Nhiệt điện và im lặng

Mai Quốc Ấn

6-3-2021

Chuyên gia về y tế sức khoẻ cộng đồng-bác sĩ Nguyễn Trọng An, đã nhận được những cuộc gọi đề nghị gỡ các bài đăng trên FB cá nhân liên quan đến hậu quả của nhiệt điện. Cụ thể là các ý kiến liên quan đến bệnh về đường hô hấp như ung thư, tai biến mạch máu não, hệ tuần hoàn máu,…

Thật trùng hợp, nơi chuyên gia Nguyễn Trọng An tiến hành nghiên cứu là nơi nhân dân sống quanh nhiệt điện đã từng hai lần bạo loạn-Vĩnh Tân (Bình Thuận). Càng trùng hợp hơn là ngày hôm qua (5/3/2021) báo cáo của chuyên gia Nguyễn Trọng An tại Tọa đàm ở văn phòng Quốc hội có phóng viên nhiều tờ báo đến dự; nhưng hôm nay không có chữ nào về tác hại của nhiệt điện.

Lời đề nghị này ngay trong hôm nay (6/3/2021). Chỉ một thời gian rất ngắn sau khi Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA), Liên minh Phòng chống các Bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) và Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) vừa gửi thư kiến nghị Bộ Công thương không phát triển thêm dự án điện than mới, đặc biệt là trong giai đoạn 10 năm tới. Góp ý này dành cho dự thảo Quy hoạch điện VIII trình Chính phủ.

Đầu năm 2021, Nhiệt điện sông Hậu vận hành giữa lòng Đồng Bằng Sông Cửu Long. Người viết lưu ý quan sát và thấy có hiện tượng miền Tây tăng vọt chỉ số ô nhiễm không khí (ảnh 2,3). Tháng 4/2021 này, nhiệt điện Thái Bình sẽ chạy thử. Nhân dân Thái Bình và các tỉnh phụ cận sẽ sớm cảm nhận theo hướng gió không khí có sự thay đổi bất thường hay không.

Đất nước quy hoạch hơn 50 nhiệt điện trải từ Bắc vào Nam. Các nhiệt điện vẫn được triển khai trong khi những ví dụ về công nghệ lạc hậu đã gây ra nhiều hậu quả nặng nề. Mặt khác, năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) được quy hoạch rất ít trên tổng Quy hoạch điện VIII và hiện nay đang thừa điện từ năng lượng tái tạo. Dự kiến 1,3 tỉ kW năng lượng tái tạo sẽ bị cắt giảm và trong đó có 0,5 tỉ kW năng lượng tái tạo sẽ bị cắt ngay vào năm 2021 với lý do quá tải đường truyền.

Một cách vận hành dễ hiểu là để 1,3 tỉ kW ấy đấu lưới điện ban ngày; giảm sản lượng điện than tương ứng vào ban ngày, chỉ chạy ban đêm. Song các ràng buộc về hợp đồng triển khai nhiệt điện, nhất là dạng hợp đồng BOT năng lượng; đã khiến nhiệt điên với ô nhiễm rõ ràng vẫn “tung hoành” còn năng lượng tái tạo “ngậm ngùi”… để đó.

Bụi mịn PM2.5 gây ra các hậu quả năng nề và lâu dài về sức khoẻ con người, động vật, cây cối lẫn an sinh xã hội và an ninh quốc gia. Nhưng nghiên cứu về ảnh hưởng sức khoẻ của nhiệt điện tại Việt Nam vẫn nói về các bệnh tật; song lại chưa có nghiên cứu sâu nào về việc gây ra chết lưu, biến di thai nhi, sinh con tự kỷ,… từ hậu quả ô nhiễm không khí. Đó sẽ là một nỗi đau kéo dài!

Việc báo chí “bỗng dưng” lặng im trước kết quả báo cáo (mới nhất) về hậu quả của nhiệt điện là điều không mới mẻ.

Nhưng nếu mỗi cá nhân đều chọn im lặng thì chúng ta đang chọn đi về bệnh tật, về thoái hoá giống nòi!