Con nhãi của năm

Khải Đơn

13-12-2019

Hai ngày hôm nay, sau khi cô bé Greta Thunberg được vinh danh là Nhân vật trong năm 2019 của TIME, điều tôi đọc được thường xuyên nhất trên Facebook của các nhóm Hong Kong là sự miệt thị.

Các bạn fan ủng hộ phong trào ở Hong Kong cảm thấy không công bằng khi những cuộc biểu tình và sự dũng cảm đáng ca ngợi của Hong Kong đã không trở thành Nhân vật của Năm – mà lại là Greta Thunberg.

Với mỗi người, khi chúng ta hâm mộ ai đó và bỏ phiếu cho họ – lẽ thường ta sẽ không hài lòng lắm nếu nhân vật mình hâm mộ không trúng giải của năm. Nhưng với Greta Thunberg – cô trở thành nhân vật gây tranh cãi khủng khiếp giữa… người lớn – vì những gì cô bé làm.

“Tốt nhất em hãy về nhà và đi học lại đi, sau đó trở thành nhà khoa học rồi cứu thế giới”

“Em đi vòng quanh thế giới bằng du thuyền xong sau đó bảo mọi người cứu thế giới à?”

“Bạn hãy đếm xem có bao nhiêu túi nylon trong ảnh?” (đó là bức ảnh cô bé ăn đồ ăn trên tàu có bịch nylon.

Nội những câu bình luận này thôi, đã cho thấy cách thế giới hiểu về vấn đề môi trường của thế kỷ này ra sao.

Ngày hôm qua, tôi vào thư viện và đọc được bài viết trên National Geographic năm 1989 – 6 lãnh đạo các nền dân chủ trên thế giới gặp nhau tại Paris và hứa hẹn về các mục tiêu làm thế giới “xanh hơn một chút” – trong ảnh có đủ các cường quốc Anh, Tây Đức, Mỹ, Pháp, Canada, Nhật Bản, Ý. (Bạn có thể đọc nội dung bài này trong ảnh tôi chụp lại bài báo bên dưới)

Đọc xong những lời hứa mà bạn tổng thống George Bush (cha) tuyên bố và các agenda hứa hẹn, thì tôi hiểu rằng câu nói mà cô bé cáo buộc người lớn “nói dối” hay “tại sao dám” là một đe nẹt hoàn toàn có căn cứ.

Toàn bộ các hứa hẹn mà quốc gia phát triển hứa vào năm 1989 đều không thành hiện thực 30 năm sau – năm 2019. Trái đất nóng dần lên. Biến đổi khí hậu tạo ra thời tiết cực đoan. Nỗ lực cắt giảm sử dụng nguyên liệu hóa thạch nửa vời trong cuộc kháng cự đầy tiền bạc của các tập đoàn dầu mỏ và than đá.

Tờ Time viết: “Thunberg không phải lãnh đạo hay bất cứ đảng phái chính trị hay nhóm vận động nào. Cô bé cũng không phải người đầu tiên lên tiếng báo động về thảm họa khí hậu, cũng không phải người có khả năng nhất giúp khắc phục vấn đề đó. Cô bé chẳng phải nhà khoa học cũng không phải chính trị gia. Cô không có mức độ ảnh hưởng theo kiểu quan hệ truyền thống: Nghĩa là cô không phải tỷ phú hay công chúa, không phải ngôi sao nhạc pop và cũng chưa là người lớn. Cô bé chỉ là một bạn gái thiếu niên bình thường, gom đủ dũng cảm để nói thật với kẻ quyền lực, đã trở thành biểu tượng của thế hệ. Bằng cách miêu tả rõ nét sự nguy hiểm có tính trừu tượng bằng sự phẫn nộ, Thunberg trở thành tiếng nói dõng dạc nhất về vấn đề quan trọng nhất mà hành tinh này đang đối mặt.”

Những bạn fan Hong Kong đang hậm hực chửi TIME không công bằng hay chửi Thunberg là con nhãi con thì nên hiểu rõ vài điều:

Thunberg không chỉ là “NHÂN VẬT CỦA NĂM” – mà là tiếng nói trước vấn đề toàn cầu – khi biến đổi khí hậu đang dần biến nhiều vùng trên thế giới chìm vào thảm họa – trong khi các lãnh đạo tầm thế giới như Mỹ, khăng khăng bảo vệ các ngành công nghiệp truyền thống như dầu mỏ và than đá – và phớt lờ số phận của con người.

Câu chuyện nhân vật của năm không chỉ dừng ở phần “con nhãi nổi tiếng” mà nó sẽ nhắc nhở bạn về vấn đề quan trọng chính bạn sẽ đối mặt mỗi ngày: triều cường cao hơn trong thành phố, đường ngập sâu sau mưa, thành phố mịt mù khói thải và chất lượng ô nhiễm không khí làm bạn ho sù sụ phát ốm, con sông bên nhà bạn xanh biếc không phù sa và mùa hạn ngặt nghèo hơn.

Vậy những gì con bé nổi tiếng đó làm có ích gì liên quan đến chuyện đó chứ? Liên quan gì đến bạn?

Tổng thống Pháp Macron trả lời thứ mà Greta làm được: “Khi bạn là nhà lãnh đạo và tuần nào bạn cũng thấy người trẻ biểu tình với thông điệp đó, bạn không thể dửng dưng được. Họ giúp tôi thay đổi.” TIME viết: “Lãnh đạo phản ứng khi có áp lực, áp lực được tạo ra nhờ phong trào, phong trào được gầy dựng từ hàng ngàn người chịu thay đổi suy nghĩ của mình.”

Greta không có quyền lực gì, nhưng cô bé tạo ra một phong trào toàn cầu, nơi những người hoảng sợ khủng hoảng khí hậu của thế kỷ này thấy đồng cảm, nơi những nạn nhân môi trường lên tiếng bảo vệ vùng đất và thiên nhiên của họ, nơi người đô thị ý thức họ phải giảm sử dụng xăng dầu, thay đổi loại nguyên liệu và lối sống. Nơi những chính trị gia cảm thấy bị buộc phải hành động (thay vì hứa cuội) với các hành động làm giảm tốc độ và quy mô của biến đổi khí hậu. Nghĩa là (có thể) bầu trời nhà bạn sẽ bớt khói thải, bớt ho sù sụ đeo khẩu trang, bớt bị hạn hán và bão lụt cực đoan, bớt bọc nylon làm chết cá voi.

Nếu bạn trân trọng những giá trị nhân quyền phổ quát mà người Hong Kong đang đấu tranh giành lấy – thì xin đừng sỉ nhục giá trị mà một cô bé cùng hàng trăm triệu người khác trên thế giới đang nỗ lực tạo ra.

Có thể tất cả những người trẻ dũng cảm đó – đang chiến đấu cho những giá trị sống tốt đẹp hơn mà ta ngậm mồm không dám nói đó mấy bạn.