7-5-2018
Tiếp theo Phần I
Ông Võ Viết Thanh, nguyên Chủ tịch UBND TP HCM, công bố với báo Tuổi trẻ một bản đồ mà nhìn nét vẽ là biết hàng VN thập kỷ 90, có tinh xảo hơn một chút bản quy hoạch của chính phủ Việt Nam Cộng Hoà. Tôi chỉ quan tâm khu vực có quần thể di tích Nhà thờ Thủ Thiêm và thấy không đưa ra được kết luận gì về thân phận của nó ngoài bản đồ Tổng mặt bằng, có vẻ như khu nhà thờ vẫn nằm trong vùng tô màu xanh.
Tư duy chia lô không bạo liệt như tư vấn của phía Nhật Bản Sasaki. Và nếu ai đã nhìn thấy tấm ảnh ai kịp chụp bản mô hình quy hoạch thời ông Tổng thống Diệm thì người ta còn coi Nhà thờ là một chỉ giới văn hoá, và các quy hoạch từ đó mà hướng ra các phía, từ đường sá, cống ranh, đất ở, đất kinh doanh. Có vẻ như sự mạch lạc này có được từ các nhà tư vấn quy hoạch của một công ty Hy Lạp và cty Mỹ thời đó.
Ai đã thăm các thành phố lớn đều thấy, nhà thờ, nhà hành chính, quảng trường, chợ, đều nằm trên các trục quy hoạch sống còn của đô thị. Vì sao?
Vì sự di cư của con người và tập tục sống đi theo các con sông. Từ các bờ bãi, các nhà truyền giáo, các thương nhân đều dừng lại để trao đổi hàng hoá, tư tưởng và tâm linh. Từ đó con người chọn đất sống theo trục hành vi đó để tạo nên thôn xóm ấp thành và đô thị. Sau hàng trăm năm, sự sầm uất đó đều từ thuận tiện sông ngòi, đường sá, nhà cửa, chợ búa tạo ra.
Khi quy hoạch phá hoại, thì người ta sẽ hăm hở xoá đi các di sản hành vi của cha ông. Tất nhiên, các tay buôn bất động sản đều muốn chọn nơi sầm uất nhất. Và Hà Nội, TP.HCM, Huế, Đà Nẵng và các đô thị mới đều chứng kiến 2 thập kỷ tàn sát các chợ truyền thống, rồi Chùa, Nhà Thờ và các toà nhà hành chính. Giới viết thuê cho bọn tư bản đều đưa ra các con số lợi nhuận, công ăn việc làm và cao ốc chọc trời để người ta quên đi các chỉ giới văn hoá của cha ông. Cắt bứng rễ văn hoá hay cắt chặt cây xanh đều nhằm một mục đích phá hoại có hệ thống. Để bọn đó nhúng tay vào bản đồ quy hoạch dưới danh nghĩa một vào công ty tư vấn nước ngoài thì làm sao mơ có được Paris, New York ngoài mớ hổ lốn nhà cao tầng các kiểu vô văn hoá?
Có thể bạn chưa biết, số phận một Hội An rầm rộ xẻ đất bán lấy tiền để bảo vệ di sản cũng đang sầm sập đến. 3 công ty tư vấn Pháp, Úc, Nhật cùng dự thi. Người Pháp vẽ nên Hội An – thành phố của vườn, người Úc vẽ nên Hội An – thành phố của các con sông. Người Nhật thực dụng hơn cả và quan trọng nắm thóp giố quan chức – con buôn bất động sản đã vẽ nên Hội An di sản từ bất động sản. Một thành phố sắp hết yên bình.
