Các nhà lập pháp Mỹ đã chỉ trích CEO của TikTok vì mối quan hệ với Trung Quốc, làm căng thẳng leo thang

New York Times

Cù Tuấn, dịch

24-3-2023

Các nhà lập pháp đã chỉ trích giám đốc điều hành của TikTok về mối quan hệ của nền tảng này với Trung Quốc trong phiên điều trần kéo dài khoảng 5 giờ vào thứ Năm 23/3, nhấn mạnh việc ứng dụng video lan truyền này đã trở thành chiến trường trung tâm như thế nào khi Mỹ và Trung Quốc tranh giành quyền ưu tiên về chính trị, công nghệ và kinh tế.

Shou Chew, giám đốc điều hành của TikTok, thuộc sở hữu của gã khổng lồ internet Trung Quốc ByteDance, đã bị hỏi nhiều câu hỏi về mối quan hệ của ứng dụng với công ty mẹ và ảnh hưởng tiềm năng của Trung Quốc đối với nền tảng này. Các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa và Dân chủ đã nhiều lần hỏi ông Chew rằng liệu TikTok có đang thay mặt chính phủ Trung Quốc theo dõi người Mỹ hay không, cắt ngang ông giữa chừng và giận dữ yêu cầu Chew trả lời “có” hoặc “không”.

Phiên điều trần này, một sự thể hiện hiếm hoi của sự đoàn kết lưỡng đảng, có giọng điệu gay gắt hơn so với các phiên điều trần trước đó của quốc hội với sự tham gia của các giám đốc điều hành công ty truyền thông xã hội Mỹ, đã trở nên phức tạp do chính quyền Trung Quốc cũng quan tâm. Vài giờ trước khi ông Chew làm chứng, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ phản đối việc bán TikTok, trong một lời chê trách công khai đối với chính quyền Biden, mà đã yêu cầu thoái vốn và đe dọa có thể có lệnh cấm ứng dụng này tại Mỹ.

Điều đó khiến ông Chew, 40 tuổi, rơi vào tình thế khó khăn khi phải vật lộn để đưa TikTok trở thành một công ty độc lập không chịu ảnh hưởng của Trung Quốc. “ByteDance không thuộc sở hữu hay kiểm soát của chính phủ Trung Quốc,” có lúc ông nói, một phản ứng rõ ràng khiến các nhà lập pháp Mỹ thất vọng. “Đó là một công ty tư nhân”.

Phiên điều trần và tuyên bố của Trung Quốc đã củng cố việc TikTok đã trở thành tâm điểm của căng thẳng địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc như thế nào. Tổng thống Biden và nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình, đều đang vận động để củng cố lĩnh vực công nghệ của riêng nước mình, và đã làm gián đoạn hoạt động thương mại giữa các quốc gia của nhau khi những nghi ngờ giữa Washington và Bắc Kinh ngày càng gia tăng.

Với việc Mỹ và Trung Quốc bất đồng về việc bán TikTok, về cơ bản có hai con đường cho ứng dụng này ở Mỹ. Chính quyền Biden có thể cấm ứng dụng này, ứng dụng này có thể gặp phải một thách thức khó khăn trước tòa án, hoặc có thể xem xét lại các cuộc đàm phán bị đình trệ để khắc phục kỹ thuật đối với các lo ngại về bảo mật dữ liệu.

Nhưng ngay cả khi Nhà Trắng xem xét các lựa chọn đó, sự thống nhất nổi bật của lưỡng đảng tại phiên điều trần hôm thứ Năm là một lợi ích cho Tổng thống Biden khi ông có đường lối cứng rắn chống lại Trung Quốc. Gần như mọi chính sách mà ông theo đuổi đều bị Đảng Cộng hòa bác bỏ mạnh mẽ, ngoại trừ quan điểm cứng rắn của ông đối với Trung Quốc về thương mại, thống trị công nghệ, chiến tranh Ukraine và các vấn đề khác.

Lindsay Gorman, người đứng đầu bộ phận công nghệ và địa chính trị tại Quỹ Marshall của Đức và là cựu cố vấn công nghệ cho chính quyền Biden, cho biết: “Tương lai của TikTok ở Mỹ ngày nay chắc chắn mờ mịt và bất định hơn so với ngày hôm qua. Không chỉ một đảng kêu gọi TikTok giải quyết những lo ngại về an ninh quốc gia này, mà điều này hiện đang đến từ mọi phía”.

Để tiếp tục hoạt động tại Mỹ mà không thay đổi quyền sở hữu ở Trung Quốc, TikTok đã đề xuất các cách bảo vệ người dùng Mỹ bằng cách lưu riêng dữ liệu của họ, cùng các bước khác. Nhưng không có thỏa thuận bảo mật nào đạt được và các quan chức tình báo Mỹ đã cảnh báo rằng ứng dụng này có thể là một cánh tay của chính phủ Trung Quốc nhằm theo dõi người Mỹ và thực hiện việc tuyên truyền.

Mâu thuẫn tăng cao trong những tuần gần đây, với việc chính quyền Biden thúc đẩy bán TikTok khỏi các chủ sở hữu Trung Quốc hoặc có thể đối mặt với lệnh cấm trên đất Mỹ. Nhưng những bình luận của Trung Quốc hôm thứ Năm chống lại việc ép bán TikTok đã thu hẹp những gì Nhà Trắng có thể làm để ngăn chặn ứng dụng này mà không làm căng thẳng leo thang, dẫn đến những trao đổi gay gắt tại phiên điều trần với ông Chew.

Rất hiếm khi giám đốc điều hành của các công ty nước ngoài điều trần trước Quốc hội, với một trong những lần gần đây nhất là khi chủ tịch của Toyota xuất hiện vào năm 2010 để thảo luận về việc thu hồi hàng triệu ô tô.

Trong vài năm qua, các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ ngày càng đoàn kết xung quanh sự thù địch ngày càng tăng đối với các doanh nghiệp Trung Quốc tại Mỹ, với lệnh cấm xuất khẩu của chính phủ Mỹ đối với các công ty viễn thông Trung Quốc và một số dự luật nhằm hạn chế TikTok và các công nghệ khác gắn liền với các chính phủ nước ngoài thù địch .

Tại phiên điều trần, hơn 50 nhà lập pháp Mỹ bày tỏ sự hoài nghi sâu sắc đối với lời bào chữa của ông Chew. Họ miêu tả TikTok là mối nguy hiểm đối với an ninh quốc gia, cáo buộc nó xâm phạm quyền riêng tư của mọi người, gây hại cho sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên và dẫn đến cái chết của một số thanh niên. August Pfluger, một nhà lập pháp Đảng Cộng hòa từ Texas, nói với ông Chew rằng chính ông Chew đã truyền cảm hứng cho sự đoàn kết chính trị chưa từng thấy tại Mỹ trong ba hoặc bốn năm.

Cathy McMorris Rodgers, một đảng viên Đảng Cộng hòa ở Washington và là chủ tịch Ủy ban Thương mại và Năng lượng Hạ viện, tổ chức phiên điều trần, cho biết: “Chúng tôi không tin rằng TikTok sẽ có thể chấp nhận các giá trị của Mỹ. TikTok đã nhiều lần chọn con đường kiểm soát nhiều hơn, giám sát nhiều hơn và thao túng nhiều hơn. Nền tảng của bạn nên bị cấm”.

Trong một tuyên bố, một phát ngôn viên của TikTok cho biết phiên điều trần “bị nhận thức chính trị chi phối”.

Ông Chew đã cố gắng tách TikTok khỏi Trung Quốc, nhấn mạnh rằng ông sinh ra ở Singapore và sống ở đó với vợ Mỹ, cô sinh ra ở Virginia, và hai con. Chew đã nhấn mạnh ngay từ đầu rằng ông đã theo học trường kinh doanh ở Mỹ.

Nhưng Chew thừa nhận rằng mình báo cáo trực tiếp với giám đốc điều hành của ByteDance, Liang Rubo, và một số nhân viên của TikTok tham gia vào các kế hoạch khuyến khích của ByteDance đối với quyền chọn mua cổ phiếu.

Ông Chew lập luận rằng việc cấm TikTok sẽ là một đòn mạnh chống lại quyền tự do ngôn luận. Ứng dụng này phục vụ nhiều doanh nghiệp nhỏ và người sáng tạo, đồng thời có 150 triệu người dùng ở Mỹ và 7.000 nhân viên ở quốc gia này.

Ông cũng nhiều lần chỉ ra nỗ lực của TikTok nhằm bảo vệ dữ liệu của người Mỹ. Công ty đã đưa ra một kế hoạch, Dự án Texas, để lưu trữ dữ liệu của người dùng Mỹ trên các máy chủ trong nước Mỹ do gã khổng lồ phần mềm Oracle có trụ sở tại Texas điều hành. Ông nhấn mạnh rằng chương trình bảo mật dữ liệu mà chính quyền Biden đã bác bỏ, sẽ là cách tốt nhất để bảo vệ người tiêu dùng.

Ông Chew nói: “Điểm mấu chốt là: Dữ liệu của Mỹ được lưu trữ trên đất Mỹ bởi một công ty Mỹ do nhân viên Mỹ giám sát“.

Các nhà lập pháp Mỹ vẫn hoài nghi. Một số người đưa ra tuyên bố của Trung Quốc rằng họ sẽ phản đối việc bán TikTok, nói rằng đó là bằng chứng về ảnh hưởng của nước này đối với công ty. Họ trích dẫn các báo cáo về việc ByteDance giám sát các nhà báo Mỹ làm bằng chứng cho thấy công ty lạm dụng quyền riêng tư và bảo mật người dùng. Vào tháng 12, ByteDance cho biết các nhân viên tại Trung Quốc của họ đã lấy dữ liệu nhạy cảm của người dùng TikTok ở Mỹ, bao gồm cả các phóng viên Mỹ, để cố gắng tìm ra ai đã rò rỉ thông tin nội bộ cho các nhà báo.

“Tôi không tin rằng những lợi ích của TikTok lớn hơn những rủi ro mà nó gây ra cho người Mỹ ở dạng hiện tại”, Frank Pallone, đảng viên Đảng Dân chủ cấp cao của New Jersey nói. “Sự kết hợp giữa quyền sở hữu thuộc Trung Quốc của cộng sản Bắc Kinh và sự phổ biến của nó làm trầm trọng thêm mối nguy hiểm đối với đất nước và quyền riêng tư của chúng tôi”.

Mối lo ngại về TikTok đã gia tăng dưới thời chính quyền Trump. Vào năm 2020, Tổng thống Donald J. Trump đã cố gắng nhưng không thành công trong việc cấm TikTok khỏi các cửa hàng ứng dụng của Apple và Google trừ khi nó được bán cho người mua ở Mỹ. Thỏa thuận bán cổ phần trong TikTok cho Oracle và Walmart cũng không thành công.

Sau khi chính quyền Biden nhậm chức, ban đầu họ tập trung vào việc đàm phán thỏa thuận bảo mật cho phép TikTok tiếp tục hoạt động ở Mỹ. Điều đó đã thay đổi trong những tuần gần đây với yêu cầu của Nhà Trắng rằng các chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok phải bán ứng dụng này. Chính quyền cũng ủng hộ một dự luật mới, được tài trợ bởi Thượng nghị sĩ Mark Warner, Đảng viên Đảng Dân chủ Virginia và John Thune, Đảng viên Đảng Cộng hòa Nam Dakota, sẽ trao thêm quyền cấm TikTok.

Ông Chew, người được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành của TikTok vào tháng 5 năm 2021, trong những tháng gần đây đã bắt đầu một màn ve vãn quyến rũ ở Washington, gặp gỡ các nhà lập pháp, các nhà lãnh đạo viện nghiên cứu và nhà báo. Tuần này, Chew đã cố gắng thu hút sự ủng hộ bằng một video trên tài khoản chính thức của TikTok, cảnh báo người dùng rằng các chính trị gia “có thể lấy đi TikTok khỏi tất cả 150 triệu người trong số các bạn”.

TikTok có sự hỗ trợ từ những người ủng hộ tự do ngôn luận, những người đã cảnh báo không nên cấm ứng dụng này.

Jameel Jaffer, giám đốc điều hành tại Viện Knight First Amendment tại Đại học Columbia, cho biết: “Cấm hoặc hạn chế quyền truy cập vào phương tiện truyền thông xã hội là một dấu hiệu của các chế độ độc đoán và chúng ta nên hết sức cảnh giác về việc trao cho chính phủ Mỹ loại quyền lực đó“.

Các nhà lập pháp cũng nêu quan ngại về TikTok và giới trẻ Mỹ trong phiên điều trần. Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, ứng dụng này được 67% thanh thiếu niên Mỹ sử dụng. TikTok đã phải đối mặt với những lời chỉ trích rằng nó quá gây nghiện và thuật toán của nó có thể tấn công thanh thiếu niên bằng các video khiến họ rơi vào tình huống nguy hiểm và thậm chí gây chết người.

“TikTok có thể được thiết kế để giảm thiểu tác hại đối với trẻ em, nhưng một quyết định đã được đưa ra để làm trẻ em nghiện TikTok vì lợi nhuận”, Đại diện Kathy Castor, Đảng Dân chủ Florida, cho biết trong phiên điều trần.

Ông Chew cho biết TikTok đã làm việc để hạn chế sự lặp lại của các video về các chủ đề như tập thể dục khắc nghiệt và các nguyên tắc của ứng dụng không cho phép nội dung thúc đẩy hành vi tự làm hại bản thân hoặc rối loạn ăn uống. Ông cũng chỉ ra giới hạn thời gian sử dụng thiết bị mới là 60 phút mà cha mẹ có thể kiểm soát đối với người dùng từ 12 tuổi trở xuống và lời nhắc hiện xuất hiện sau 60 phút đối với trẻ từ 13 đến 17 tuổi.

Các nhà lập pháp Mỹ vẫn không hài lòng. Đại diện Lisa Blunt Rochester, Đảng viên Đảng Dân chủ Delaware, cho biết lời khai của ông Chew củng cố mối lo ngại về mối quan hệ của công ty với Trung Quốc, vi phạm quyền riêng tư dữ liệu và cách ứng dụng đối xử với trẻ em.

Bà Rochester nói: “Tôi nghĩ điều đó thực sự tóm tắt lý do tại sao bạn thấy rất nhiều sự đồng thuận và lo ngại của lưỡng đảng đối với công ty của bạn. Và tôi cho rằng sự lo ngại này sẽ không sớm biến mất”.