GS Lê Hữu Khóa
2-4-2019
Tiếp theo phần 1 — phần 2 — phần 3 và phần 4
Tự do nâng tự trọng, dâng tự chủ, đón tự tin
Tự do để tự trọng
Tự do để tự trọng vừa chống lại cái sai, vừa tiếp nhận cái đúng; vừa từ chối cái xấu, vừa gạt bỏ cái ác, vừa đón nhận cái lành; vừa xóa tan cái độc vừa chào đón cái đẹp, cùng lúc cam nhận cái thử thách.
Tự do chống lại kiếp “cơm thừa, canh cặn”, để chống lại:
- Thí gì nhận lấy
- Cho gì ăn nấy
- Ném gì xài nấy.
Tự do từ chối kiếp “thiên mệnh đã an bài”, để từ chối:
- Chấp nhận số phận an bài trong hiện tại
- Cam chịu số kiếp an phận trong tương lai
- Hứng chịu suốt đời làm nạn nhân.
Tự do gạt bỏ kiếp “con sải ở chùa thì quét lá đa” để gạt bỏ:
- Bạo quyền, cường quyền, lạm quyền
- Tham quyền, tham nhũng, tham ô
- Bất công, bất lương, bất tài.
Tự do chấp nhận:
- Dấn thân để chống lạm quyền trong lãnh đạo, tham nhũng qua quyền lực
- Bất tuân bạo quyền để xây dựng công bằng mới để chống bất công cũ
- Nổi dậy để lật đổ độc tài, để làm cách mạng để lập ra công bằng mới.
Tự do cam nhận:
- Bị bắt bớ để bảo vệ phẩm chất của mình
- Bị tù đày để bảo toàn lý tưởng của mình
- Bị tra tấn để bảo đảm chân lý của mình.
Tự do thừa nhận:
- Phải có nhân tính trong nhân tình
- Phải có nhân đạo trong nhân sinh
- Phải có nhân nghĩa trong nhân thế.
Tự do khẳng định:
- Nhân bản trong nhân văn
- Nhân từ trong nhân tri
- Nhân trí trong nhân lý.
Tự do căng tự chủ vì tình người
Tự do căng tự chủ vì tình người biết tiếp nhận ngoại cảnh, vì yêu quý ngoại giới, kể cả trong tình yêu, nơi mà Spinoza định nghĩa như một cảm xúc, một đam mê tới từ ngoại nhân: một kẻ lạ gặp trong ngẫu nhiên, giờ đã thành người yêu, mà ta sẵn sàng chia đời, sẽ kiếp. Nhưng tự do không ngừng ở tình yêu lứa đôi, mà nó mang ước vọng của nhân loại, mang hoài vọng của nhân tính, mang nguyện vọng của nhân phẩm để tìm, để gặp, để dựng tình thương.
Tự do căng tự chủ vì tình người từ bỏ buồn rầu trong ao tù của cuộc sống khổ cực để tới các chân trời rộng hơn, đẹp hơn bằng tình thương yêu đồng bào, đồng loại đang là nạn nhân của khổ đau, vì đang là nạn nhận của bạo quyền sinh ra bất công, đẻ ra tham nhũng. Ta hãy nhìn dân đen trong đói khổ, ta thấy dân oan mất đất, mất nhà lang thang như bụi đời, oan ức ngất trời như các oan hồn đang có mặt ngay trong cuộc sống của chúng ta.
Họ sống và đang chán sống, chính tự do trong tư duy, chính tự chủ trong hành động vì người, mà chủ thể tự do có thể chuyển hóa chán sống qua đáng sống: không được quên đồng bào, đồng loại trong lầm than, để cùng nhau gánh đỡ, cõng bồng nhau, để nâng kiếp người như chính nâng kiếp của mình.
Tự do căng tự chủ vì tình người đi từ tự do chọn lựa để đi tìm cuộc sống hạnh phúc cho riêng mình đến tự do, đi tìm một cuộc sống tốt cho đồng bào, đồng loại, mà theo Socrate đã dẫn luận đây chính là tự do tới từ khả năng của nhân tính muốn: “một cuộc sống tốt phải luôn cao hơn một cuộc sống hạnh phúc”, vì cuộc sống tốt vừa có cuộc sống hạnh phúc, lại vừa có thêm công lý vì công bằng. Đây chính là nhận thức của các chủ thể trong các phong trào thiện nguyện, dùng tự do chia sẻ vật chất và tình thương để chế tác ra tự chủ chia phần cho nhau, lấy từ thiện mà bồi đắp cho công lý, để đấu tranh cho công bằng, trong một xã hội có nhiều triệu phú, tỷ phú bằng ngoại tệ phương tây, nhưng đa số chỉ là trọc phú, trong vô tri vì vô giác trước cảnh cực, nghèo, đói, khổ của đa số đồng bào của họ.
Tự do căng tự chủ vì tình người xác nhận tự do là tôn vinh cái đúng, mong cầu cái đẹp, là trân quý cái cao, trong đó ham muốn cũng như đam mê không còn lẩn trốn trong ích kỷ, mà là động lực của đạo lý có nhân lý, động cơ của đạo đức có nhân phẩm. Một tự do muốn xác nhận tự do trong xã hội việt nam hiện nay để xác chứng rồi xác minh nguồn gốc của bất bình đẳng mang nội chất của bất công, tới từ một bạo quyền đang cai trị đồng bào, đất nước, xã hội, bằng độc tài qua độc đảng mà không hề quản trị giáo dục, văn hóa để bảo đảm đạo lý dân tộc, đạo đức cộng đồng, luân lý tập thể.
Tự do căng tự chủ vì tình người là phương trình thông minh-thông đạt-thông thái để chống lại cai trị của bạo quyền, để bảo vệ được quản trị vì nhân quyền!
Tự do song hành cùng tự chủ vì đúng!
Tự do vì tự chủ giúp hành động tự chủ từ quyết tâm qua quyết đoán để lấy quyết định đúng lúc, đó là trường hợp của đồng bào xã Đồng Tâm, đã chặn đứng và bắt giữ (tạm thời) bọn công an được chính quyền gởi tới để đàn áp họ; trong khi họ đấu tranh rất chính đáng để bảo vệ đất của họ đã bị bọn lãnh đạo của Bộ Quốc phòng, đã đi đêm với bọn thầu buôn Viettel, để cướp đất họ. Phương trình quyết tâm đúng–quyết đoán trúng-quyết định chắc đã được cả nước ủng hộ, và đồng bào xã Đồng Tâm đã lấy thêm một quyết định rất hay và rất đẹp trong tháng 5 năm 2018 để kỷ niệm một năm sau sự cố này. Một biến cố tích cực để xác nhận tự do đấu tranh của phong trào dân oan.
Tự do vì tự chủ hướng tự chủ từ cả quyết qua dấn thân để đấu tranh bền bỉ, đó là trường hợp của đồng bào Dương Nội, với biểu tượng Cấn Thị Thêu, dũng cảm nhận tù đầy, bất khuất trong lao lý của bạo quyền, với nhân phẩm chắc và vững của một hành động tự do mà thế giới đã thấy được, đã nhận ra hùng tính của Việt tộc, qua hùng khí của các bà con Dương Nội.
Trên lý lịch, đa số họ là nông dân, lao động bình thường, nhưng chính qua tự do đấu tranh, họ đã là ngọn cờ đầu trong phong trào dân oan ngày càng được thế giới ủng hộ. Chính họ đại diện cho liêm sỉ Việt, chớ không phải bọn lãnh đạo ma xó cướp đất họ, thông đồng với bọn ma bùn chủ thầu đất, cướp đất để xây nhà rồi bán lại với giá cắt cổ. Cả hai loại ma này, chúng không có lương tri vì không có lương tâm, khi ôm tiền bỏ chạy ra nước ngoài, chúng chỉ biết cúi đầu, lủi nhủi như âm binh thôi, vì chúng là ma mà!
Tự do vì tự chủ để dắt tự chủ từ nổi giận qua nổi dậy đưa đến nổi loạn của các đồng bào trên Tây Nguyên, dưới đồng bằng, vì quá phẫn nộ đã dùng vũ khí mà giết những kẻ đến cướp đất, đoạt nhà của họ, vì chúng không tôn trọng những nơi chôn nhau cắt rốn của họ, nơi mà tổ tiên của dân oan đã đổ môi hôi, nước mắt để được các mảnh đất này.
Nhưng nổi giận đưa đến nổi loạn có thể giết chính nghĩa của tự do. Biết bảo vệ chính nghĩa của tự do là biết đấu tranh bền vững vì tự do, đây là sự trưởng thành sáng suốt và tỉnh táo của các phong trào dân chủ và nhân quyền của Việt Nam trong những năm qua. Chọn bất bạo động song hành cùng đấu tranh ôn hòa, chọn đối thoại để tranh luận, chọn đàm thoại để đàm phán, là nội chất thông minh của hành động tự do, vừa có chính nghĩa vừa có lý trí, vừa có trí tuệ trao luận vừa cho tuệ giác truyền luận.
Chính tự do đủ nội lực để bảo vệ dân chủ, trong hòa bình và trong hòa khí, mà độc tài và bạo quyền không sao làm được, nên triết gia Habermas đã đề nghị chủ thuyết: đạo lý truyền thông không những để đối thoại mà còn nâng bản lĩnh của dân chủ, làm được các chuyện phi thường là tiếp nhận tất cả đạo lý vì cái tốt, tất cả lý luận vì cái đúng để cùng nhau hẹn tại một giao điểm của tất cả các chân trời, các tương lai, tên của nó là: vùng hội tụ các chân trời.
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết khẳng định sự thông minh của nhân loại tới từ sức mạnh của lý trí tự do, được chế tác ra từ các trải nghiệm, các kinh nghiệm, các thử thách, các thăng trầm mà lý trí đã tiếp thu được sự thật để nắm chân lý, nhận biết lẽ phải. Chính lý trí đã dắt tư duy, đã đưa suy quyết vào sung lực của tự chủ.
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết khám phá sự thật để lột mặt nạ các chiêu bài xảo trá, chẳng hạn như chuyện chống tham nhũng, được mệnh danh là chiến dịch đốt lò của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng của ĐCSVN, nhưng thực chất chỉ là chuyện tranh giành quyền lực để thu tóm quyền lợi giữa các nhóm lợi ích, mà thực chất chỉ là những mafia, sống theo phản xạ đám, đàng, bày như âm binh, chọn lãnh địa đảng để thao túng toàn xã hội, bòn rút tới cạn kiệt tài lực của quốc gia, nguyên khí của Việt tộc. Chúng cướp quyền lực trước để cướp của dân sau, thanh trừng nhau trong nội bộ trước, để dễ dàng thanh toán chuyện trộm, cắp, cướp, giật tài nguyên đất nước, tiền tài dân tộc, vốn liếng xã hội sau đó.
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết trong phân tích, trong giải thích chứng minh được độc tài dựa độc đảng để có độc quyền, để tiếp tục được lạm quyền, thì không sao diệt được tham nhũng. Và, tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng của ĐCSVN chỉ có thể diệt tham nhũng của phe đối phương, của các đối thủ, của các nhóm thù địch chống hắn, và hắn không sao diệt được tham nhũng trong chính nhóm của hắn, đang “ăn cùng mâm, ngồi cùng chiếu” với hắn.
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết để lột mặt nạ các thỏa thuận ngầm, các thỏa hiệp lén, các thông đồng đi đêm bất-chính-vì-bất-lương của các mafia đang chia chát quyền lực để chia phần quyền lợi, để trục lợi, để rút ruột các công trình của chính phủ. Với chính sách cướp đất giữa ban ngày qua đạo luật quái thai: “đất là sở hữu của toàn dân”, “do chính phủ quản lý” và tất nhiên là “do đảng lãnh đạo”, trong đó người dân chỉ có quyền “sử dụng đất”, “theo thời hạn”, và bất động sản giờ thành các miếng mồi để các dã thú với thú tính của mafia cấu kết với nhau để cướp đất của dân.
Tự do tư duy, tự chủ suy quyết để vạch mặt bọn dã thú thứ nhất là các lãnh đạo dùng chiêu đểu “đổi đất lấy hạ tầng” để trao các miếng mồi đất qua tham nhũng, cho loại dã thú thứ hai là các chủ thầu trách nhiệm làm hạ tầng trong dối trá và xây dựng cao ốc trong man trá với giá nhiều hàng trăm lần so với giá đến bù cho dân. Tự do tư duy, tự chủ suy quyết để có độc lập trong suy nghĩ là các lãnh đạo bộ công an, bộ quốc phòng, bộ tài nguyên và môi trường chính là các dã thú chúa: có quyền lực trong chính sách lẫn trong quy hoạch, có quyền lợi trong xóa nhà dân đen lẫn trong xóa sổ dân oan, để được dành phần rồi chia lời.
Lý trí của tự do luôn biết lột trần sự thật.
Tự do giúp tự tin cõng dân chủ
Tự do cõng tự chủ mang sự sáng suốt là nếu muốn thay đổi thế giới, trước hết phải biết thay đổi mình, rời bỏ ích kỷ để tiếp nhận nhân từ, rời bỏ cái tôi tự cung tự cấp để đón nhận cái chung trong chuyện lợi ích chung, biết chia sẽ công bằng để sống chung trong công lý.
Tự do cõng tự chủ đưa sự tỉnh táo phải rời cái tôi của ao nhà, nếu cần rời luôn cái ta của ao làng, để thấy được đại dương, cùng lúc hiểu được các quan hệ giữa các châu lục, để thấu sự vận hành của trái đất, của thế giới. Xa hơn nữa, là sự vận hành của vũ trụ, đó là tự do biết: đẩy cổng để ra đi, rời nhà để đi xa, xa làng để gặp các làng, các quốc gia, các châu lục khác, xa, lạ, để khai thị rồi khai minh cho chính mình bằng cách học tự do của thiên hạ để phát huy tự do cho chính mình.
Tự do cõng tự chủ chứng thực khi nhân loại sáng tạo ra phạm trù tự do là để bó buộc các sinh hoạt chính trị phải được đúng hơn, tức là được đạo đức hóa hơn, để lãnh đạo chính trị phải làm việc trong luân lý của trách nhiệm, bổn phận và sống trong đạo lý, hay, đẹp, tốt, lành cùng với đồng bào mình. Từ đó quyền lực phải nhận trọng trách là phát huy tự do cho mọi công dân, nếu quyền lực không làm được chuyện này thì nó chỉ là tà quyền.
Tự do cõng tự chủ nhận rõ lịch sử của nhân loại, và sắc nhọn nhất là triết học cho ra đời phạm trù của tự do chính là thông minh của lý trí, tạo nên trí tuệ, thí dụ điển hình là ngay trên cổ sử và cổ triết của Hy Lạp là một xã hội có nô lệ và đã bóc lột nô lệ, nhưng thông minh của lý trí đã biết chế tác ra tư duy tự chủ để làm nên các lý luận về tự do, mà còn sáng tạo ra cả một tư tưởng về dân chủ.
Tự do cõng tự chủ thấy để rõ trong hiện sử trong (bây giờ và ở đây) ngay trong sinh hoạt chính trị với chuyện lạ là tự do trở nên sắc nhọn ngay trong các thể chế độc tài, ngay trong các chế độ toàn trị, mà không một ý đồ chính trị nào có thể giới hạn tự do của cá nhân, của tập thể, của cộng đồng, của dân tộc trên con đường đi tìm nhân phẩm.
Tự do cõng tự chủ hiểu rõ trong mạng xã hội qua internet, trong đó các tin tức, các truyền thông, các sự cố ngoài vòng kiểm soát của chế độ độc đảng, của thể chế độc quyền, trước bị xem là ngoài lề, nhưng giờ đã trở thành chính thống, vì nó không bưng bít, không tuyên truyền, không tráo luận, không giả dối.
Trên mạng xã hội qua internet, lại còn đi xa hơn tin tức và truyền thông về sự thật của sự cố, mà nó còn là nơi hội tụ các đòi hỏi, các phong trào, các đấu tranh vì tự do, muốn tự do. Chính quyền độc đảng ngăn chặn nó, cấm đoán nó, truy hãm internet vì nó đứng chung không những phía sự thật, mà còn biết đứng về phía lẽ phải, để bảo vệ các nạn nhân của bạo quyền: nó biết đứng về phía nước mắt!
___
Lê Hữu Khóa: Giáo sư Đại học Lille* Giám đốc Anthropol-Asie*Chủ tịch nhóm Nghiên cứu Nhập cư Đông Nam Á* Cố vấn Chương trình chống Kỳ thị của UNESCO – Liên Hiệp Quốc * Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris.*Thành viên hội đồng khoa học Viện nghiên cứu Đông Nam Á* Hội viên danh dự nhóm Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới.
Các bài của giáo sư LÊ HỮU KHOÁ trên Tiếng Dân đã được ANTHRPOL-ASIE xuất bản và các bạn đọc có thể chuyển tải trực tiếp các tác phẩm Trực Luận (l’argumentation directe), Xã Luận (l’argumentation sociétale), Dân Luận (l’argumentation démocratique), Tự Luận (l’argumentation libre), qua Facebook Vùng Khả Luận (trang thầy Khóa).
Mời đọc lại các bài cùng tác giả tại đây.
