xuất trong nước.

Nói thật là nếu không có kit test của Việt Á, chắc chắn Việt Nam chưa kiểm soát được dịch nhanh như thế. Đợt dịch bùng phát ở Bắc Giang kéo dài hàng tháng và nhờ Việt Á đưa kit test vào mà trong 3 tuần đã chống dịch thành công. Vì thế, tôi hoàn toàn đồng ý rằng Việt nói đúng: “Công trạng của Việt Á là điều không thể phủ nhận”.

Nhiều người cũng cho rằng, việc “ngoáy mũi” khi đó là mục đích vụ lợi, nhưng thời điểm ấy, chưa có vắc xin, mà không có kit test để lọc ra, cách ly, thì số người chết sẽ chả kém gì Ấn Độ ở mức không có củi mà thiêu, nhất là với y tế VN vốn yếu và thiếu, càng cực kỳ dễ đổ vỡ khi đó – thực tế đã chứng minh y tế TP.HCM được cho là mạnh nhất nước đã nhanh chóng sụp đổ khiến người chết như ngả rạ.

Khoảng tháng 3/2020, khi vài chục nghìn F1, F2 dồn ở các khu cách ly trên địa bàn Hà Nội mà không lọc ra được, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam lúc đó phụ trách Bộ Y tế đã rất lo lắng và yêu cầu CDC Hà Nội khẩn trương đưa kit test của Việt Á vào. Không chỉ đưa kit test, Việt Á còn đưa gần chục máy xét nghiệm cho Hà Nội chống dịch.

Tôi tin rằng, lúc đó, không 1 ai chống dịch vì vụ lợi. Lúc đó, đất nước và nhân dân là trên hết. Vì không ai biết ngày mai có sống sót được không!

Nói thật, không có kit test của Việt Á, Hà Nội toang từ lâu và nhiều nơi cũng không có chỗ chôn người.

Theo tôi, khi đã xét đến vi phạm, cũng cần tính đến công trạng. Rõ ràng là công/ công sức của Việt Á là vô cùng lớn trong phòng, chống, dịch ở Việt Nam. Có được bình yên hôm nay, không được phép quên điều đó.

Đặc biệt, khi đã rõ là HVQY chả liên quan gì đến kit test Việt Á, thì cũng cần khen thưởng sự đóng góp của người đã thực sự sáng chế ra kit test Việt Á, là chị Thuỷ.