Cộng sản hay không Cộng sản?

Dương Quốc Chính

14-8-2020

Khá nhiều người cho rằng thể chế hiện nay của VN hay TQ không còn là CS nữa, thậm chí còn bảo đó là cực hữu (?!). Vậy thực tế VN và TQ có còn theo thể chế CS hay không?

Để trả lời câu hỏi này thì cần phân tích xem thể chế CS có những đặc điểm cốt lõi gì và thể chế hiện tại còn bao nhiêu đặc điểm, rồi mới rút ra kết luận. Bài viết nhằm mục đích chính là phân tích về thể chế CS và sự biến đổi của nó theo thời gian ở VN. Các bạn có tin bây giờ là CS hay không là tùy, vì dù sao đó chỉ là cái danh xưng, bản chất mới quan trọng.

Thực ra ngay cả trước khi Đông Âu sụp đổ thì hệ thống các nước XHCN vẫn bao gồm nhiều kiểu CS khác nhau, tức là có nhiều biến thể khác nhau. Hoặc ngay tại chính mỗi nước thì cũng có sự thay đổi ít nhiều tùy theo người lãnh đạo đảng và hỗ trợ bên ngoài.

Có thể nói CS LX là CS nguyên thủy, do đó là nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới. Nhưng CS thời Lenin cũng có khác thời Stalin, khác thời Khrushchev, Brezhnhev và Gorbachev (CS đệ tứ của Trotsky chưa nắm được chính quyền nên không tính). Trong đó, CS thời Khrushchev và Gorbachev là khác biệt hơn, 3 ông còn lại thì tương đối giống nhau. Khrushchev thì xét lại Stalin và chấp nhận chung sống hòa bình với các nước TBCN (thực ra là đã đi ngược lại quan điểm CS nguyên thủy của Lenin là không đội trời chung với TB). Còn Gorbachev thì đã trở thành Tổng thống LX, cải cách đảng CS rất nhiều, với mục đích đi theo hướng cánh tả Bắc Âu (chưa kịp). Nhưng cho đến khi LX sụp đổ thì chả có ai coi LX thời 2 ông này không phải là CS.

Trường hợp thứ 2 là Nam Tư, đây là nước CS nhưng có tinh thần dân tộc cao nhất, ly khai cả LX, nhưng vẫn là CS. Stalin từng coi HCM là Tito (lãnh tụ CS Nam Tư) của châu Á. Nhưng Nam Tư vẫn là CS, dù có dân tộc đến đâu.

Trường hợp 3 là Bắc Triều Tiên, nước này thậm chí còn tuyên bố là đi theo chủ nghĩa Chủ thể (Juche), là một dạng CS lai phong kiến, cha truyền con nối (không nước CS nào có). Nhưng người ta vẫn coi BTT là nhà nước CS.

Trường hợp 4 là Campuchia Dân chủ (Khmer đỏ), Pol Pot học tập theo Mao nhưng cực đoan hóa thêm CNCS, chỉ có VN là không coi Khmer đỏ là CS! Chắc sợ mang tiếng là ngồi cùng mâm với những kẻ diệt chủng. Nhưng thực tế Stalin và Mao còn diệt chủng dân nước mình còn nhiều hơn Pol Pot.

Còn VN và TQ, sự thay đổi là nhiều nhất. Trong một stt cũ mình đã phân tích, CSVN cũng thay đổi rất nhiều kể từ khi cướp chính quyền. Giai đoạn 1945 – 1949 thực ra chưa hoàn toàn là CS, do chưa có đồng minh CS nào. Giai đoạn 1949 – 1954 thì copy mô hình TQ do đã được TQ hỗ trợ, nhưng vì đang chiến tranh Pháp – Việt nên không thấy rõ ràng. Giai đoạn 1954 – 1963 đã rất giống CS Mao ở miền Bắc, lúc đó LX chưa hỗ trợ trực tiếp đáng kể. Giai đoạn 1964 – 1975 là sự lai tạp giữa CS TQ và CS LX, do đu dây cân bằng với 2 anh. Giai đoạn 1976 – 1991, CS VN copy mô hình LX, do đối đầu với TQ và liên minh với LX. Giai đoạn 1991 đến nay thì copy mô hình CSTQ (kiểu Đặng) với một vài biến thể nhỏ.

Nhưng cũng phải thấy rằng giai đoạn trước 1991 thì CSLX đã rất khác với CSTQ, thậm chí hai người anh của hệ thống XHCN còn đối đầu với nhau về mặt tư tưởng tuy cùng thờ Mác Lê nin. Nhưng họ đều là CS, không có ai thắc mắc. CSVN có giai đoạn theo mô hình TQ, lúc theo cả hai, lúc theo LX, tức là biến thể rất nhiều, tùy hoàn cảnh. Ngay cả đảng viên kỳ cựu cũng chưa chắc hiểu rõ ràng về điều này. Thậm chí chả biết CS hai nước đó có gì khác nhau. Giai đoạn đó, dù đổi màu như vậy, nhưng CS VN vẫn có sự khác biệt với hai anh, do chiến tranh liên tục nên tinh thần dân tộc được đề cao để “giải phóng dân tộc” đánh đuổi đế quốc, thực dân.

CSTQ bắt đầu thay đổi từ khi Mao chết, Đặng Tiểu Bình thay thế vào năm 1976. Tạm gọi CS kiểu Đặng là CS 2.0 do sự thay đổi là đáng kể so với những biến thể kể trên ở các nước khác (chỉ coi là CS 1.x).

CS 1.0 có các đặc điểm chính là:

– Nhà nước Toàn trị (quản lý mọi mặt kinh tế, xã hội), hay còn gọi là lãnh đạo toàn diện.

– Xóa bỏ giai cấp bóc lột (đồng nghĩa với đối đầu với CNTB), không còn người bóc lột người.

– Phân phối lại lợi tức theo hướng cào bằng, bao cấp, dựa trên tem phiếu và lý lịch.

– Xóa bỏ tư hữu ruộng đất, thay bằng công hữu.

– Đảng CS độc quyền lãnh đạo nhà nước (cho dù có thời điểm đa đảng kiểu làm màu).

Khái niệm toàn trị rất rộng, có thể liệt kê 1 số mặt chính mà nhà nước kiểm soát chặt chẽ là:

– Kinh tế kế hoạch (quốc doanh), không chấp nhận kinh tế tư nhân.

– Kiểm soát ngôn luận và tư tưởng (thông qua việc kiểm soát báo chí, xuất bản, giáo dục).

– Kiểm soát cả hành pháp, tư pháp, lập pháp, công an, quân đội.

– Quản lý các tôn giáo và xóa bỏ các hội đoàn độc lập.

CS 2.0 có những thay đổi là:

– Chấp nhận kinh tế tư nhân, nhưng nhà nước vẫn kiểm soát tuyệt đối các ngành kinh tế trọng yếu. Nhà nước vẫn ưu tiên về cơ hội phát triển cho doanh nghiệp nhà nước đối với các ngành kinh tế mà tư nhân và nhà nước cùng tham gia. Đặc biệt là quân đội, công an, đảng vẫn có các công ty trực thuộc, gây bất bình đẳng trong cạnh tranh. Tóm lại là nền kinh tế tự do có giới hạn đáng kể.

Từ đó chấp nhận giai cấp bóc lột và xóa bỏ bao cấp tuyệt đối.

– Ngôn luận và tư tưởng được tự do 1 phần, nhưng vẫn bị kiểm soát chặt chẽ. Vẫn không có báo chí và xuất bản tư nhân, đã có trường học tư nhân nhưng chương trình giảng dạy bị kiểm soát chặt chẽ. Có 1 số ít trường quốc tế được tự do đào tạo cùng với 1 số ít dân được phép du học để tiếp cận nền GD tư bản.

Từ những sự thay đổi không đáng kể bên trên, ta thấy CS hoàn toàn chưa đổi màu đáng kể mà chỉ là 1 phiên bản mới, tự do hơn 1 chút về kinh tế, ngôn luận và tư tưởng. Những đặc điểm cơ bản liên quan đến quyền lực nhà nước thì vẫn giữ nguyên, như đảng lãnh đạo toàn diện và duy nhất, kiểm soát cả tam quyền lẫn lực lượng vũ trang.

Quan điểm của bạn So Panh cho rằng CS VN hiện tại là tư bản thân hữu. Người CS chỉ bảo vệ lợi ích phe nhóm, bảo vệ người giàu, nên đó là cực hữu chứ không còn là cực tả (CS) nữa. Vì bạn ấy cho rằng CS đấu tranh cho lợi ích của nhân dân lao động, số đông dân chúng.

Suy nghĩ đó lệch lạc ở chỗ:

Đúng là VN đang là tư bản thân hữu, nhưng những thứ đó vẫn chỉ dựa trên việc cải cách kinh tế một phần nói trên, việc cải cách nửa chừng đó mới tạo nên tầng lớp tư bản thân hữu, còn gọi là tư bản đỏ, vẫn là CS thôi.

Nền tảng cánh hữu đề cao tự do kinh tế, quy mô nhà nước phải tối thiểu, nhà nước can thiệp rất ít vào kinh tế, xã hội. Trong khi VN và TQ thì không có chuyện đó. Nên nói VN là cực hữu chỉ dựa trên việc bảo vệ lợi ích phe nhóm thì quá là nực cười.

CS chưa bao giờ bảo vệ lợi ích cho đa số dân, mà họ dùng lợi ích nhỏ (thông qua việc bao cấp, phân phối lại lợi ích theo kiểu cào bằng) cho đa số dân để mị dân. Đó là lý do khiến cho dân của các nước CS luôn nghèo khổ hơn dân các nước tư bản. CS từ trước đến giờ cũng chỉ bảo vệ lợi ích của phe nhóm mà thôi, đấy là lợi ích của đảng CS. Lãnh đạo CS 1.0 bảo vệ lợi ích cho toàn đảng. Còn lãnh đạo CS 2.0 thì bảo vệ lợi ích cho phe nhóm riêng nhỏ hơn, nhưng vẫn bảo vệ lợi ích chung của đảng. Đó là lý do mà các phe cánh CS 2.0 có đánh nhau cỡ nào thì cũng không bên nào dám phá bỏ đảng, xâm phạm quyền lực của đảng.

Nhiều người ngộ nhận rằng CS 2.0 cho phép tự do ngôn luận, dựa trên sự tự do ngôn luận trên mạng XH. Thực ra đó là do đảng không thể kiểm soát ngôn luận trên internet chứ không phải họ không muốn kiểm soát. Nếu họ kiểm soát thì mất về kinh tế sẽ nặng hơn là được về ổn định chính trị, nên họ chỉ kiểm soát ở mức độ vừa phải, chấp nhận bất ổn chính trị ở mức chấp nhận được.

Nhiều người ngộ nhận là bây giờ muốn buôn bán gì cũng được tức là tự do kinh tế. Đó là sai lầm. Vì buôn bán gì cũng đang bất bình đẳng về cơ hội, phải có quan hệ, phải đút lót thì làm ăn mới trôi chảy. Ngay trong doanh nghiệp nhà nước thì Viettel cũng đã bất bình đẳng với VNPT rồi. Bà bàn trà chanh cháu chủ tịch phường đã khác với bọn khố rách áo ôm khác. Thế sao gọi là tự do kinh tế?

Muốn CS đổi màu hơn nữa thì người dân cần phải đấu tranh hơn nữa. Chứ đừng tự ru ngủ mình là đã thoát CS rồi.