GS Võ Tòng Xuân: Người nông dân đứng thấp nhất trong chuỗi giá trị lúa gạo, sao nói họ hưởng lợi 100%?

Hiện nay, thị trường gạo thế giới hiện nay đang lên giá, gạo thế giới chỉ có Việt Nam và Thái Lan quyết định giá và lượng. Trong khi đó, gạo cao sản của Thái sẽ không ngon bằng Việt Nam. Nếu Philippines họ mua gạo, họ cũng muốn mua của Việt Nam.

Trong khi đó, Trung Quốc, Philippines, Indonesia, Malaysia cũng thiếu gạo, có nhu cầu nhập cao. Ở các thị trường khác như Trung Đông, châu Phi càng thiếu nhiều hơn nữa. Nam Mỹ, trong đó có Cuba cũng đang thiếu gạo… khi giá gạo thế giới đang tăng rất cao.

Lúc này là lúc có thể bán gạo giá cao, từ đó phải bán giá bán thóc cao hơn 6.650 đồng để cho người nông dân hưởng lợi. Chúng ta chịu nợ người nông dân vì họ hy sinh quá nhiều, tăng giá gạo bán mà không tăng giá lúa, thóc mua của người nông dân, vẫn để giá thóc lúa quá thấp là có tội với họ, không thể có giá thóc quá thấp như vậy được!

Bộ Công Thương hiện muốn kiểm soát lượng gạo bán ra, họ lo doanh nghiệp bán hết gạo, lo thiếu lương thực. Cái này tôi cho rằng không nên lo lắng, không đúng với cơ chế thị trường và bắt người nông dân phải chịu thiệt.

Theo tính toán của tôi, 70% người dân nước ta sản xuất lúa gạo, có đủ gạo ăn, chỉ còn 30% người lao động không làm nông nghiệp phải đi mua gạo, thóc… Như vậy, chỉ cần tính đủ gạo cho 30% người không làm nông nghiệp thôi, còn lại phải cho xuất khẩu gạo khi giá cao chứ.

Phải tuân thủ tính và cơ chế thị trường, người nông dân đã mấy mươi thập kỷ phải đeo đẳng gánh nặng “an ninh lương thực” trên đầu, trên cổ trong khi gia cảnh họ vẫn nghèo.

Người nông dân hiện nay trồng lúa để cho trung gian lấy tiền xài

Giá gạo thương phẩm bán lẻ trên thị trường hiện nay so với giá thóc là rất cao, giá rẻ nhất cũng là 15.000 đồng/kg, trung bình là từ 18.000 đến 30.000 đồng/kg, cao nhất là 45.000 đồng/kg, rõ ràng mức giá rất cao nếu so với giá thóc, người nông dân đang đứng ở cuối chuỗi giá trị gia tăng hạt gạo, thưa ông?

– Đúng, người chế biến, bán gạo luôn lời hơn người nông dân ở chênh lệch giá gạo. Tôi được biết, gạo ST25 bán tại Việt Nam có giá 35.000 đến 45.000 đồng/ kg, tính ra khoảng 2 USD/kg.

Loại gạo ngon nhất của thế giới cũng chỉ là 1.200 USD/tấn (tương đương 1,2 USD/kg, tương đương 27.600 đồng/kg), gạo ngon của Thái Lan cũng chỉ bán 900 USD/tấn (0,9 USD/kg, tương đương 20.000 đồng/kg)…

Giá gạo ngon tại Việt Nam cao hơn so với nước ngoài nên thương lái, phân phối đều để gạo lại Việt Nam để bán kiếm lời hơn so với xuất khẩu bởi khi họ xuất, không ai mua với giá 1.800 USD/tấn nên chỉ bán trong nước và cũng nghịch lý rằng dù là nước sản xuất, xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới mà giá gạo ngon bán trong nước lại đắt đỏ.

Người nông dân hiện nay hầu như sản xuất dựa vào chi phí đi thuê, mua từ làm đất, phân bón, phun thuốc bảo vệ thực vật, thu hoạch… nên chi phí đội lên rất lớn. Người nông dân chỉ trồng lúa để ăn thôi, chứ không ai nghĩ trồng lúa bán, làm giàu cả.

Nói cách khác người nông dân hiện nay trồng lúa để cho trung gian lấy tiền xài! Họ lời ít, chứ không có lời nhiều như các vị nghĩ.

Kinh nghiệm nhiều năm nghiên cứu về lúa gạo, tôi có thể khẳng định, trong chuỗi giá trị gia tăng cho sản xuất hạt gạo, người nông dân đang đứng ở cuối chuỗi giá trị lúa gạo, sao nói họ hưởng lợi 100%.

Các báo cáo về người nông dân, về cây lúa, hạt gạo phải đúng, đủ và kịp thời cho Chính phủ để có những sách lược đúng đắn cho sản xuất, kinh doanh, tránh những kết luận chưa đúng, cảm tính và không sát thị trường bởi ai cũng biết đang có hiện tượng người nông dân không thiết tha, bỏ bê đồng ruộng, cây lúa vì gánh nặng chi phí hoặc chuyển đổi cây trồng, đi kiếm kế sinh nhai khác.

Trân trọng cảm ơn Giáo sư về cuộc trao đổi này!