Nghĩ từ vụ án Hồ Duy Hải

Trần Văn Chánh

29-12-2024

Vụ án Hồ Duy Hải là một vụ án hình sự giết người ở Việt Nam xảy ra vào tối 13-1-2008 tại Bưu Điện Cầu Voi, ấp 5, xã Nhị Thành, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An. Ngày 21-3-2008, nghi phạm Hồ Duy Hải, sinh năm 1985, bị bắt, rồi sau mấy lần xét xử (sơ thẩm năm 2008, phúc thẩm năm 2009) đương sự bị kết án tử hình về tội giết người.

Do trong quá trình điều tra xét xử còn nhiều vấn đề tranh luận từ rất nhiều giới khác nhau, có hoặc không liên quan đến luật pháp, đến nay tính ra chỉ còn vài ngày nữa là đã tròn 17 năm, người thanh niên họ Hồ 39 tuổi này vẫn còn bị giam giữ mà vẫn chưa được trả tự do hay thi hành án tử.

Đây là một vụ án quá nổi tiếng, kéo dài đến nỗi ai ai trong nước, ngoài nước, kể cả thường dân ở tận những xứ khỉ ho cò gáy cũng đều biết, thiết nghĩ không cần nhắc lại các tình tiết xảy ra vụ án cũng như quá trình xét xử dông dài. Chỉ cần đặt câu hỏi: Hồ Duy Hải thật sự có tội hay không? Nếu không có tội thì tại sao không thả? Nếu có tội thì tại sao không đưa ra hành quyết theo kết luận của hai phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm? Ai chịu trách nhiệm quyết định cuối cùng về tình trạng lấp lửng rất kỳ quặc này? (Thời xưa thì có vua, bây giờ là ai?)

Kẻ viết bài này chỉ là thường dân bên ngoài, không quen biết gì với gia đình Hồ Duy Hải và cũng không có điều kiện/ khả năng truy cứu sự thật, vốn thuộc trách nhiệm của các ngành chức năng như công an, viện kiểm sát, tòa án. Ngoài ba ngành này, còn có người đứng đầu về mặt chính phủ, trên chính phủ còn có Đảng Cộng sản quang vinh, vì nước vì dân lãnh đạo, tụ lại trong khoảng 200 ông bà ủy viên trung ương, hơn nữa, còn có khoảng 500 đại biểu Quốc hội, chưa kể thêm Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên…, với bốn nhân vật “đứng đầu của đứng đầu” thuộc hàng tứ trụ chỉ huy/ quyết định tất cả. Thế mà tại sao cả cái hệ thống chính trị vốn luôn tự hào là tinh hoa đất nước này trong suốt gần 17 năm trời lại không muốn, không dám, không có khả năng và tỏ ra bất lực trong việc giải quyết dứt điểm một vụ án cỏn con?

Việc nhỏ như vậy làm không xong thì việc lớn thế nào? Ai tin đươc? Thật là hèn kém và nhục nhã!

Điều này càng khẳng định thêm lề lối lãnh đạo tập thể tất yếu dẫn đến tình trạng vô trách nhiệm tập thể, và cả cái hệ thống chính trị vừa kể trên là bất lực, không còn xài được nữa!

Càng tập thể bao nhiêu thì lại càng cá nhân chủ nghĩa bấy nhiêu. Trong giới lãnh đạo cấp cao, hầu hết đều là một đám gian tham giả đạo đức, chỉ bo bo chia quyền tham nhũng, mà việc có cả chục ông bao gồm trong tứ trụ và hàng thứ trưởng/ bộ trưởng vừa rồi bị kỷ luật, hoặc “vào lò” là một sự minh chứng rất hùng hồn. Rằng các ông chủ yếu chỉ lo giữ ghế, kiếm tiền, không ai dám công khai nói lời trung thực, bênh vực công lý, vì sợ đồng chí dòm ngó bắt bẻ, ảnh hưởng đến tiền đồ; cũng không còn lòng dạ đâu để tỏ chút lòng xót thương đối với số phận nhỏ nhoi của một dân hèn như Hồ Duy Hải và như biết bao người khác nữa…

Bầu chọn, quyết định cho các ông lên theo đúng quy định và quy trình, lại còn trình diễn bỏ phiếu tín nhiệm nữa, nhưng ông nào được phiếu tín nhiệm cao giữ chức lớn cũng đều tào lao hết! Cho thấy tổng thể bao gồm Mặt trận Tổ quốc, Ban Chấp hành Trung ương, Quốc hội…, tức cả cái hệ thống chính trị cũng chẳng ra gì!

Hy vọng một số ông lớn chưa bị “cho xin từ chức” sẽ đỡ hơn mấy ông bà lớn vừa bị kỷ luật, thấy được mấu chốt của vấn đề đang xét mà tìm cách sửa đổi sự trục trặc của cả hệ thống một cách căn bản hơn, thay vì chỉ vá víu, lấy cái sai này để chữa cho cái sai khác.

Tạm không truy xét kỹ quá khứ của mấy nhân vật tứ trụ đang còn đương nhiệm, mà chỉ cần quan tâm xem xét trong hiện tại họ đang có chủ trương gì tốt có thể mang lại lợi ích lâu dài cho đất nước hay không. Trong chiều hướng suy nghĩ này, tôi cho rằng lời nói gần đây của ông TBT đương nhiệm “thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn” là một nhận định nghiêm túc, trung thực và đúng đắn, đáng coi là lý luận tiền đề quan trọng về mặt nhận thức để khởi động những công cuộc cải cách chính trị tiếp theo, nhằm thực hiện kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Có lẽ sớm nhận ra hai chữ “thể chế” dường như quá căng, dễ bị các đồng chí bảo thủ và bảo hoàng hơn vua tập trung ném đá, nên ông đã đổi sang một cách diễn đạt uyển chuyển dễ nghe hơn, gọi là tinh giản bộ máy – tiết kiệm ngân sách để tập trung cho vốn đầu tư phát triển, đồng thời với việc đột phá phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Thực chất, những nội dung này cũng gần như đồng nghĩa với cải cách thể chế. Đây là một tư tưởng lớn mang tính đột phá và cách mạng, nhưng nếu đặt trong điều kiện thực tế của nền chính trị Việt Nam XHCN vốn đã cổ hủ, thối nát toàn tập, thì việc thực hiện sẽ đầy khó khăn phức tạp, với rất nhiều thách thức không dễ vượt qua, và kế hoạch lớn tuy xuất phát từ thành ý cải cách của người chủ trương nhưng rất dễ bị rơi vào “thiểu số”.

Cần nhận ra rằng, so với người đồng chức tiền nhiệm, nhân vật đang nắm đại quyền hiện nay hơn hẳn về mặt kiến thức, viễn kiến, có đầu óc thực tế và hiểu rõ hiện tình đất nước hơn, đặc biệt không còn cứ chăm bẵm mãi vào giáo điều chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, trong khi trên thực tế chẳng còn ai thật sự tin vào chủ nghĩa Mác – Lênin hoặc thực hành theo lời dạy của Bác cả, kể cả bộ sậu mấy chục ông lớn năm nào cũng trình diễn vào thăm lăng Bác đến bốn năm lần!

Tuy nhiên, muốn giải quyết rốt ráo điểm nghẽn thì cần bổ sung nhận rõ thêm một điểm nghẽn mấu chốt nữa, đó gọi là “điểm nghẽn” của điểm nghẽn của điểm nghẽn…

Vậy thì, để vượt điểm nghẽn mấu chốt, phải dựa theo ý kiến cải cách của các nhà trí thức có tài năng và thiện chí, và nhất là chiều theo nguyện vọng của toàn dân. Điều này có nghĩa phải dám mạnh dạn sử dụng con người không theo chủ nghĩa lý lịch, tất cả vì quyền lợi đất nước.

Trong vấn đề chống tham nhũng, việc gì đang điều tra xét xử thì cần làm sớm cho xong, nhưng có thể tạm giảm bớt nhiệt độ đốt lò để không gây thêm một số hiệu ứng phụ cũng như tình trạng mất đoàn kết chống phá nhau từ trong nội bộ, ngăn cản công cuộc cải cách. Sau đó có thể ra một nghị quyết, đại khái, “kể từ ngày…, tháng…, năm…, nếu ai còn ăn một đồng nào của dân sẽ bị bắn bỏ…”, theo kiểu nhà độc tài Phác Chính Hy (Park Chung-hee) đã từng áp dụng cho xứ sở Hàn Quốc trước đây.

Một đảng độc tài toàn trị mà đảng viên mất đoàn kết chống phá nhau vì quyền lợi cá nhân thì có khác gì đa đảng, nhưng lại là một thứ đa đảng dị hợm, tật nguyền, chỉ gây hại cho dân.

Điều quan trọng đối với người có chí lớn cải cách chính trị, làm nên trang sử mới là phải dựa vào toàn dân, làm sao cho mọi người tâm phục khẩu phục, có thể áp đảo và lôi cuốn dần dần cả các thành phần bảo thủ.

Cần giải quyết dứt điểm những việc gây dư luận xấu kéo dài, từ những việc nhỏ như vụ án Hồ Duy Hải, để thu phục nhân tâm. Nên thực hiện phương châm minh triết và nhân bản về cách áp dụng luật pháp của người xưa: “Nếu tội mà còn nghi thì nên tha, để mở rộng về việc hình”.

Cải cách mạnh mẽ, quyết liệt bộ máy hành chánh và tư pháp, xử án độc lập (không có những vụ “bỏ túi” hoặc xử kín), nâng cao vai trò của luật sư. Đơn giản hóa mọi thủ tục hành chánh, đặc biệt các thủ tục về nhà đất đã làm khổ dân từ mấy chục năm nay. Coi cải cách hành chánh cũng là một cuộc cách mạng, nếu làm thành công sẽ có tác dụng và giá trị tương đương một cuộc cải cách thể chế chính trị mà ĐCS vẫn không bị mất quyền lãnh đạo.

Mở rộng dân chủ trong dân. Thực hiện trên thực chất và đúng theo Điều 25 của Hiến pháp 2013 về các quyền tự do. Nên phóng thích ngay những người bất đồng chính kiến ít nguy hiểm cho an ninh quốc gia. Cùng lắm là “thay đổi biện pháp ngăn chặn” đối với họ bằng nhiều hình thức uyển chuyển thích hợp khác nhau. Việc làm này hoàn toàn không tốn đồng xu nào mà còn có thể thu hút sự hỗ trợ mạnh hơn về nhiều mặt của các nước đã nâng tầm ngoại giao chiến lược toàn diện với Việt Nam.