Nguyễn Quang Lập
10-2-2022
LGT: Nhân nghệ sĩ Ưu tú Tiến Hợi – là người nhiều lần vào vai ông Hồ Chí Minh – qua đời sáng nay, chúng tôi xin giới thiệu bài viết của nhà văn Nguyễn Quang Lập về nhân vật này, trong phần “Bạn Văn 7“, trích trong Ký Ức Vụn.
Lâu ngày không đến Nhà hát kịch Hà Nội, hôm nay đến chẳng gặp ai, chỉ gặp mỗi Tiến Hợi.
Nó hỏi có vở mới không ông, mình nói không. Nó nói từ ngày tôi đóng vai nhà thơ trong kịch Sám hối của ông, quay đi quay lại cả chục năm rồi. Bao nhiêu lần ông có vở mới tôi chẳng có vai.
Mình nói đùa ông kinh doanh vai Bác Hồ đủ no rồi, cần gì vai khác. Nó bảo hồi này có ma nào thuê tôi đóng đâu. Mớí sực nhớ sau bộ phim Hà Nội mùa Đông năm 1946 của Đặng Nhật Minh, đúng là không ai thuê Tiến Hợi đóng vai Bác Hồ nữa thật.
Chẳng phải nó không còn giống nữa, hay thủ vai kém, mà tự nhiên thế, cả kịch lẫn phim đều vắng bóng nhân vật Bác Hồ.
Ngày xưa thì nó nổi như cồn nhờ vai Bác Hồ. Nó trông ngoài giống y chang Bác Hồ tại đại hội Tua, hoá trang thì Bác Hồ thời nào cũng giống. Nó còn học được giọng Bác, nhiều khi nghe y chang, khiến nhiều người xem rất cảm động.
Kịch, Phim bất kì đoàn nào có vai Bác không thể không mời Tiến Hợi. Rồi các kì lễ lạt, phong trào sân khấu hoá rầm rộ, hễ 30/4 hay 2/9 thì thế nào cũng có vai Bác Hồ xuất hiện trước đám đông, có khi nói đôi câu, có khi chỉ đứng trên ô tô đưa tay vẫy vẫy, chỉ thế thôi nhưng Tiến Hơi vớ được khẳm tiền.
Cả một mùa hè năm 1995, nó chạy xô từ Bắc vào Nam, thu tiền mệt nghỉ. Vào Nghệ an, chỉ đứng cho các cô gái múa vòng quanh chừng 5 phút cũng kiếm được bạc triệu. Để nguyên hoá trang bay vào Đà Nẵng, đứng trên ô tô vẫy vẫy, cười, rồi phát kẹo, cười, vẫy vẫy… nó kiếm gần chục triệu.
Vào Sài Gòn đứng trên khán đài đọc tuyên ngôn xong, bỏ túi cả chục triệu bay ra Hà Nội đến cung văn hóa nói với các em non sông Việt Nam có vẻ vang được hay không… hai triệu ngon ơ.
Thằng Tùng cứt nói Tiến Hợi có 10 ngày kiếm được cả 5 chục triệu. Buôn thuốc phiện cũng không trúng như thế
Thằng Hợi nói mọi người ơn Bác một, tao ơn Bác một trăm.
Trông ngoài thế thôi, tập luyện vất vả lắm. Thằng Hợi chăm nhưng hơi chậm, có cái bệnh mất tập trung, hay quên lời, nhiều khi thấy nó tập vất vả dễ sợ.
Mình nhớ hồi mình làm ở nhà hát, dựng vở gì đó của Phú Thăng, mình có chấp bút biên tập nhưng không nhớ tên vở, chỉ nhớ có vai Bác, mỗi lần làm thoại lời Bác đến khổ.
Thằng Hợi càng khổ hơn. Anh Tạo (Hoàng Quân Tạo) nhiều lần tru lên đó là thằng Hợi nói chứ không phải Bác nói, ngu ơi! Nhiều lần điên lên, anh Tạo quát, Bác nói đ*o gì nói thế hả!
Được cái thằng Hợi không tự ái, nó hết sức lắng nghe mọi người góp ý, sửa đi sửa lại cả trăm lần nó cũng sửa cho kì được.
Khổ nhất mỗi khi Bác xuất hiện, thế nào cũng có đám đông quần chúng. Đứng thế nào cho ra vị thế Bác, lại không được để Bác xa rời quần chúng.
Lắm khi thấy thằng Hợi lúng ta lúng túng như gà mắc tóc. Anh Tạo quát: Bác! Mày đứng thế đấy hả?
Mọi người cười rũ.
Quốc Toàn góp ý cho anh Tạo không đựơc gọi Bác Hồ, chỉ gọi Tiến Hợi thôi, tránh phạm huý. Anh Tạo nghe liền.
Nhưng thói quen gọi tên nhân vật, buột miệng vô thức rất buồn cười. Nhiều khi quên, anh Tạo còn kêu lên ôi chà chà xem cái thằng Bác diễn ngu chưa kìa.
Nói xong thì giật mình, sợ bằng chết. Đến khi say nghề quên hết, lại buột miệng kêu lên Bác Hồ ơi, mày diễn cái đ*o gì đấy.
Chết cười.
Rồi cuối cùng mọi việc cũng êm thấm cả. Tiến Hợi lại nổi như cồn nhờ vai Bác.
Một đêm diễn xong, lãnh đạo thành phố lên tặng hoa bắt tay. Nó khom người kính cẩn bắt hai tay. Hoàng Dũng nói mày ngu thế. Nó bảo sao. Hoàng Dũng nói mày đang vào vai Bác, bắt tay kiểu đó, chẳng may có thằng nào chụp ảnh cái có chết không.
Đêm sau, nó nghe lời Hoàng Dũng, lãnh đạo thành phố lên tặng hoa bắt tay, nó diễn vai Bác, bắt tay âu yếm lãnh đạo, lại còn vỗ vỗ vai thân thiện kiểu Bác cháu.
Anh Tạo mắng, mày ngu thế. Nó bảo sao. Anh Tạo nói, người ta là lãnh đạo, mày là cái đ*o gì mà dám vỗ vai người ta? Nó bảo, em đang vào vai Bác mà. Anh Tạo nói, vào vào cái gì. Hết kịch là hết Bác nghe chưa!
Nó ra hậu đài thở dài nói Hoàng Dũng bảo một đằng, anh Tạo bảo một đằng, tao biết biết làm thế nào? Thằng Tùng cứt nói, mày làm Bác mà đ*o biết còn hỏi tụi tao.
Nguồn: Bạn Văn
Biên giới Việt-Trung ! Biên cương Bắc ! Nơi Anh mãi mãi nằm lại Năm 1979
***********************************
https://www.youtube.com/watch?v=kre_bly8obk
En Aranjuez Con Tu Amor
Thân gởi Hàng Triệu Nàng Tô Thị Thế kỷ 20-21 của Đất Việt trong và ngoài Tổ Quốc …..
Trước mặt em,
Khi Thời gian trôi qua Tháp Rùa
Chỉ còn lại Tình yêu của em
Nhớ về Anh
Có một tin đồn từ Biên cương Bắc
“Chàng sinh viên Hà Nội vẫn còn sống ! ???”
Lấp lánh Hy vọng sao thật mỏng manh !
Như Cầu Vồng ngũ sắc pha lê
Thế mà hôm nay trong khuôn viên Đại học Tổng hợp
Dường như nay câm lời không biết nói
Giọng nói trầm ấm của Anh về những bông hồng
Tình yêu ngọt ngào
Tựa những chiếc lá Thu vang
Tự thả mình cho Gió Thủ đô cuốn quét
Chúng là những ký ức lãng mạn cách mạng
Của Một Thời Một Thuở đã qua
Dấu chân trong khuôn viên Đại học
Và lời hứa Tình yêu Vĩnh hằng
Anh tình nguyện giã từ bút nghiên lẫn thư hiên
Lên đường ra trận chiến trường cực kỳ nóng bỏng
Biên giới Việt-Trung ! Biên cương Bắc !
Nơi Anh mãi mãi nằm lại Năm 1979
Khuôn viên Đại học Tổng hợp Hà Nội
Giữa một nam sinh viên Toán Lý
Và một nữ sinh viên Khoa Văn
Trong một hoàng hôn Thủ đô Thời Hậu chiến 1975
Điều xin bạn đọc ơi luôn nhớ
Ôi Tình yêu của chúng tôi yêu nhau đam mê
Cháy bùng cháy ngầm mãnh liệt
Chuyện Tình ấy từng không để hoa Dạ Lan tỏa Hương
Thế giới Chiến tranh Lạnh thiếu Hòa bình
Và quan hệ Việt-Trung bắt đầu nóng bỏng
Gió Từ Bắc phương đang mang lại nhiều hoang mang
Giọng nói trầm ấm của Anh về những bông hồng
Tình yêu ngọt ngào
Tựa những chiếc lá Thu vang
Tự thả mình cho Gió Thủ đô cuốn quét
Chúng là những ký ức lãng mạn cách mạng
Của Một Thời Một Thuở đã qua
Dấu chân trong khuôn viên Đại học
Và lời hứa Tình yêu Vĩnh hằng
Anh tình nguyện giã từ bút nghiên lẫn thư hiên
Lên đường ra trận chiến trường cực kỳ nóng bỏng
Biên giới Việt-Trung ! Biên cương Bắc !
Nơi Anh mãi mãi nằm lại Năm 1979
Ôi Một Thời Một Thuở đã qua !
Dấu chân trong khuôn viên Đại học
Và lời hứa Tình yêu Vĩnh hằng
Anh tình nguyện giã từ bút nghiên lẫn thư hiên
Lên đường ra trận chiến trường cực kỳ nóng bỏng
Biên giới Việt-Trung ! Biên cương Bắc !
Nơi Anh mãi mãi nằm lại Năm 1979
Nữ sinh viên Khoa Văn chỉ từng Người yêu
Chưa từng bao giờ vị Hôn thê của Anh
Chưa từng bao giờ Người vợ của Anh
Đã trở thành Nàng Tô Thị góa phụ xuyên Thế kỷ
Nửa cuối 20 tới Đầu Thế kỷ 21
Ôi Một Thời Một Thuở đã qua !
Dấu chân trong khuôn viên Đại học
Và lời hứa Tình yêu Vĩnh hằng
Anh tình nguyện giã từ bút nghiên lẫn thư hiên
Lên đường ra trận chiến trường cực kỳ nóng bỏng
Biên giới Việt-Trung ! Biên cương Bắc !
Nơi Anh mãi mãi nằm lại Năm 1979
TRIỆU LƯƠNG DÂN VIỆT
Hoa Biên Cương KỶ NIỆM 43 NĂM CUỘC CHIẾN VỆ QUỐC XUÂN 1979
Ngay cả khi Bả Chó vào vai Bả Chó còn chẳng ra gì, bị thiên hạ bóc phốt (xem Vũ Thư Hiên,Trần Đĩnh) kể gì đến “thằng Hợi”
Chỉ có ở những đất nước mà thiên hạ lắc lư lên đồng mỗi khi nhắc đến lãnh tụ thì những người như Tiến Lợi mới kiếm ăn bộn, và những người như Hoàng Quân Tạo mới phải sợ “phạm húy.”
Ở miền Nam, những tờ báo như báo Con Ong công khai châm chích chính quyền, có tờ báo còn gọi ông Thiệu là Sáu Thẹo, thì mấy người như Tiến Hợi hết cửa kiếm ăn.
Mấy đứa gọi là “nghệ sĩ,” chỉ là tay sai cho bọn tuyên giáo đầu độc dân chúng, có gì mà phải nhắc đến khi chúng chết.
Ông Hồ hết thời và những người ăn theo ông phải chung số phận là chuyện tự nhiên. Nhưng người tài như tác giả Nguyễn Quang Lập mà bị trù ẻo đến mức phải tàn lụi là bất nhân và tai hại cho đất nước.
Sức Mấy.
Bên nước Nga ở quảng trường đỏ, có gã sắm vai hệt Lenin, ngày trước ăn khách lắm, khách xin chụp hình lưu niệm đông nghẹt, giờ chẳng ai thèm, người ta nhìn còn nhếch mép khinh bỉ, anh và tượng Lenin cũng ế như gái già hết thời.
Ở Vn, người ta sợ bọn sai nha tàn ác nên không dám bình luận này nọ, bây giờ nói đến tiền đô chứ nói mẹ gì đến bác.