Xuất bản Trại Súc Vật (Kỳ 3)

Tạ Duy Anh

6-12-2022

(Trích hồi kí Lách Qua Luật Ngầm)

Tiếp theo kỳ 1 và kỳ 2. Kỳ 3: Dư luận và các thuyết âm mưu

Có rất nhiều lời đồn đoán cũng như các giả thiết mang mầu sắc thuyết âm mưu về việc “Trại súc vật” được xuất bản chính thức tại một nhà xuất bản lớn.

Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đầy tự tin khẳng định có sự đánh đấm hạ bệ nhau từ Bộ chính trị và bọn Trung Trung Đỉnh, Tạ Duy Anh chỉ là mấy kẻ được nhờ đánh thuê. Ông cho rằng nếu không có phe nhóm nào tầm cỡ Bộ chính trị bật đèn xanh rồi chống lưng, thì “mấy thằng cha kia” có cho mật gấu cũng không dám. Quan điểm này được Nguyễn Huy Thiệp bảo lưu nhiều năm sau, ngay cả khi mọi sóng gió về cuốn sách đã tạm lắng lại.

Tôi không nghe trực tiếp từ Nguyễn Huy Thiệp, mà nghe qua lời kể của nhà thơ Bảo Sinh, người bạn vong niên tâm giao nhất của ông hiện vẫn đang rất khỏe mạnh và lãng mạn.

Theo nhà thơ Hữu Thỉnh, thì có hẳn cả một nhóm chống phá đảng nằm mai phục suốt 70 năm qua. Chúng rất kiên trì và nham hiểm, ém rất sâu, chỉ chờ đảng ta “sơ suất” là đặt bằng được “quả bom bẩn” vào tận móng chế độ. Nhà thơ Chủ tịch Hội nhà văn còn đưa ra cả “các bằng chứng” theo ông không thể thuyết phục hơn để khẳng định ý kiến không chỉ của ông, mà của cả cơ quan chức năng. (Xin mời đọc phần sau).

Một hôm, sau khi Trại súc vật đã “nằm trên thớt”, vào lúc đã khá khuya, nhà thơ Trần Quang Quý gọi điện cho tôi thông báo ông nghe tin có mấy nhà văn cùng tố cáo tôi lên cấp trên, rằng Tạ Duy Anh là “kẻ chống Cộng số một” trong Hội nhà văn vì thế ông ta đang rất “khoái chí” vì xuất bản thành công Trại súc vật. Trần Quang Quý sau đó cứ hỏi tôi có đọc kỹ tác phẩm không, nếu đọc kỹ chả lẽ không biết nội dung của nó nhằm vào chế độ Stalin? Tôi bèn bảo Trần Quang Quý rằng cứ để họ muốn hiểu thế nào cũng được.

Một luồng dư luận thầm khác thì cho rằng, cả tôi là biên tập và những người đọc duyệt đều không đọc bản thảo, nên không biết nội dung của nó nói về chuyện gì. Tức là cuốn tiểu thuyết ra đời được là do Nhà xuất bản điếc nên không sợ súng. Nhà báo nổi tiếng Phạm Đoan Trang, người đang thụ án 9 năm về tội “chống phá nhà nước!” trả lời một tờ báo nước ngoài xuất bản bằng tiếng Việt rằng, cô không bao giờ tin những người cấp phép xuất bản “Trại súc vật” gan to đến thế? Theo ý cô “Chỉ có thể là họ không đọc”.

Luồng ý kiến đông đảo nhất và cũng đáng buồn nhất là nhiều người trách móc Nhà xuất bản đã cho ra đời một cuốn sách “có nội dung độc hại”. Trong số những người đó có khá nhiều đồng nghiệp của chúng tôi. Một nhà văn vốn rất có thiện cảm với Nhà xuất bản, vẫn thường khen chúng tôi mạnh mẽ và có gu thẩm mỹ, nhưng gặp tôi ông cũng nhăn mặt nhăn mày bảo: “Nói gì thì nói, việc các cậu cho in Trại súc vật là không thể chấp nhận được. Cái gì cũng có giới hạn của nó thôi chứ”.

Bạn tôi, cán bộ ngân hàng, một lần phải tham gia lớp tập huấn chính trị. Trong chương trình có buổi lên lớp của một ông báo cáo viên, về tình hình an ninh chung của đất nước. Ông này coi việc xuất bản Trại súc vật là một sự cố an ninh nghiêm trọng.

Còn vô số câu hỏi khác, vô số lời thì thầm truyền tai nhau, vô số thắc mắc, vô số giả định…về sự có mặt của cuốn tiểu thuyết.

Đúng là-như một câu châm ngôn phương Tây-khi nhân chứng im lặng thì xuất hiện huyền thoại.

(Còn nữa)