Sẽ không có Thiên An Môn II

Lê Vĩnh Triển

18-11-2019

Trong cái lo lắng cho sinh viên Hồng Kông và những người biểu tình HK nói chung, tôi thử đi tìm lời giải ở góc độ kinh tế:

Bỏ qua các yếu tố thể chế chính trị, thử so sánh hai nền kinh tế Việt Nam và Hồng Kong biết đâu có thể có vài gợi ý để dự đoán tình hình HK (Số liệu chủ yếu 2018)

Hồng Kông có dân số 7, 45 triệu, có tổng sản phẩm quốc gia (GDP) là 362 tỷ USD. Trong khi đó VN có dân số 95,5 triệu lớn gấp gần 14 lần dân số HK nhưng GDP của VN chỉ là 241 tỷ USD. Do đó thu nhập bình quân đầu người (GDP per capita) của HK và VN tương ứng là 48.551 USD và 2.551 USD.

Đóng góp cho GDP của HK là Nông nghiệp 0.1%, Công nghiệp 7.6% Dịch vụ 92.3%
Trong khi đó, trường hợp của VN thì Nông nghiệp 15.3%, Công nghiệp 33.3% và dịch vụ 51%

Tuy chỉ số chênh lệch giàu nghèo (Gini) ở HK được đánh giá là cao(53.9) và ở VN là được đánh giá là vừa (35.3), nhưng chỉ số phát triển con người HDI (đo lường tuổi thọ, sự phát triển của giáo dục và thu nhập đầu người) của HK là rất cao 0.933 (hạng 7 thế giới) và của VN là 0.694 (hạng 116 thế giới).

Một vài so sánh khác:

Kim ngạch xuất khẩu của VN là 214 tỷ USD (2017); HK là 537,8 tỷ USD (2017); Kim ngạch nhập khẩu của VN là 202,6 tỷ USD và của HK là 561,8 tỷ USD. Cả kim ngạch xuất và nhập khẩu của HK đều hơn 2 lần so với VN. Không có gì đáng ngạc nhiên khi đối tác XNK lớn nhất của HK là Trung Quốc. HK xuất sang TQ 54.1% tổng kim ngạch XK, và nhập từ TQ 44.6% tổng giá trị nhập khẩu. Như vậy gần 300 tỷ hàng hóa cho mỗi chiều mậu dịch giữa HK và TQ (Ghi chú 1). Con số này rất có ý nghĩa để có thể có những nhận định cuối bài.
Một vài chỉ số đáng chú ý nữa để thấy nền kinh tế HK là cực kỳ hùng mạnh nhưng tương thuộc với phần còn lại của thế giới, đặc biệt là Trung Quốc:

Tổng giá trị đầu tư trực tiếp nước ngoài của HK và VN tương ứng là 2,2 ngàn tỷ USD (Ghi chú 2) và 159,5 tỷ (số tính thời điểm 31/12/2017); Nợ công trên GDP của HK là 0,1% và VN là 58.5%/GDP. Xếp hạng mức độ dễ dàng cho việc kinh doanh (Ease-of-doing-business rank) ở HK là hạng 4 trong khi ở VN là hạng 69 trên thế giới. Dự trữ ngoại hối của HK và VN lần lượt là 431 tỷ USD và 49,5 tỷ USD (Ghi chú 3).

Tài sản của giới đầu tư từ đại lục (Trung Quốc) được cho là chảy vào HK mạnh mẽ nhất trong nhiều năm qua. Các nghiên cứu cho thấy HK là điểm đến ưu tiên nhất của giới nhà giàu TQ do địa lý và văn hóa. Tìm hiểu thêm vài số liệu nữa cho ta thấy khối tài sản này là vô cùng lớn, so với đầu tư từ Hoa Kỳ, Anh Quốc và các lãnh thổ thuộc Anh (chiếm tỷ trọng lớn) và các nước khác. Cụ thể, tổng giá trị danh mục đầu tư tài sản của các quốc gia vào HK năm 2017 là 1,723,973 triệu USD (#1,724 tỷ USD). Trong đó từ TQ là 360 tỷ USD (21%) (ghi chú 4), từ Mỹ là 138, 5 tỷ USD (8%); từ Anh là 82 tỷ USD (5%) và các nước khác 360 tỷ (21%).

Nhận Định:

Qua các số liệu trên, đặc biệt qua 4 ghi chú, có thể nhận thấy một cách cụ thể Hồng Kông là một nền kinh tế hùng mạnh và Trung Quốc đã hưởng lợi rất nhiều từ sự tương thuộc kinh tế với hòn đảo này. Quan trọng hơn, Trung Quốc đã đổ tiền rất nhiều vào hòn đảo này. So sánh với VN, một quốc gia đông dân và khó nhằn và một nền kinh tế yếu hơn nhiều lần so với HK mà Trung Quốc luôn muốn thôn tính để thấy Trung Quốc đã may mắn đến dường nào khi nhận lại HK từ Anh Quốc mà không tốn một viên đạn. Từ đó có thể nhận định rằng nếu Trung Quốc làm HK mất đi những lợi thế của một nền kinh tế ngàn tỷ USD bằng một trò xuẩn động và tàn ác kiểu Thiên An Môn thì chính TQ đã bắn vào bản thân mình. Nên lưu ý rằng, HK ngày nay không còn là một địa phương dễ bị cô lập, dễ bị thao túng thông tin và nghèo đói như Bắc Kinh thời 1989. Hồng Kinh ngày nay là tài sản khổng lồ và gà đẻ trứng vàng của giới thân hữu với chính quyền Bắc Kinh.

Từ những nhận/giả định như vậy, chúng ta có thể không phải lo lắng nhiều về một Thiên An Môn thứ hai ở góc độ tình nhân loại. Tuy nhiên, trong mối quan hệ giữa VN và TQ, nếu TQ tàn bạo và đặt quyền cai trị, sự độc tài lên trên tất cả, nghĩa là nếu Bắc Kinh hy sinh lợi ích kinh tế mà tiến hành thảm sát (khả năng này hầu như khó xảy ra) thì uy tín của TQ sẽ tuột dốc, kinh tế TQ tuột dốc hẳn sẽ có nhiều hàm ý cho VN.

Có thể nói gì qua sự im lặng của Anh, Mỹ và các nước trước sự việc HK:

Cũng từ những phân tích về lợi ích kinh tế, Mỹ và các nước, đặc biệt là Anh và các lãnh thổ thuộc Anh như nhóm đảo Caymans là những quốc gia và lãnh thổ đầu tư tài sản rất lớn vào HK. Có thể nói, các quốc gia và lãnh thổ im lặng này đang đối mặt với lưỡng nan đạo đức. Một mặt, lên tiếng ủng hộ dân chủ, ủng hộ những người biểu tình có thể làm phật ý giới đầu tư mong muốn sự ổn định kiểu Trung Cộng áp đặt lâu nay để hưởng lợi (về khía cạnh này, người viết có vài tiếp xúc với giới đầu tư nước ngoài tại HK, hầu hết đều tỏ ý tiêu cực với biểu tình vì họ đang hưởng lợi trước khi có biểu tình). Mặt khác, không lên tiếng thì bị cho là đi ngược lại các giá trị phổ quát mà lâu nay mà họ xiển dương. Tuy nhiên, các nước thừa sức nhận ra, cái thế lưỡng nan mà chính Bắc Kinh đang phải đối mặt là đau đầu hơn nhiều và chính Bắc Kinh sẽ phải giải quyết các lưỡng nan đó trước.

Vấn đề là Bắc Kinh cũng biết rằng giải quyết cách nào thì các nước, đặc biệt là Anh Mỹ cũng hưởng lợi nhiều hơn. Ra tay với biểu tình thì bộ mặt của Bắc Kinh sẽ vô cùng nhem nhuốc (đã nhem nhuốc) và mất tài sản của tất cả các bên nhưng BK sẽ tổn thất nhiều nhất; Còn không ra tay với biểu tình thì BK tuy ít tổn hao tài sản nhưng mất mặt vì sự độc tài toàn trị bị thương tổn.

Dù sao thì, Bắc Kinh sẽ không dại gì tự hại mình bằng một đòn đánh chết HK bằng một Thiên An Môn thứ 2. Các nước cũng sẽ tổn thất về kinh tế, nhưng Bắc Kinh sẽ tổn thất về lớn nhất cả về kinh tế lẫn chính trị trên trường quốc tế.

Dự đoán: một thỏa thuận sẽ đạt được giữa BK và người biểu tình, và BK sẽ hưởng lợi kép: bộ mặt chính trị của bạo chúa sẽ ôn nhu hơn trước thế giới, và tài sản của thân hữu chính trị được đảm bảo. Đồng thời bạo chúa sẽ có nhiều thời gian hơn để mài lại nanh vuốt của mình.

(Số liệu tham khảo từ CIA World Fact Book và Cơ quan thống kê và cân đối HK)